Czereśnie w Turcji

Kraj ten jest jednym z największych na świecie producentów czereśni — w 2004 roku zebrano ich tam 225 000 ton, z czego 45 000 ton wyeksportowano. W ciągu najbliższych kilku lat planuje się zwiększyć eksport do 100 000 ton. Jest to realne, ponieważ całemu przedsięwzięciu patronuje wielkie przedsiębiorstwo produkcyjno-eksportowe "ALARA". Ma ono pod swoją opieką 10 000 dostawców tych owoców, szkoli ich, organizuje, zapewnia doradztwo fachowe dotyczące agrotechniki i ochrony drzew przed chorobami i szkodnikami, gwarantuje odbiór owoców zgodnie z najwyższymi standardami światowymi. Owoce natychmiast po zbiorze schładza się w wodzie do temperatury 2°C, następnie są one sortowane, pakowane i eksportowane do różnych krajów świata. Najważniejszymi uprawianymi w Turcji odmianami są miejscowa czereśnia o nazwie '0900 Ziraat' (fot. 1) i 'Napoleon' (fot. 2, podobna do odmiany 'Bttnera Czerwona'). Ostatnio asortyment czereśni zaczyna się stopniowo powiększać o nowe odmiany, głównie hodowli kanadyjskiej, o twardych owocach dających się po zbiorze dłużej przechowywać. Systematycznie rośnie powierzchnia nowych nasadzeń, w których faworyzuje się odmiany o dużych, twardych i ciemnych owocach.

Fot. 1. '0900 Ziraat' to podstawowa odmiana czereśni w tureckich sadach

Fot. 2. 'Napoleon' jest drugą pod względem wagi odmianą czereśni uprawianą w Turcji

Czereśnie na świecie

Belgia. J. Vercamnen przedstawił ocenę zachowania się w tym kraju trzech odmian czereśni: 'Kordia'*, 'Lapins' i 'Regina'. 'Kordia' w warunkach belgijskich okazała się niedostecznie wytrzymała na mróz, zaś 'Regina' była odmianą słabo zawiązującą owoce, z kolei czereśnie odmiany 'Lapins' na deszczu łatwo pękały. Autor ten scharakteryzował także przydatność do uprawy towarowej kilka innych odmian czereśni — 'Summit', 'Sweet­heart', 'Karina' i 'Sylvia'. Dwie ostatnie z nich są polecane jako zapylacze dla 'Reginy'. 'Sweetheart' okazał się odmianą bardzo plenną, lecz jej owoce w warunkach belgijskich mają tendencję do pękania i gnicia. W grupie 54 wstępnie przebadanych odmian czereśni ciekawie wypad­ła amerykańska 'Tieton' (fot. 3). Kanadyjska 'Skeena' okazała się jedną z odmian, której owoce najsilniej pękają (fot. 4).

Fot. 3. 'Tieton' — odmiana amerykańska o bardzo ładnych owocach

Fot. 4. 'Skeena' — odmiana kanadyjska
o dużych, atrakcyjnych owocach, niestety bardzo podatnych na pękanie

USA. L. E. Long ocenił zachowanie się w sadach towarowych i badaniach szczegółowych kilku dobrze znanych, a także zupełnie nowych, odmian hodowli kanadyjskiej i niektórych odmian europejskich. W Ameryce już od stu lat główną odmianą czereśni w sadach towarowych jest 'Bing' (fot. 5). Drzewo wcześnie wchodzi w okres owocowania, owocuje regularnie i średnio obficie. Jest wytrzymałe na mróz i mało podatne na choroby. Owoce średniej wielkości lub duże, o masie około 7–8 g, sercowatego kształtu, z wyraźnym czubkiem. Skórka ciemnoczerwona, miąższ czerwony, intensywniej zabarwiony przy pestce, chrząstkowaty, soczysty, bardzo smaczny. Zbiór owoców przypada w piątym tygodniu dojrzewania czereśni, to jest w kilka dni po odmianie 'Van'. 'Bing' jest odmianą odznaczającą się regularnym i dość obfitym owocowaniem oraz dużymi i atrakcyjnymi owocami. Jest powszechnie uprawiana w sadach amerykańskich. Jej przydatność do produkcji w Polsce jest ograniczona przez dużą podatność owoców na pękanie.

Fot. 5. 'Bing' popularność w USA zawdzięcza dużym, twardym owocom,
nadającym się do transportu na duże odległości

Nowe wymienione przez referującego odmiany to 'Santina'  — dojrzewa w USA przed odmianą 'Bing', 'Crystalina' — dojrzewa w tym samym okresie, co 'Bing', 'Sonata' — która byłaby dobrą odmianą, o twardych owocach, ale są one zbyt kwaśne i niechętnie kupowane przez konsumentów. 'Skeena' zaliczana do grupy najczęściej sadzonych czereśni w intensywnych sadach towarowych Ameryki. Jest późniejsza, niż 'Lapins', która jest ważną odmianą dla Ameryki, owocuje bardzo dobrze, owoce dojrzewają dwa tygodnie po owocach 'Binga'. Do późnych, dojrzewających około 30 dni po nim należą: 'Sweetheart' i 'Staccato' (fot. 6).
Owoce 'Sweethearta' są twarde i nie pękają. Owoce drugiej odmiany są późne i wyjątkowo duże. Na jej drzewach w warunkach amerykańskich mogą się pojawić objawy mączniaka, czego u nas u drzew tego gatunku praktycznie się nie spotyka. Atrakcyjną nowoś­cią hodowli kanadyjskiej ocenianą przez tych samych autorów jest mieszaniec oznaczony numerem 13 S-42-49.
Jest to czereśnia o dużych, ciemnych, smacznych i twardych owocach nadających się do mechanicznego zbioru. Zupełnym ewenementem na skalę światową jest mieszaniec czereśni oznaczony symbolami: 13 S-21-01, o smacznych, dużych i bardzo późno dojrzewających owocach. Ich zbiór przypada najczęściej na pierwsze dni października.

Fot. 6. 'Staccato' jest jedną z późnych i bardzo obiecujących kanadyjskich odmian czereśni o dużych, smacznych i ciemnych owocach

J. Tumer ze współpracownikami w stanie Oregon przeprowadzili ocenę sensoryczną owoców pięciu odmian czereśni: 'Regina', 'Sweetheart', 'Skeena', 'Lapins' i 'Bing'. Wizualnie oceniano tylko 'Kordię'. Sto dziewięćdziesiąt osób oceniających wymienione odmiany ze względu na kolor, najwyżej oceniło odmiany: 'Bing', 'Sweetheart' i 'Regina'. Najbardziej konsumentom odpowiadała wielkość owoców odmiany 'Bing'. Ze względu na wygląd i kształt owoców, najwyżej oceniono odmiany: 'Kordia', 'Skeena' i 'Sweetheart'. Dodatkowa grupa testujących oceniała pięć odmian pod względem atrakcyjności dla handlu. W tej ocenie preferencje miały odmiany o owocach największych — średnicą zbliżone do 30 mm — i o ciemnej skórce, jak u 'Reginy' (fot. 7) i wyglądzie (kształcie) 'Kordii'. Źle oceniano odmiany pozbawione aromatu i zbyt kwaśne. Ze względu na smak najwyższą ocenę uzyskały owoce odmiany 'Regina', w następnej kolejności uszeregowano pod względem atrakcyjności dla handlu odmiany 'Sweetheart', 'Skeena', 'Lapins' i 'Bing'.

Fot. 7. 'Regina' — jedna z najatrakcyjniejszych pod względem smaku późnych odmian czereśni, nie wszędzie dobrze zawiązuje owoce

R. Nunez-Elisea i współpracownicy badając odmiany czereśni w stanie Oregon zwrócili szczególną uwagę na ujemne i dodatnie cechy 'Reginy'. Jest ona tam bardzo wysoko ceniona za dobry smak owoców, wysoką ich jakość, małą skłonność do pękania, ale ma tę wadę, że jest obcopylna i bardzo słabo owocuje w warunkach amerykańskich. Autorzy widzą przyczynę tego w niedopyleniu kwiatów lub słabym kiełkowaniu ziaren pyłku przedostającego się na znamię słupka kwiatów. Przeprowadzono doświadczenie z różnymi odległościami sadzenia odmiany od zapylacza, którym w tym przypadku był 'Sam'. Przy sześciu różnych odległościach stwierdzono, że najlepiej plonowały te drzewa, które były najbliżej zapylacza.

Turcja. A. E. Acay i M. Murak badali wzrost i owocowanie czereśni odmian 'Venus', 'Sweetheart', 'Regina', 'Lapins', 'Summit', 'Celeste' i 'Kordia' szczepionych na podkładce 'GiSelA 5'. Drzewa odmiany 'Sweetheart' ros­ły, w porównaniu z innymi na tej podkładce wyjątkowo słabo. Miały bardzo małą objętość korony i praktycznie nie dawały nowych przyrostów.

A. Kuden i inni podają, że w Turcji najwięcej uprawia się czereśni odmiany '0900 Ziraat'. Daje ona owoce ładne, o masie 8–12 g, ale uważana jest za mało plenną. Za interesujące dla tego kraju uznano odmiany kanadyjskie ('Lapins', 'Summit', 'Sunburst'), włoskie ('Duroni 3'), francuskie ('Fercer-Arcina'), a także najwartościowsze czeskie, węgierskie i niemieckie i je też włączono do prowadzonych na szeroką skalę badań odmianowych.

Węgry. K. Neszmelyi i współpracownicy przedstawili na sympozjum osiągnięcia tego kraju w hodowli czereśni uzyskane na początku lat dziewięćdziesiątych ub. wieku. Do rejestru krajowego zostały wpisane wtedy jako nowe odmiany już rozpowszechnione w Europie: 'Katalin', 'Linda' i 'Kavics'. Oceniane są jako dobre, mają duże, czerwone, smaczne i twarde owoce. 'Katalin' dojrzewa w tym samym czasie, co 'Hedelfińska', ale jest plenniejsza i jej owoce lepiej się prezentują. Najnowsze wpisane do rejestru odmiany to 'Rita' i 'Alex' (fot. 8). 'Rita' jest odmianą wcześnie dojrzewającą (około 14 dni przed odmianą 'Burlat'), jej owoce są doskonałej jakości, o masie około 8 g, ciemnoczerwone, błyszczące, twarde, mało podatne na pękanie i gnicie. Drzewo ma lekko płaczący pokrój korony, wcześnie kwitnie, jest obcopylne. Dobrymi zapylaczami dla tej odmiany są: 'Van', 'Vera' (fot. 9), 'Burlat'. 'Alex' jest odmianą bardzo plenną, samopłodną. Owoce o masie około 9 g, ciemnoczerwone, błyszczące, twarde dojrzewają późno, bo 40–45 dni po odmianie 'Burlat'

Fot. 8. 'Alex' to bardzo późno dojrzewająca węgierska odmiana o pięknych, twardych i atrakcyjnych owocach

Fot. 9. 'Vera' — nowa, atrakcyjna czereś-
nia węgierskiej hodowli o średniej porze dojrzewania owoców

Norwegia. O. Froynes i M. Melland badając różne odmiany czereśni doszli do wniosku, że najlepiej dla tego kraju nadają się z wczesnych odmian 'Burlat', 'Merchant', o średniej porze dojrzewania — 'Giorgia', 'Chelan', 'Samba', 'Techlovan' i 'Van', a spośród późnych — 'Lapins', 'Kordia', 'Regina' i 'Sweetheart'.

Rumunia. G. I. Gardinariu i współpracownicy przedstawili wyniki programu hodowli czereśni realizowanego w tym kraju w latach 1981–2004. Użyto do tego celu 590 kombinacji mieszańcowych. Z ponad 20 tysięcy siewek wyselekcjonowano pięć nowych odmian czereśni: 'Cetatuia', 'Maria', 'Catallina', 'Golia' i 'Marina' oraz dwie nowe odmiany wiśni 'Amar Maxut'
i 'Amar Galata'. Nowe czereśnie porównywano z odmianą 'Van'. Owoce wszystkich wcześnie dojrzewają. Najwcześniejsza jest 'Cetatuia', po niej 'Catallina'. Samopłodna jest 'Maria', a owoce najwyższej jakości ma 'Golia'. Najpóźniej z tej grupy dojrzewają owoce odmiany 'Marina'. Wszystkie te odmiany czereśni są plenne, mało wrażliwe na przymrozki wiosenne i suszę. Owoce żadnej z nich nie są atakowane przez moniliozę. Najsilniej ze wszystkich rosną drzewa odmiany 'Golia'.

Argentyna. E. D. Cittadini wraz ze współautorami przedstawił istniejące preferencje odmianowe dla czereśni w tym kraju. Najbardziej rozpowszechnionymi odmianami w sadach towarowych są tam 'Lapins', 'Bing', 'Newstar' i 'Van'.
Czereśnie w tej części świata zbiera się od listopada do końca stycznia.