Numer 12/2005
Ustawa o ubezpieczeniu społecznym rolników uzależnia wypłatę części uzupełniającej emerytury lub renty rolniczej od zaprzestania prowadzenia działalności rolniczej. W tym akcie prawnym określono, że emeryt lub rencista zaprzestał prowadzenia takiej działalności, jeżeli ani on, ani jego małżonek nie jest właścicielem (współwłaścicielem) lub posiadaczem gospodarstwa rolnego, w rozumieniu przepisów o podatku rolnym, i nie prowadzi działu specjalnego. Jednocześnie w pewnych sytuacjach ustawa daje możliwość wypłaty części uzupełniającej emerytury lub renty, mimo że emeryt lub rencista nie zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej. Okazuje się, że termin "zaprzestanie prowadzenia działalności rolniczej" kojarzy się wielu osobom raczej z faktycznym ustaniem pracy w gospodarstwie rolnym niż definicją ustawową. Dlatego też przy załatwianiu tego typu spraw powstaje wiele wątpliwości. Niektóre z nich spróbuję rozwiać poniżej podając kilka przykładów typowych sytuacji.
1. Posiadam użytki rolne o powierzchni 0,8 ha, od których płacę podatek rolny. Czy, jeżeli otrzymam emeryturę rolniczą, to muszę pozbyć się tych gruntów, żeby otrzymać wypłatę części uzupełniającej tej emerytury?
Zgodnie z ustawą z 15.11.1984 r. o podatku rolnym (Dz. U. z 1993 r., nr 94, poz. 431, ze zm.) opodatkowaniu tym podatkiem mogą podlegać użytki rolne, które ze względu na obszar nie stanowią gospodarstwa rolnego. Przy ocenie tego, czy nastąpiło zaprzestanie prowadzenia działalności rolniczej, KRUS nie kieruje jednak się kryterium opłacania podatku rolnego, ale ustawowej definicji gospodarstwa rolnego. Za to ostatnie uważa się obszar gruntów sklasyfikowanych w ewidencji gruntów i budynków jako użytki rolne lub grunty zadrzewione i zakrzewione na użytkach rolnych (z wyjątkiem gruntów zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej innej niż działalność rolnicza). KRUS uzna zatem, że emeryt (rencista) zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej, jeżeli pozostająca w jego posiadaniu powierzchnia użytków rolnych nie przekracza hektara fizycznego lub przeliczeniowego.
2. W zeszłym roku przyznano mi emeryturę rolniczą. KRUS wypłaca mi tylko jej część składkową twierdząc, że nie mam prawa do wypłaty części uzupełniającej, bo posiadam 2-hektarowe gospodarstwo. Faktycznie jego właścicielką jest moja żona, ale ona go nie użytkuje, gdyż gospodarstwo jest odłogowane. Czy decyzja KRUS jest prawidłowa?
Tak. Emeryt nie ma prawa do wypłaty części uzupełniającej emerytury rolniczej również wówczas, gdy właścicielem gospodarstwa rolnego jest wyłącznie jego małżonek. Nawet, jeżeli emeryt twierdzi, iż gospodarstwo nie jest użytkowane, nie można uznać, że nastąpiło zaprzestanie prowadzenia działalności rolniczej. Przy ocenie, czy emeryt prowadzi działalność rolniczą w rozumieniu przepisów ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, istotny jest fakt posiadania gospodarstwa o powierzchni większej od 1 ha (fizycznego lub przeliczeniowego), a nie fakt użytkowania bądź nieużytkowania tego gospodarstwa przez osobę uprawnioną do emerytury (renty) lub jego małżonka. W omawianym przypadku KRUS będzie miał podstawę do wypłaty części uzupełniającej emerytury tylko po udowodnieniu faktu przeniesienia własności bądź posiadania gospodarstwa na inną osobę. Taka wypłata może nastąpić wyłącznie na wniosek zainteresowanego — do wniosku powinien być dołączony akt notarialny lub właściwa umowa dzierżawy.
3. Razem z byłym mężem jestem współwłaścicielką gospodarstwa rolnego o powierzchni 2 hektarów. Po rozwodzie zwróciłam się do KRUS o wypłatę części uzupełniającej renty rolniczej, uznając, że posiadam gospodarstwo rolne, którego powierzchnia nie przekracza 1 hektara. KRUS wydał jednak decyzję odmowną. Dlaczego?
Nie zaprzestała Pani prowadzenia działalności rolniczej, bowiem, mimo rozwodu, jest Pani w dalszym ciągu współwłaścicielką 2-hektarowego gospodarstwa. Jeżeli swój udział (1/2 tego gospodarstwa) przekaże Pani innej osobie lub dokona Pani zniesienia współwłasności, to nabędzie Pani prawo do wypłaty części uzupełniającej renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy.
4. Razem z mężem posiadamy — jako współwłaściciele — po połowie gospodarstwa rolnego o powierzchni 5 hektarów. Czy jeżeli swój udział przekażę córce, to KRUS będzie mi wypłacał części uzupełniającej renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy?
Niestety, nie. Nie spełni Pani bowiem warunku zaprzestania prowadzenia działalności rolniczej, ponieważ współwłaścicielem gospodarstwa będzie nadal Pani małżonek. Jeżeli on również swój udział przekaże córce bądź innej osobie, wtedy będzie Pani przysługiwało prawo do wypłaty części uzupełniającej pobieranej renty.
5. Jestem studentem i pobieram rentę rodzinną rolniczą. Chciałbym kupić około 6-hektarowe gospodarstwo rolne, ale słyszałem, że w takim przypadku KRUS zawiesi mi część uzupełniającą renty rodzinnej. Czy rzeczywiście?
Tak. Zgodnie z przepisami ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, wypłata części uzupełniającej renty rodzinnej rolniczej (85% emerytury podstawowej) przysługującej osobie pełnoletniej zostanie zawieszona, jeżeli osoba ta prowadzi działalność rolniczą w rozumieniu przepisów tej ustawy. Do zawieszenia wypłaty części uzupełniającej renty rodzinnej rolniczej, która przysługuje osobie pełnoletniej, zastosowanie mają te same zasady, jakie obowiązują w przypadku emerytury rolniczej lub renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy. Jeżeli do renty rodzinnej uprawnione jest więcej osób, z których jedna (lub kilka) z osób pełnoletnich prowadzi działalność rolniczą, zawieszenie części uzupełniającej dotyczy tylko osoby prowadzącej działalność rolniczą. Część uzupełniająca należna pozostałym osobom uprawnionym do renty rodzinnej, które nie prowadzą działalności rolniczej, nie zostanie zawieszona.
6. Jestem osobą pełnoletnią, której KRUS wypłaca rentę rodzinną rolniczą. W drodze postępowania sądowego po śmierci ojca ja i mój brat nabyliśmy gospodarstwo rolne. Obecnie tego gospodarstwa nie użytkuję, gdyż prowadzi je brat, co może potwierdzić nasza matka. Czy mam prawo do wypłaty pełnej renty rodzinnej, czy też KRUS zawiesi mi część uzupełniającą tej renty?
Nabycie własności gospodarstwa rolnego w drodze dziedziczenia, bez prowadzenia działalności rolniczej, nie powoduje zawieszenia wypłaty części uzupełniającej renty rodzinnej pod warunkiem, że rencista udowodni, iż nie prowadzi takiej działalnośc na gruntach, których stał się właścicielem (współwłaścicielem) w drodze dziedziczenia.
Jeżeli rencista prowadzi gospodarstwo otrzymane w spadku, bądź nie potrafi udowodnić, że grunty te są użytkowane przez inną osobę, KRUS nie zawiesi wypłaty części uzupełniającej renty przez rok od ich nabycia. Taki czas jest dany renciście na wyzbycie się gospodarstwa. Jeżeli po upływie roku nadal będzie ono w posiadaniu rencisty, KRUS zawiesi wypłatę części uzupełniającej renty (emerytury).
7. W zeszłym roku KRUS przyznał mi emeryturę. Razem z małżonką jesteśmy właścicielami gospodarstwa rolnego o powierzchni 10 ha i dlatego otrzymuję emeryturę tylko w części składkowej. W tym roku zmarł mój syn, po którym odziedziczyłem gospodarstwo o powierzchni 5 ha. Obecnie chciałbym sprzedać gospodarstwo rolne, ale bez tego, które otrzymałem w spadku. Czy w takim przypadku KRUS wypłaci mi część uzupełniającą emerytury?
Niestety, nie. Wprawdzie nabycie gospodarstwa rolnego w drodze dziedziczenia, nie stanowi — bez prowadzenia działalności rolniczej — podstawy do zawieszenia wypłaty świadczeń z ubezpieczenia emerytalno-rentowego, ale w Pana przypadku takie rozstrzygnięcie nie może być zastosowane. Powodem jest nabycie gospodarstwa rolnego w drodze spadku w czasie, gdy nie zaprzestał Pan jeszcze prowadzenia działalności rolniczej. Po uzyskaniu prawa do emerytury rolniczej nie przekazał Pan bowiem wcześniej posiadanego gospodarstwa rolnego.
Wypłata części uzupełniającej emerytury jest możliwa w przypadku emerytów (rencistów), którzy zaprzestali prowadzenia działalności rolniczej i w związku z tym mają prawo do wypłaty pełnej emerytury lub renty rolniczej, a następnie otrzymali w drodze dziedziczenia gospodarstwo rolne, którego nie użytkują. Jeżeli nie przekaże Pan wszystkich gruntów (może Pan zachować te o powierzchni nieprzekraczającej hektara fizycznego lub przeliczeniowego użytków rolnych), KRUS nie będzie miał podstaw do wypłaty części uzupełniającej emerytury, bowiem nie zaprzestanie Pan prowadzenia działalności rolniczej w rozumieniu przepisów ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników.
8. Po śmieci rodziców pozostało gospodarstwo rolne. Nie zostało przeprowadzone postępowanie spadkowe. Swoje gospodarstwo przekazałam na rzecz córki, a tego po rodzicach już nie użytkuję. Czy mam prawo do wypłaty części uzupełniającej emerytury rolniczej?
Uznaje się, że zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej również ten emeryt lub rencista, który jest właścicielem (posiada udział we współwłasności) gospodarstwa rolnego o ile własność ta (udział we współwłasności) nie została ustalona odpowiednimi dokumentami urzędowymi. Warunkiem jest również, aby grunty wchodzące w skład tego gospodarstwa nie znajdowały się w posiadaniu emeryta (rencisty) lub jego małżonka. Taka sytuacja występuje najczęściej, gdy rolnik po zgonie rodziców nie przeprowadzi postępowania spadkowego i nie posiada dokumentów dotyczących prawa własności (współwłasności) gospodarstwa rolnego, a jest tylko posiadaczem samoistnym użytkowanych gruntów. Jeżeli po śmierci rodziców sytuacja prawna gospodarstwa rolnego nie została ustalona odpowiednimi dokumentami, a Pani udowodni, że użytkowane dotychczas grunty nie znajdują się już w Pani posiadaniu, KRUS wypłaci część uzupełniającą emerytury rolniczej. Fakt przeniesienia posiadania gospodarstwa rolnego należy udowodnić przedstawiając umowę przenoszącą posiadanie gospodarstwa rolnego na inną osobę lub stosowny dokument urzędu gminy, stwierdzający, że posiadaczem gospodarstwa rolnego jest inna osoba.