• 12-636-18-51
  • wydawnictwo@plantpress.pl
ogrodinfo.pl
sad24.pl
warzywa.pl
Numer 07/2005

JAK UPRAWIA SIĘ SAŁATĘ I ZIOŁA W NORWEGII

Chociaż klimat jest tam surowy, zimy długie i mroźne, okres wegetacyjny krótki, a intensywność światła niska, dobrze jednak rozwinięta jest produkcja ogrodnicza pod osłonami. Norweskie szklarnie najczęściej pokryte są płytami akrylowymi o niskim współczynniku przenikania ciepła i przystosowane do całorocznej uprawy, dzięki wyposażeniu w system doświetlania asymilacyjnego. Niskie koszty energii elektrycznej, dobrze zorganizowany system dystrybucji oraz promocja rodzimych produktów sprawiają, że produkcja ogrodnicza jest rozwinięta i bardzo opłacalna.

Produkcja sałaty

W gospodarstwie Hafskjold Gartneri położonym około 30 km na zachód od Oslo na powierzchni 1,7 ha uprawia się sałatę (7500 m2), róże (6500 m2 — czyt. str. 136) oraz rośliny przyprawowe (3000 m2). Szefem produkcji w firmie jest Wouter Knze (fot. 1). Uprawę sałaty prowadzi się metodą hydroponiczną w rynnach przepływowych. W ofercie tego gospodarstwa znajdują się odmiany sałaty kruchej (Vestfoldsalat), masłowej (Hoole Salat). liś­ciowej (Grand Rapid) i tak zwane mieszanki koktajlowe (Cocktail Salat).


Fot. 1. W Hafskjold Gartneri szefem produkcji jest Wouter Knze,
na zdjęciu ze studentką z Polski Katarzyną Skelnik

Nasiona wysiewa się na automatycznej linii w doniczki torfowe o średnicy 5 cm, które są umieszczone w paletach. Do produkcji wykorzystywane są nasiona wysokiej jakości, aby uzyskać wschody w zaplanowanym zagęszczeniu — w jednej doniczce powinna znajdować się jedna sałata krucha czy masłowa lub 2 sztuki sałaty Grand Rapid albo 3 sztuki mieszanki "koktajlowej" (1 zielona i 2 czerwone). Do wschodów wysiewy przykrywa się płytami pleksi, by utrzymać optymalną wilgotność i przyspieszyć kiełkowanie. Produkcja takiej rozsady trwa 10–14 dni. Gdy rośliny zaczynają się stykać liśćmi (fot. 2), przekłada się je z palet rozsadowych do rynien uprawowych w rozstawie 15 x 25 cm. System stołów składa się z pojedynczych ruchomych rynien, do każdej z nich doprowadzana jest kapilarą pożywka (fot. 3), a cała konstrukcja pochylona jest w jedną stronę, tak by nadmiar pożywki spływał do rynny zbiorczej. Do sporządzenia pożywki wykorzystywane są nawozy wieloskładnikowe (Superba czerwona) oraz saletra wapniowa (Calcinit). Pożywka krąży w obiegu zamkniętym, jej nadmiar po przefiltrowaniu spływa do zbiornika, w którym jest uzupełniana o brakujące składniki tak, by EC wynosiło 1,5 mS/cm, a pH 6,0. W trakcie uprawy rośliny doświetla się tak, by długość dnia wynosiła 18 godzin, a natężenie światła 8000–10 000 lux.


Fot. 2. Taką rozsadę sałaty można już umieszczać w rynnach uprawowych


Fot. 3. Do każdej rynny pożywka doprowadzana jest przez kapilary

Młode rośliny wstawiane są do rynien od końca linii, na początku każdej linii znajdują się sałaty w fazie zbioru. Czas produkcji wynosi od trzech tygodni — sałaty liściowe (fot. 4), do pięciu tygodni — krucha i masłowa. Dzięki zapewnieniu właściwego klimatu w szklarni i optymalnemu zaopatrzeniu w składniki pokarmowe, do zbioru nadają się praktycznie wszystkie rośliny z danej partii. Po zbiorze sałaty rynny są demontowane i umieszczane w maszynie do odkażania, która znajduje się na początku każdej linii (fot. 5). Poddane są w niej działaniu temperatury 60°C przez 12 godzin, następnie przewożone są na koniec linii, gdzie są ponownie montowane na stołach i wstawia się w nie młode rośliny. Dzięki takiemu systemowi możliwe jest utrzymanie wysokiego poziomu higieny uprawy i wyeliminowanie infekcji przez patogeny grzybowe. W trakcie uprawy nie prowadzi się zabiegów ochrony roślin. Rośliny porażone przez mszyce są usuwane z uprawy. Zbiór roślin prowadzi się codziennie rano — według zamówienia na dany dzień. Zbiera się całe rośliny wraz z doniczkami, oczyszcza z przerastających doniczkę korzeni i pakuje w foliowe rożki. Sałatę masłową pakuje się bez doniczek w specjalne pojemniki, które od góry osłonięte są zwykłą folią, a od dołu mają zbiorniczki zapewniające wysoką wilgotność i odpowiedni mikroklimat (fot. 6), co pozwala przechować takie rośliny w stanie świeżym nawet przez dwa tygodnie. Tak przygotowane rośliny umieszcza się w skrzynkach kartonowych i przed wysyłką wstawia do chłodni, w której panuje temperatura 2–3°C.


Fot. 4. Mieszanka koktajlowa to połączenie odmian o różnym zabarwieniu liści


Fot. 5. Po zbiorze roślin rynny są demontowane i umieszczane w maszynach do odkażania


Fot. 6. Tak opakowana sałata może być przechowywana nawet przez 2 tygodnie

Rośliny przyprawowe

Asortyment produkowanych roślin przyprawowych jest dosyć szeroki i obejmuje między innymi bazylię o zielonych lub czerwonych liściach, estragon, kolendrę siewną, koper ogrodowy, miętę pieprzową, melisę cytrynową, pietruszkę naciową, rozmaryn, szałwię, szczypiorek, tymianek i oregano.

Produkcja ziół odbywa się podobnie, jak sałaty — roś­liny w doniczkach ustawia się w rynnach, przez które przepływa pożywka. Nasiona wysiewane są do doniczek o średnicy 8 lub 10 cm, na automatycznej linii do wysiewu, po kilkanaście sztuk w doniczce. Przy gęstym siewie możliwe jest uzyskanie roślin gotowych do sprzedaży w ciągu kilku tygodni. Doniczki po 12 sztuk ustawiane są w plastikowych paletach. W celu przyspieszenia kiełkowania nasion palety zestawione piętrowo na metalowych stelażach umieszcza się w komorach do kiełkowania. W gospodarstwie są dwie takie komory o powierzchni 24 m2, utrzymywana jest w nich wysoka wilgotność powietrza, wynosząca 98%, i temperatura 21°C. Rośliny przebywają w nich do czasu ukazania się zaczątków kiełków (2–4 dni). Niektóre gatunki, jak melisa, kolendra i mięta, nie wymagają przyspieszania kiełkowania w komorach i od razu po siewie są ustawiane na stołach w szklarni. Dla gatunków o wolnym tempie wzrostu — np. rozmaryn — podłoże przed wschodami posypuje się cienką warstwą drobnego wermikulitu, aby zapobiec rozwojowi na powierzchni glonów, które powodują wysuszanie podłoża i mogą silnie hamować wzrost młodych roślin. Początkowo rośliny są ustawione w paletach, a dopiero w miarę wzrostu rozstawia się je w rynnach (fot. 7).
W trakcie uprawy rośliny są doświetlane, a temperatura w szklarni wynosi 18–20°C. Jedynie szczypiorek, melisa i kolendra są uprawiane w chłodniejszej szklarni, w której temperaturę utrzymuje się na poziomie 16–17°C. Pożywka przygotowywana jest w taki sam sposób, jak dla sałaty.


Fot. 7. W rynnach uprawowych umieszczane są rośliny przyprawowe
w różnych fazach wzrostu

W trakcie uprawy najwięcej szkód mogą wyrządzić mszyce i wciornastki. Rośliny silnie opanowane przez mszyce są usuwane z uprawy, a dodatkowo do ochrony wykorzystuje się wrogów naturalnych tych szkodników. Do zwalczania mszyc przeznaczone są dwa gatunki muchówek będących endoparazytipidami mszyc — Aphidius ervi i Aphidius colemanii (czyt. HO 12/2004). Rozsypuje się je w miejscach występowania mszyc. Do zwalczania wciornastków wykorzystuje się drapieżnego roztocza — dobroczynka wciornastkowego (Amblyseius cucumeris). Nie wykonuje się żadnych zabiegów chemicznych. Dodatkowo raz w tygodniu przeprowadza się dezynfekcję elementów konstrukcyjnych stołów, systemu nawadniającego i używanych narzędzi (wodą ze związkiem utleniającym).

Okres uprawy uzależniony jest od gatunku. Estragon, rozmaryn i bazylia czerwona nadają się do sprzedaży po 8–12 tygodniach od wysiewu, natomiast pozostałe gatunki po upływie około 4–6 tygodni. Rośliny są sprzedawane w doniczkach zapakowane w folię z nazwą i logo firmy (fot. 8). Do sprzedaży przygotowuje się roś­liny codziennie rano, według złożonego przez odbiorcę zamówienia na dany dzień.


Fot. 8. Wouter Knze prezentuje bazylię przygotowaną do sprzedaży

Organizacja produkcji

Odbiorcami produktów z Hafskjold Gartneri jest firma logistyczna Norges Frukt, która zajmuje się dostarczaniem towarów do sieci norweskich marketów. Dzięki prowadzeniu uprawy przez cały rok na stałym poziomie odbiorcy mają zapewniony towar tej samej jakości i w pożądanej ilości, a producent ma stały i pewny zbyt. W ciągu całego roku w gospodarstwie zatrudnione jest około 15 osób, przy czym 12 z nich to polscy studenci z SGGW odbywający w tym gospodarstwie praktyki.