• 12-636-18-51
  • wydawnictwo@plantpress.pl
ogrodinfo.pl
sad24.pl
warzywa.pl
Numer 09/2005

ODMIANY ŚLIW NA DŁUŻEJ

Rozterki producentów dotyczące wyboru odmiany do nowego sadu są zrozumiałe, ponieważ błędu popełnionego na tym etapie planowania produkcji nie można naprawić w sadzie w inny sposób, jak tylko poprzez przeszczepienie drzew lub ich wymianę na nowe, a to kosztuje. Podjęcie decyzji powinno być poprzedzone głęboką analizą wielu czynników: wymagań przyszłego rynku zbytu owoców, warunków klimatycznych panujących na danym terenie, podatności na choroby, cech jakościowych owoców oraz pory ich dojrzewania.

Odmianowe dylematy

Polscy sadownicy sukcesu w uprawie upatrują przede wszystkim w nowościach odmianowych, chociaż nie zawsze są one dobrze i dostatecznie długo sprawdzane w naszych warunkach glebowo-klimatycznych. Czasami w ogóle nie zostały przebadane, a kupujący drzewka polegają wyłącznie na opinii szkółkarza. Podejmują ryzyko, byle tylko nadążyć za nowoczesnością. Trzeba sobie jednak uświadomić, że to, co dziś jest modne, jutro może okazać się nieaktualne. Dlatego niekoniecznie tylko nasadzenia z nowych odmian zagwarantują opłacalność produkcji. Tym bardziej, że gdy myśli się na przykład o eksporcie lub sprzedaży poprzez sieci supermarketów, trudno będzie przygotować dużą, jednolitą partię owoców. W związku z tym nawet dla wielu odmian uprawianych od lat "drzwi nie powinny być zamknięte". Wydaje się, że wśród śliw już dobrze znanych jest grupa takich, które szybko nie przeminą i nie są odmianami jednego dziesięciolecia, a dzięki swoim szczególnym właściwoś­ciom będą przez długi czas uprawiane przez sadowników i poszukiwane przez konsumentów. Do takich zaliczyłbym odmiany: 'Herman', 'Cacanska Rana', 'Cacanska Lepotica', 'Węgierka Dąbrowicka', 'Amers', 'Węgierka Zwykła', przy czym 'Cacanska Lepotica' i 'Węgierka Dąbrowicka' z większym ukierunkowaniem dla przemysłu przetwórczego. Na podstawie długoletnich doświadczeń i obserwacji prowadzonych w ISK w Skierniewicach postaram się Czytelnikom przybliżyć te ich cechy, które — moim zdaniem — powodują, że odmiany te będą cieszyły się wciąż dużym zainteresowaniem.

'Herman'

Za jej silną pozycją na rynku i niezagrożoną przyszłością przemawia fakt, że jest jedną z niewielu wartościowych i najwcześniej dojrzewających odmian śliwy o smacznych owocach. W centralnej Polsce ich zbiór rozpoczyna się najczęściej w połowie lipca. Wyhodowana w Szwec­ji, wypiera z nasadzeń starą odmianę niemiecką 'Ruth Gerstetter'. Drzewo 'Hermana' rośnie dość silnie, tworzy rozłożyste korony i jest mało wrażliwe na szarkę. W porównaniu z 'Ruth Gerstetter' wykazuje większą wytrzymałość na mróz i mniejszą podatność na choroby kory i drewna. Wcześnie wchodzi w okres owocowania, plonuje obficie, corocznie, czasami nieco przemiennie. Odmiana samopłodna, a więc nie wymaga zapylaczy. Owoce odmiany 'Herman' są bordowe z niebieskim nalotem woskowym (fot. 1), intensywniejszym i trwalszym niż u odmiany 'Ruth Gerstetter', która szybko traci ten charakterystyczny dla śliwek nalot i jej owoce wyglądają, jak "zmęczone" długim okresem sprzedaży. Średnia wieloletnia masa śliwki odmiany 'Herman' wynosi 32 g. Z drzew na podkładkach karłowych i obficie owocujących owoce mogą być nieco mniejsze — zwłaszcza na słabszych glebach, zaś z drzew na podkładkach silnie rosnących i dobrze pielęgnowanych, posadzonych na dobrej glebie — większe, nawet do 40 g. Owoce są smaczne, i podobnie jak innych wczesnych odmian, przedwcześnie opadają, dlatego wymagają 2- lub 3-krotnego zbioru. Miąższ łatwo oddziela się od pestki, co bardzo lubią konsumenci. Drzewa odmiany 'Herman' są dość łatwe w formowaniu, co jest ważne w związku ze wzrostem kosztów pracy. Już przy odrobinie wysiłku uzyskuje się kształtne korony.


Fot. 1. 'Herman'

'Cacanska Rana'

Pochodzi z Instytutu Sadownictwa w Cacak (była Jugosławia, a obecnie Serbia i Czarnogóra). To odmiana typowo deserowa o najatrakcyjniejszych owocach (fot. 2) w grupie śliw wczesnych, jak sama nazwa wskazuje ("rana" — znaczy wczesna). Wielu sadowników już "zrobiło" na niej duże pieniądze. I chociaż czasy, kiedy za pierwsze owoce tej odmiany uzyskiwano 7–9 zł/kg już chyba nie wrócą, to wciąż będzie ona chętnie uprawiana i kupowana. Śliwki odmiany 'Cacanska Rana' mają różowofioletową skórkę pokrytą jasnoniebieskim nalotem woskowym, są wydłużone i osiągają masę około 50 g (fot. 2). Miąższ bardzo smaczny, łatwo oddziela się od pestki. W okresie intensywnych opadów, zwłaszcza w sadach niezaopatrywanych systematycznie w wodę, owoce tej odmiany od strony wierzchołkowej mogą pękać. Drzewo rośnie silnie i zwłaszcza na siewkach ałyczy bez prawid­łowego formowania tworzy strzeliste korony z długimi, rosnącymi pionowo pędami. Jest dostatecznie wytrzymałe na mróz i mało podatne na szarkę. Nawet w rejonach o dużym zagrożeniu tą chorobą utrzymanie drzew w zdrowiu nie nastręcza większych trudności. W owocowanie wchodzi w 3. lub 4. roku po posadzeniu i owocuje regularnie, umiarkowanie obficie. Jest to odmiana częściowo samopłodna. Zapylaczami dla niej mogą być 'Ruth Gerstetter' i 'Cacanska Lepotica'. Owoce należy zbierać przynajmniej dwukrotnie, dojrzewają zaraz po odmianie 'Herman'. 'Cacanska Rana' nadaje się zarówno do produkcji towarowej, jak amatorskiej.


Fot. 2. 'Cacanska Rana'

'Cacanska Lepotica'

Wyhodowana została w tym samym instytucie, co 'Cacanska Rana'. Drzewo rośnie niezbyt silnie i dość łatwo daje się formować (fot. 3), co w dużych sadach jest bardzo ważne. Jest średnio wytrzymałe na mróz i tolerancyjne wobec szarki. Niezależnie od podkładki, wcześnie wchodzi w owocowanie, plonuje regularnie, obficie, czasami za obficie, co wpływa niekorzystnie na wielkość owoców. 'aanska Lepotica' może być sadzona w kwaterach jednoodmianowych, ponieważ nie potrzebuje zapylacza. Owoc dorasta do 40 g, jest ciemnofioletowy z intensywnym niebieskim nalotem, smaczny. Miąższ łat­wo oddziela się od pestki. Dojrzałość zbiorcza owoców przypada mniej więcej na koniec pierwszej dekady sierpnia. Owoce bardzo wcześnie się wybarwiają, dlatego przez wielu sadowników są zbierane i kierowane do sprzedaży zanim osiągną właściwą dla siebie dojrzałość, a więc również smak i aromat. Niedojrzałe owoce mają zielony, niezbyt smaczny miąższ i w takim przypadku konsument nie może w pełni ocenić ich walorów smakowych, stąd między innymi pochodzą krzywdzące opinie o smaku śliwek tej odmiany. 'Cacanska Lepotica' w pełni zasługuje na swoją nazwę, gdyż "lepotica" znaczy piękna. Odmianą tą powinny zainteresować się zakłady przetwórcze.


Fot. 3. 'Cacanska Lepotica'

'Węgierka Dąbrowicka'

Jest odmianą o bardzo korzystnych cechach agrotechnicznych. Drzewo rośnie umiarkowanie silnie, daje się łatwo formować i nie trzeba poświęcać dużo czasu na jego cięcie. Już w szkółce okulanty tej odmiany tworzą wiele pędów bocznych, a w sadzie nie ma problemów
z uzyskaniem szerokich kątów rozwidleń. Śliwy odmiany 'Węgierka Dąbrowicka' są średnio wytrzymałe na mróz i mało wrażliwe na szarkę. Już w drugim roku po posadzeniu zaczynają owocować i plonują obficie, corocznie, ale z niewielką tendencją do przemiennego owocowania. Do dobrego zawiązania owoców wymagają zapylaczy, na przykład 'Cacanska Rana', 'Earliblue', 'Empress'. Owoce (fot. 4) osiągają 30–35 g, są brązowogranatowe z intensywnym niebieskim nalotem, smaczne. Dojrzewają kilka dni po odmianie 'Cacanska Lepotica', równomiernie. 'Węgierka Dąbrowicka', obok odmiany 'Cacanska Lepotica', powinna być podstawową odmianą towarową dla przetwórstwa. Jej owoce mogą być także z powodzeniem kierowane do bezpośredniego spożycia.


Fot. 4. 'Węgierka Dąbrowicka'

'Amers'

Drzewo rośnie średnio silnie i dobrze znosi niską temperaturę, jest mało wrażliwe na szarkę. Niezależnie od podkładki wcześnie wchodzi w owocowanie i plonuje regularnie, obficie. Dobrze jest ją uprawiać w towarzys­twie odmian 'Empress', 'Bluefre', 'Cacanska Najbolja'. Średnia masa owoców waha się od 50 g do 60 g. Owoce (fot. 5) są brązowoniebieskie z intensywnym nalotem woskowym, bardzo smaczne. Miąższ pomarańczowy, zwarty, mało soczysty, bardzo łatwo daje się oddzielić od pestki i pod tym względem śliwki odmiany 'Amers' nie mają sobie równych. Niska zawartość wody w miąższu sprawia, że owoce nadają się wyśmienicie do wypieku ciast. Dojrzałość zbiorczą owoce osiągają w pierwszej połowie września, a w niektórych latach — już na przełomie sierpnia i września, należy je zbierać dwuetapowo. Główne atuty tej odmiany to: mała wrażliwość na szarkę, dobre plonowanie drzew, wysoka jakość owoców. Jest bardzo cenną odmianą towarową, ale równie chętnie jest uprawiana przez działkowców.


Fot. 5. 'Amers'

'Węgierka Zwykła'

Odmiana niewymagająca szerszej prezentacji, ponieważ uprawiana jest od dziesięcioleci. W ostatnich latach przeżywa renesans. Chociaż średnia masa owoców wynosi tylko 20–25 g (fot. 6), to ich smak powoduje, że są wyśmienite do bezpośredniej konsumpcji oraz na wszelkiego typu przetwory, susz i oczywiście na śliwowicę. Pamiętam w instytucie degustację owoców różnych odmian śliw, której celem była ocena ich atrakcyjności zewnętrznej i smaku. Kiedy już spełniliśmy swoją naukową powinność i oceniliśmy wartość ponad 20 odmian śliwek, większość degustatorów odetchnęła z ulgą i stwierdzeniem "no, a teraz możemy iść na węgierki" przystąpiła do wyjadania do końca owoców odmiany 'Węgierka Zwykła'. Niech świadczy to o ich niepowtarzalnym smaku.


Fot. 6. 'Węgierka Zwykła'

Duża wrażliwość tej odmiany na szarkę ograniczała przez wiele lat nowe nasadzenia. W ostatnim czasie w wyniku prac selekcyjnych prowadzonych w ISK w Skierniewicach wpisano jednak do Rejestru Odmian trzy klony 'Węgierki Zwykłej' o małej podatności na szarkę, są to: 'Nectavit', 'Promis' i 'Tolar' i to one są obecnie polecane do nasadzeń.