Numer 09/2005
Informacje na temat uprawy truskawek w tunelach wysokich uzyskano z kilku gospodarstw prowadzących produkcję głównie na zbiór przyśpieszony. Najwcześniej owoce zbierano na początku maja (ogrzewanie tuneli rozpoczynano pod koniec lutego), w większości gospodarstw rozpoczynano ogrzewanie w połowie marca, a zbiory — w drugiej dekadzie maja. Owoce spod osłon wysokich mają jednak w tym okresie silną konkurencję ze strony truskawek sprowadzanych z Hiszpanii, Maroka i innych krajów basenu Morza Śródziemnego. Produkowane w Polsce osiągają jednak ceny znacznie wyższe, niekiedy o 100%, z powodu preferowania przez konsumentów rodzimej produkcji oraz dzięki lepszemu, bardziej aromatycznemu smakowi owoców.
Tunele ogrzewane
W tunelach wysokich ogrzewanych koszty produkcji są najwyższe. Przy wczesnym rozpoczęciu ogrzewania (początek lutego) i niesprzyjających warunkach atmosferycznych koszty opału mogą przekroczyć nawet 30 zł na 1 m2. W ocenianych gospodarstwach maksymalnie uzyskiwano 4 kg owoców z 1 m2 ogrzewanej powierzchni tunelu, z reguły średnie plony nie przekraczały jednak 3 kg/m2. W takich warunkach truskawki musiałyby kosztować około 20 zł/kg, aby pokryć koszty produkcji. Dlatego producenci nie decydują się na bardzo wczesne rozpoczynanie uprawy (fot. 1).
Fot. 1. Producenci nie decydują się na bardzo wczesne rozpoczęcie uprawy truskawek
w tunelach, z uwagi na bardzo wysokie koszty opału
W tunelach ogrzewanych od połowy marca, podobnie, największą pozycję w kosztach stanowią koszty opału — około 12–15 zł/m2. W przeliczeniu na 100 m2 w 2002 roku stanowiły one około 1290 zł. Produkcja była jednak opłacalna dzięki wysokiej średniej cenie za sprzedane owoce — 14,80 zł/kg — i wysokim średnim plonom — 3,1 kg/m2. Na 1 m2 przypadało około 12–14 sadzonek A+. Przy takich plonach zwrot kosztów produkcji gwarantowała już średnia cena 11,5 zł/kg.
W gospodarstwach, w których zbierano dane, uzyskano średnie ceny od 10,8 zł/kg do 16,0 zł/kg. Truskawki uprawiano na podwyższonych zagonach okrytych czarną folią, w jednym gospodarstwie posadzono je na stołach. Plon handlowy pojawiał się już na początku maja, a szczyt zbiorów przypadał na połowę tego miesiąca. Do czerwca 90% zbiorów było już sprzedane. W 2003 roku uprawa truskawek w tych warunkach również była opłacalna, a producenci osiągnęli średnią cenę 12,5 zł/kg. W 2004 roku przy wysokich plonach osiągano bardzo dobre średnie ceny 14,8 zł/kg, ale z powodu wyższych kosztów — głównie opału — uprawa była tylko nieco bardziej opłacalna (tabela).
Podstawowe dane ekonomiczne uprawy truskawek pod osłonami w 2004 roku
Tunele nieogrzewane
Niższe koszty produkcji są oczywiście w tunelach nieogrzewanych. W 2004 roku wynosiły one 6,23 zł na kilogram truskawek, przy plonie około 275 kg/100 m2 (wykres), co przy średniej cenie sprzedaży owoców 7,70 zł/kg dało opłacalność produkcji około 125% (fot. 2).
W poprzednich latach uprawa truskawek w tunelach nieogrzewanych z reguły przynosiła zyski. W 2001 roku produkcja była opłacalna, ponieważ przy kosztach jednostkowych 5,25 zł/kg truskawki udało się sprzedać po średniej cenie 5,85 zł/kg. W 2002 roku — przy średniej cenie 5,26 zł/ kg — uprawa znalazła się tuż poniżej granicy opłacalności produkcji. Rok 2003 był natomiast bardzo dobrym rokiem dla producentów, o ile wystarczająco dobrze zabezpieczyli truskawki przed przemarznięciem. W centralnych i wschodnich rejonach Polski w czasie prawie bezśnieżnej zimy wiele nasadzeń przemarzło przy spadkach temperatury dochodzących do –30°C, czasami nie pomogła nawet gruba warstwa słomy. W efekcie wiosną 2003 roku za truskawki z nieogrzewanych tuneli foliowych osiągnięto średnią cenę 7,60 zł/kg, a wskaźnik opłacalności produkcji wyniósł 127%. Największy udział w kosztach produkcji truskawek w tunelach nieogrzewanych ma amortyzacja konstrukcji, a znaczny — amortyzacja osłon i instalacji nawadniającej.
Koszty i przychody ze sprzedaży w produkcji truskawek pod osłonami (zł/100 m2)*
* Uwzględniono dwuletni okres uprawy przy obliczaniu amortyzacji nasadzenia, trzyletni
przy amortyzacji folii, dziesięcioletni przy amortyzacji instalacji nawodnieniowej i dwudziestoletni przy amortyzacji konstrukcji tunelu
Fot. 2. W 2004 roku wskaźnik opłacalności uprawy truskawek w nieogrzewanych tunelach wysokich wyniósł 125%
Obiekt przeznaczony do uprawy truskawek deserowych musi spełniać jednak określone wymagania techniczne, najlepiej, aby temperatura nie spadała poniżej 10°C w nocy i nie przekraczała 25°C w dzień. Konstrukcja musi być solidna, dobrze izolowana, z możliwością wietrzenia. Koszty amortyzacji konstrukcji w 2004 roku wzrosły o 60% — prawie do 500 zł/100 m2, wskutek wzrostu ceny stali. Wspólne dokonywanie zakupów materiałów przez grupę producencką lub kilku producentów pozwala obniżyć jednak koszty zakupu o 10–20%.
Wielu autorów podkreśla, że mamy szanse eksportować na rynki państw UE truskawki deserowe, głównie jednak z upraw na wolnym powietrzu. Naszym atutem są tu niższe koszty pracy ludzi. Należy się liczyć z tym, że ceny możliwe do uzyskania na rynkach zewnętrznych dla truskawek spod osłon byłyby niższe niż te otrzymywane w kraju. Dlatego owoce spod osłon najlepiej lokować na krajowym, ewentualnie wschodnim rynku. Uprawa truskawek pod osłonami pozwala na wydłużenie okresu podaży owoców, co jest ważne w gospodarstwach wyspecjalizowanych w produkcji truskawek.