Fot. 1. Roman Szklarz (z lewej) prowadzi uprawę pomidorów na powierzchni 6 hektarów,
z prawej dr Tomasz Pyzik,

Wizyta w szklarni

W uprawie znajdowały się tam odmiany wielkoowocowe i średnioowocowe prowadzone na wełnie mineralnej Cultilene. W nowych szklarniach na 5 hektarach uprawiane były głównie Grace F₁ i Cunero F₁. Gos­podarze byli zadowoleni również z nowszej odmiany Admiro F₁, która dobrze zawiązywała owoce nawet w gorszych warunkach uprawowych, w starszych obiektach. Zwracali uwagę także na to, że była mało podatna na szarą pleśń i miała silny system korzeniowy. Odmiana ta odpowiada im również ze względu na jakość owoców — są one twarde i trwałe.

W nowych szklarniach znajdują się także próby odmianowe, między innymi Tricia F₁ (fot. 2), Tresco F₁ (fot. 3), Lemance F₁ i Belissimo F₁, które są tam oceniane w warunkach uprawowych przez Katarzynę Tykarską z firmy De Ruiter Seeds. Jak stwierdził właściciel: "co roku powraca problem, jakie odmiany wybrać, i poszukuje się nowych propozycji, jednak jakoś przyzwyczailiśmy się do Grace F₁, nauczyliśmy się ją uprawiać i trudno nam od niej odejść. Ponieważ dobór odmian jest ustalany w grupie, możliwe, że w przyszłym roku zestaw odmian zostanie uzupełniony o pomidory drobnoowocowe — przeznaczone na eksport."

Fot. 2. Testowana w tym roku Tricia F₁

Fot. 3. Tresco F₁ — nowa odmiana pomidora całogronowego

W nowym obiekcie rozsada była sadzona w dwóch etapach — na początku stycznia (Grace F₁) oraz na początku lutego (reszta Grace i odmiany średnioowocowe). Odmiany te w uprawie państwa Szklarzów plonują na podobnym poziomie — w ciągu całego sezonu w nowych szklarniach plon wynosił dotąd zwykle około 50 kg/m², jednak w tym roku gospodarz spodziewał się nieco większego plonu — na początku września był on już wyższy o około 2 kg/m².

W grupie łatwiej

Według Romana Szklarza, przynależność do grupy stała się koniecznością, ponieważ producenci występując na rynku z indywidualną ofertą, są według niego w gorszej sytuacji. Dodatkową korzyścią dla producentów jest to, że grupa Vegapol jest pierwsza, która zatrudniła doradcę uprawowego — wszyscy zrzeszeni korzystają z doradztwa Barbary Głaczkowskiej.

Właściciele gospodarstwa byli zadowoleni z cen pomidorów w tym sezonie — na początku września uzyskiwano około 4 zł/kg. Również Robert Kociszewski prezes grupy Vegapol w czasie wrześniowego spotkania stwierdził, że obecny sezon był lepszy niż zeszły — chociaż jeszcze na dwa miesiące przed końcem produkcji trudno było go  ostatecznie oceniać. Także współpraca producentów w zrzeszeniu sprawdza się coraz lepiej. Około 50% pomidorów produkowanych w Vegapolu było w tym roku sprzedawane na rynku krajowym, 50% szło na eksport niemal we wszystkich kierunkach — w maju i czerwcu na Wschód, później na Zachód. Decyzje o doborze odmian na przyszły rok w grupie odkładano dopiero na październik, gdy będą już podpisywane pierwsze kontrakty z odbiorcami. Jak stwierdził R. Kociszewski, zauważalne jest jednak większe zapotrzebowanie na rynku na odmiany o mniejszych owocach niż te tradycyjnie uprawiane w Polsce.

Przegląd odmian

W czasie konferencji dr Tomasz Pyzik dyrektor De Ruiter Seeds Polska, przedstawił charakterystykę wybranych odmian pomidorów (w tegorocznych próbach znajduje się ich 120). W grupie pomidorów wielkoowocowych mięsistych, które nadal mają silną pozyc­ję na naszym rynku — w ubiegłym roku stanowiły 60% sprzedaży nasion tej firmy — zwracał uwagę między innymi na Azarro F₁ — podobną pod wieloma względami do Grace F₁, jednak o większej odporności na choroby i lepszej trwałości owoców. Jako ciekawe propozycje wskazywał również Cantonę F₁ i Geronimo F₁ (czyt. też HO 9/2005). Spośród odmian średnioowocowych wyróżnia się przede wszystkim Admiro F₁.
Z nowości do zbioru w całych gronach polecane są natomiast Tricia F₁ i Tresco F₁ — odmiany o przewadze cech generatywnych, łatwo zawiązujące owoce o masie 130–150 g, intensywnie czerwone. Belissimo F₁ to nowsza odmiana w typie Espero F₁ — dla tych, którzy planują sprzedaż pomidorów do Wielkiej Brytanii. Zestaw podstawowych odmian uzupełniają pomidory koktajlowe o różnych kształtach i kolorach owoców (fot. 4), wśród których wyróżnia się, między innymi Conchita F₁ i Zebra F₁.

Fot. 4. Podczas spotkania w Otwocku Wielkim zaprezentowano wielobarwną ofertę odmian pomidorów

Ceny i koszty

Jak zawsze podczas jesiennych konferencji marketingowych, bardzo dużym zainteresowaniem cieszył się wykład dr. Michała Trzęsowskiego (fot. 5) dotyczący kształtowania się cen pomidorów w mijającym sezonie. Przypomniał on, że ten rok był pierwszym, w którym od początku sezonu nie było ochrony naszego rynku, czego skutkiem jest, między innymi, tak zwane spłaszczanie się cen w ciągu roku. Na ich kształtowanie się wpływ ma wiele czynników, w tym coraz większy sytuacja na rynku unijnym — a w Unii ceny były w tym roku wysokie. Na poziom cen i opłacalność produkcji mają zawsze wpływ również wahania kursów walut, a jak zauważył dr M. Trzęsowski, w przyszłości można spodziewać się, że złoty w stosunku do euro i dolara będzie się wzmacniał — co będzie korzystne dla tych, którzy importują środki produkcji. Zwracał on również uwagę, że w tym roku można było zaobserwować zmienną opłacalność importu — wystąpiły nawet przerwy w imporcie pomidorów. Zdarzały się jednak również przypadki wchodzenia do Polski dostaw droższych niż krajowe pomidory. Zaskoczeniem może być także to, że w tym roku do Polski sprowadzono 2 tys. ton pomidorów z Niemiec (z kolei my wysłaliśmy tam 5 tys. ton tych warzyw), i można się domyślać, że jest to reeksport. Kolejnym zjawiskiem, na które zwracał uwagę dr M. Trzęsowski, była większa w tym roku konkurencja dla producentów pomidorów szklarniowych ze strony tych, którzy uprawiają pomidory w polu przy palikach. Nastąpiła także zmiana struktury upraw pomidorów w mniejszych gospodarstwach w drugiej połowie roku — wynikająca z dobrych cen pomidorów wiosną, co może mieć wpływ na ceny jesienią. Nadal również, co niepokoi dr. M. Trzęsowskiego, polscy producenci konkurują z sobą na rynkach zachodnich. Poza tym rosną niektóre elementy kosztów produkcji — głównie ogrzewania obiektów (które w przypadku mazutu osiągają już 40% kosztów). Coraz większe są również trudności z pozyskaniem pracowników — wielu skorzystało z możliwości pracy na Zachodzie — i w związku z tym można spodziewać się coraz wyższych wymagań finansowych tych, którzy pozostali. Rosną także wymagania dotyczące bezpieczeństwa produktów dla zdrowia konsumentów — co jest dodatkowym obciążeniem finansowym dla gospodarstw. Wzrasta również znaczenie tak zwanych kosztów transakcyjnych — związanych ze zdobyciem i zabezpieczeniem transakcji, płatnościami, monitorowaniem odbiorców, zdobywaniem dostawców, itp. — które przy dużych obrotach decydują o osiągnięciu sukcesu rynkowego.

Fot. 5. Dr Michał Trzęsowski omówił kształtowanie się cen na rynku pomidorów.