Największy wpływ na kształtowanie się listy środków ochrony roślin dostępnych na naszym rynku wywiera obecnie ich ocena na szczeblu europejskim (patrz część I artykułu, HO 6/2005).Wiele substancji aktywnych nie spełnia wysokich wymagań określonych w Dyrektywie 91/414 WE, dlatego stale zmniejsza się liczba substancji aktywnych. Są także inne przyczyny takiego trendu, jak choćby to, że w następstwie restrukturyzacji sektora agrochemicznego stało się fizycznie i ekonomicznie nieuzasadnione utrzymywanie wszystkich substancji na rynku, a przy tym przemysł koncentruje się na inwestowaniu w substancje bardziej dochodowe, które używane są w najważniejszych uprawach i mają duży udział w rynku.

Środki ochrony roślin znajdujące się w aneksie I podzielono w tabeli poszczególnych grup preparatów na dwie części. Czarną czcionką oznaczono substancje aktywne występujące w preparatach dopuszczonych do obrotu jako środki ochrony roślin na terenie naszego kraju. Czerwoną czcionką oznaczono substancje aktywne, które nie znajdują się w preparatach handlowych zarejestrowanych w Polsce. Są wśród nich "nowe" substancje aktywne, które mogą w niedalekiej przyszłości trafić także do naszego kraju z nowymi preparatami. Jest też pewna niewielka grupa substancji, które stosuje się w uprawach typowych dla klimatu tropikalnego lub subtropikalnego (np. ryżu) i dlatego najprawdopodobniej nie znajdą miejsca na naszym rynku.

Aneks I do Dyrektywy 91/414 zawiera obecnie około 100 substancji aktywnych. Każda z nich ma zagwarantowaną przyszłość na 10 lat — na taki okres zostaje bowiem wpisana do tego aneksu. Już za kilka lat na rynku będą znajdowały się preparaty handlowe zawierające tylko substancje wymienione w aneksie I. Teraz jest to jeszcze niemożliwe, ponieważ ciągle trwa przegląd "starych" substancji aktywnych, a ponadto niektóre substancje wcześniej wyłączone z aneksu I zostały warunkowo dopuszczone do obrotu na kilka lat (patrz I część artykułu). Na stronie obok przedstawiam substancje aktywne, które zostały wpisane do aneksu I do Dyrektywy 91/414 WE (stan z marca 2005 r.).

Rokowania

Gdy analizuje się aneks I do Dyrektywy 91/414 WE, zdumiewa, że nie ma w nim wielu bardzo ważnych i podstawowych substancji o niewielkiej toksyczności ostrej dla człowieka, zwierząt stałocieplnych i wielu innych organizmów. Do substancji tych zaliczam między innymi: siarkę, związki miedzi, propamokarb. Wynika to najprawdopodobniej z niezakończonej jeszcze oceny środków ochrony roślin w Unii Europejskiej, zatem należy się uzbroić w cierpliwość, oczekując rozstrzygnięć wynikających z kolejnych etapów przeglądu substancji aktywnych.

Trudno pisać o rokowaniach na przyszłość dla innych "starych" substancji aktywnych. Postawiono im bardzo duże wymagania — świadczy o tym choćby ogromna ilość niezbędnej dokumentacji przedkładanej do oceny każdej substancji (aneks II) i każdego środka ochrony roślin (aneks III). Dokładniejsza analiza aneksu I (dane nieprzedstawione) wskazuje, że nie ma tu substancji aktywnej bez wad i dla każdej trzeba przedsięwziąć pewne kroki, które umożliwią bezpieczniejsze, a zarazem skuteczne zastosowanie w rolnictwie. To prawda, że wiele nie w pełni jeszcze ocenionych "starych" substancji aktywnych ma istotne wady, niemniej jednak nie musi to wykluczać ich całkowicie z użycia. Z punktu widzenia bezpieczeństwa człowieka i środowiska bardzo liczy się bowiem umiejętne określenie zakresu, okresów, miejsc i sposobów stosowania środków ochrony roślin, w celu zminimalizowania ryzyka powstania realnych zagrożeń.

Dotychczas producenci podejmowali się obrony środków ochrony roślin o największym udziale w ryn­-ku (co wynikało z początkowych etapów przeglądu). Stopniowo uwaga przenosi się na substancje aktywne o mniejszym udziale w rynku i mniej opłacalne do obrony. Są one nierzadko szczególnie istotne dla upraw małoobszarowych. Nadzieje budzi fakt, że w niedalekiej przeszłości złagodzono wymagania dotyczące choćby środków ochrony roślin zawierających mikroorganizmy, co pozwala na ich łatwiejsze wprowadzenie do aneksu I i rejestrację preparatów handlowych je zawierających. To złagodzenie nie dotyczy jednak preparatów syntetycznych, a nawet wyciągów roś­linnych. Kwestie związane z dopuszczeniem do zastosowania preparatów w uprawach małoobszarowych są jeszcze niedostatecznie rozwiązane. W przyszłości można spodziewać się specjalnych uregulowań prawnych ułatwiających pracę producentom tych roślin w poszczególnych krajach. Należy oczekiwać, że nasi eksperci biorący udział w pracach grup roboczych, tak jak dotychczas, będą pamiętali o polskim ogrodnictwie.

Nieoficjalna lista substancji aktywnych wpisanych
do aneksu I do Dyrektywy Rady 91/414/WE