Numer 06/2005
W Piotrkowie Trybunalskim i jego okolicach popularna jest uprawa nowalijek. W gospodarstwie prowadzonym przez Małgorzatę i Andrzeja Lesiakowskich (fot. 1) już od 18 lat prowadzona jest uprawa rzodkiewki pod osłonami. Tunele foliowe (widoczne po zachodniej stronie "gierkówki"), które zajmują u nich powierzchnię około 1,5 ha, wiosną w całości obsiane są rzodkiewką. Latem rosną w nich ogórki partenokarpne lub pomidory, jesienią — na części powierzchni ponownie uprawiana jest rzodkiewka.
Fot. 1. W gospodarstwie prowadzonym przez Andrzeja Lesiakowskiego rzodkiewka
w tunelach uprawiana jest na 1,5 ha
Terminy uprawy
Wysiewy rzodkiewki w tunelach ogrzewanych (fot. 2) rozpoczynają się na początku stycznia i trwają do około końca lutego. Tunele ogrzewane są przez rury grzewcze przy bocznych ścianach, a dodatkowo — poprzez plastikowe węże układane na zagonach. Na początku tego roku następowało jednak przegrzewanie i przesychanie podłoża wokół węży, dlatego odłączono tę instalację już na początku marca. Producenci starają się utrzymywać w tunelach temperaturę powyżej 5°C, ponieważ na niższą rzodkiewka reaguje spowolnieniem wzrostu i gorszym pobieraniem składników. W uprawie tunelowej w dużym stopniu uzależnione jest to jednak od przebiegu pogody. Mimo że styczeń był dosyć ciepły, późniejsze ochłodzenie wpłynęło jednak na lekkie zahamowanie wzrostu i zbiory rozpoczęły się około 20 marca.
Fot. 2. Uprawa prowadzona jest w tunelach ogrzewanych, we wczesnych terminach możliwe jest również dogrzewanie podłoża poprzez węże plastikowe umieszczane na zagonach
W tym roku wiosną uprawiano dwie odmiany — Donar F1 i Flyer F1. Siew jest bardzo pracochłonny — prowadzony jest ręcznie, punktowo — w rozstawie 6 cm na 6 cm (fot. 3).
Fot. 3. Rzodkiewka wysiewana jest ręcznie w rozstawie 6 cm na 6 cm
W jesiennym cyklu siewy rzodkiewki trwają zwykle od początku do końca września, a najpóźniej prowadzone były nawet 10 października.
Podłoże
Na tych samych stanowiskach rzodkiewka uprawiana jest w tym gospodarstwie już od 18 lat (z kilkuletnią przerwą na uprawę pomidorów w wełnie mineralnej), najczęściej jako przedplon przed uprawą ogórków lub pomidorów, częściowo także w cyklu jesiennym. Ziemia jest więc eksploatowana intensywnie i raczej jednostronnie. Producenci radzą sobie z tym problemem przez nawożenie kompostem (fot. 4), sporządzonym według zaleceń profesora Olgierda Nowosielskiego. Kompost składa się z dostępnych lokalnie surowców — podłoża po tradycyjnej uprawie pieczarek, pyłu z węgla brunatnego z Bełchatowa oraz z kredy pojeziornej — w proporcjach 2 : 1 : 1.
Fot. 4. Kompost przygotowywany jest z podłoża po uprawie pieczarek,
pyłu z węgla brunatnego i kredy
Po kilku latach kompostowania mieszanka ta jest rozrzucana w tunelach (na typowy tunel o wymiarach 7 m x 30 m przeznacza się około 2,5 m3). W nawożeniu mineralnym wykorzystywane jest głównie wapno dolomitowe i Azofoska oraz nawozy dolistne z serii Chrońplon (które — oprócz makroskładników — zawierają jony octanowe oraz mikroelementy, mają mocno zasadowy odczyn i utrudniają rozwój patogenów). W tym roku zasilano rośliny również saletrą potasową i saletrą wapniową.
Pielęgnacja
W najwcześniejszej uprawie rzodkiewki w tunelach najważniejsze jest utrzymywanie odpowiedniej wilgotności i temperatury — z reguły w nocy nie powinna spadać poniżej 5°C, w dzień zalecana jest do 15°C. Ze względu na różnice wrażliwości odmian na warunki termiczne, bezpieczniej w jednym tunelu umieszczać jedną odmianę (na przykład Flyer F1 jest bardziej wrażliwy na niską temperaturę niż Donar F1). Przy wzroście temperatury — w czasie słonecznej pogody — konieczne jest wietrzenie tuneli oraz częstsze podlewanie.
Jesienią podłoże jest odkażane Diazinonem 10 GR i, jak mówi Andrzej Lesiakowski, w najwcześniejszej uprawie rzodkiewki nie było dotąd większego nasilenia chorób czy szkodników. Zdarzają się jedynie uszkodzenia przez ślimaki (fot. 5). Zapobieganie ich pojawieniu się polega na zwalczaniu chwastów wokół tuneli, przy większym nasileniu można w otoczeniu tuneli rozsypywać środki chemiczne zalecane w "Programie ochrony warzyw".
Fot. 5. Zgrubienia mogą być uszkadzane przez ślimaki
Również zaburzenia fizjologiczne czy zniekształcenia korzeni występowały sporadycznie — w pierwszym tygodniu kwietnia na 22 tysiące pęczków sprzedanych od początku zbiorów zebrano tylko 4 skrzynki odpadów. Producentów niepokoiło jedynie spływanie barwnika w czasie mycia zgrubień, ale problem ten udało się łatwo rozwiązać — po konsultacjach z dr Agnieszką Stępowską (czyt. też str. 114) zdecydowano się na obniżenie temperatury w dzień (<15°C) i podwyższenie w nocy (>5°C) oraz zasilono rośliny dolistnie roztworem saletry potasowej (0,2%) i saletry wapniowej (0,1%).
Sprzedaż
Produkcja taka wymaga dużych nakładów pracy — zbiór, wiązanie w pęczki i mycie prowadzone są ręcznie (fot. 6 i 7). Pęczki po 10 rzodkiewek pakowane są w skrzynki plastikowe i trafiają głównie na rynki hurtowe w Broniszach i w Krakowie, na których mają już swoich stałych odbiorców. Producenci próbowali również współpracy z hurtowniami zaopatrującymi supermarkety, ale zrezygnowali z niej.
Fot. 6. Wiązanie w pęczki wymaga dużych nakładów pracy ręcznej
Fot. 7. Przed sprzedażą pęczki są myte
Od kilku lat uprawiają oni tylko rzodkiewkę o jednolicie czerwonych zgrubieniach (fot. 8) — z jednej strony ze względu na to, że odmiany o biało-czerwonych zgrubieniach są trudniejsze w uprawie (mają na ogół dłuższe liście i tendencję do ich przerastania). Zapotrzebowanie na czerwoną rzodkiewkę jest też większe niż na odmiany z białym końcem, zwłaszcza wczesną wiosną.
Fot. 8. Obecnie uprawia się głównie odmiany o jednolicie czerwonych zgrubieniach