Numer 12/2005
W lipcu trwał sezon skupu owoców jagodowych. Dla producentów (z wyjątkiem uprawiających truskawki i porzeczki kolorowe — rys. 1) był on lepszy niż ubiegłoroczny. Zdecydowanie wzrosły ceny skupu wiśni, co było spowodowane niskimi zbiorami w Polsce oraz u naszych europejskich konkurentów — w Serbii i na Węgrzech. Nieznacznie poprawiły się ceny skupu malin ze zbioru głównego. Niższe zbiory jabłek wpłynęły na znaczny wzrost cen owoców przemysłowych. Tegoroczne zbiory (w ocenie GUS z września br.) były niższe niż przed rokiem — warzyw polowych o 2%, owoców z drzew — o 20%, a owoców jagodowych — o 4%. Przyczyną była niekorzystna pogoda — susza i chłody w czasie wschodów oraz w pełni wegetacji. Niższe zbiory warzyw polowych u naszych odbiorców (np. w Czechach i na Słowacji) oraz u głównych producentów (we Francji) stwarzają jednak nadzieję na dobrą koniunkturę w eksporcie tych produktów.
Rys. 1. Ceny skupu truskawek bez szypułek w zakładach przetwórczych
w 2004 i 2005 roku
Źródło: dane ZEO IERiGŻ-PIB
Spółdzielnie ogrodnicze
W lipcu (tab. 1) truskawki deserowe kupowano po 1,64 zł/kg, a owoce dla przetwórstwa po 0,65 zł/kg z szypułkami i po 1,12 zł/kg bez szypułek. Według prognozy GUS z września br., zbiory truskawek w Polsce wyniosły 180 000 ton i były o 3% niższe niż w 2004 r. Z powodu niskich cen producenci często nie zbierali tych owoców i duża część plantacji została prawdopodobnie zaorana. Tegoroczne zbiory malin GUS szacował na 60 000 ton, o ponad 6% więcej niż w 2004 r. W lipcu kupowano maliny po cenie o około 4% wyższej niż w 2004 r. Owoce malin owocujących na pędach jednorocznych (na przykład 'Beskid', 'Polana', 'Polka') kupowano we wrześniu po około 5 zł/kg. Zbiory porzeczek ogółem (tylko takie podaje GUS) wyniosły 180 000 ton, o 8% mniej niż w 2004 r.
Porzeczki kolorowe kupowano w lipcu po cenach o 12% niższych niż w 2004 r., a w sierpniu po cenach o 33% wyższych niż przed rokiem. Notowania porzeczek czarnych w porównaniu z ubiegłorocznymi wzrosły o 62%, ale wciąż nie pokrywały kosztów produkcji. W 2005 r. wyjątkowy nieurodzaj wiśni w Europie (w Serbii zbiory spadły o 50%, w Polsce o 32% i na Węgrzech o 35%) spowodował, że pod koniec kampanii ceny osiągnęły nigdy nienotowany poziom 3,00 zł/kg. Zbiory tych owoców wynosiły u nas 144 000 ton i były najniższe w ostatnim pięcioleciu. Znacznie wzrosły ceny skupu wiśni deserowych — w porównaniu z ubiegłorocznymi w lipcu o 89% i w sierpniu o 72%. Bieżący rok jest także korzystny dla producentów śliwek, gruszek i jabłek do przetwórstwa. Ceny gruszek w sierpniu wzrosły o 13%, a we wrześniu o 15%, w porównaniu z notowaniami z ubiegłego roku. Zbiory tych owoców obniżyły się w wyniku wiosennych przymrozków o 29% w porównaniu ze zbiorami z 2004 r. Ceny śliwek deserowych wzrosły w lipcu o 87%, w sierpniu o 47% i we wrześniu o 124%. Na wzrost wpłynął przede wszystkim spadek zbiorów (o 25% — do 100 000 ton).
Zbiory jabłek ogółem są szacowane na 2,050 mln ton, czyli o prawie 20% mniej niż w ubiegłym roku. Ceny jabłek deserowych w lipcu i sierpniu były niższe o ok. 10%, a we wrześniu wyższe o 6% niż w 2004 r. Jabłka przemysłowe kupowano w lipcu po cenach o 18%, w sierpniu o 39% i we wrześniu o 85% wyższych niż rok wcześniej. Ceny większości warzyw polowych wzrosły (rys. 2). Widać to na przykładzie marchwi, której notowania w lipcu były wyższe o 107%, w sierpniu o 51% i we wrześniu o 43% niż w 2004 r.
Tabela 1. Średnie ceny skupu warzyw i owoców w spółdzielniach ogrodniczych
oraz w zakładach przetwórczych w III kwartale 2004 r. i 2005 r. 
* — zł/szt., ** — zł/pęczek
Źródło: notowania Zakładu Ekonomiki Ogrodnictwa IERiGŻ-PIB
Rys. 2. Ceny skupu cebuli, marchwi i buraków w spółdzielniach ogrodniczych
we wrześniu 2004 i 2005 roku
Źródło: dane ZEO IERiGŻ-PIB
Zakłady przetwórcze
Poprawiła się koniunktura w skupie czarnych porzeczek, maliny oraz aronii (tab. 1). Wyższe ceny porzeczek czarnych (w lipcu o 27% i w sierpniu o 44%) nie pokryły jednak kosztów produkcji. Producenci wiśni mogli liczyć na dobre ceny owoców do mrożenia — w lipcu wyższe o 84%, a w sierpniu o 168%, w porównaniu z ubiegłorocznymi. Sytuacja ta była spowodowana wzrostem popytu na te owoce, głównie w Niemczech, oraz mniejszą produkcją w Serbii i na Węgrzech. Braki na rynku jabłek przemysłowych doprowadziły do wzrostu cen skupu (rys. 3). W stosunku do ubiegłorocznych w lipcu były one wyższe o 29%, w sierpniu o 37% i we wrześniu o 56%. Pod koniec września w dużych zakładach przetwórczych ceny dochodziły do rekordowego poziomu 0,50 zł/kg (loco zakład).
Rys. 3. Ceny skupu jabłek przemysłowych w zakładach przetwórczych
w III kwartale 2004 i 2005 roku
Źródło: dane ZEO IERiGŻ-PIB
Według wrześniowych szacunków GUS, powierzchnia uprawy większości warzyw wzrosła, lecz obniżenie plonów przyczyniło się do spadku zbiorów o około 2% w stosunku do ubiegłorocznych (do 4,615 mln ton). Produkcja cebuli spadła z 866 000 ton w 2004 r. do 700000 ton w bieżącym. Niskie ceny tego warzywa w ubiegłym roku skłoniły producentów do zmniejszenia areału uprawy, co w połączeniu ze spadkiem plonów dało efekt prawie 20% obniżenia produkcji.
W bieżącym roku o 8% zmalała produkcja kalafiorów (do 190 000 t) i o 1% pomidorów polowych (do 210 000 t).
Niewiele wzrosła produkcja marchwi (o 1%, do 935 000 t), ogórków polowych (o 1%, do 259000 t), kapusty (o 2%, do 1,4 mln t) oraz buraków ćwikłowych (o 3%, do 368 000 t). Spadek zbiorów cebuli spowodował wzrost cen cebuli obieranej w sierpniu o 17% i we wrześniu o 18%. Bardziej dynamicznie wzrastały ceny brokułów różyczkowanych: w sierpniu o 29% i we wrześniu o 45%. W sezonie skupu stabilne były ceny pomidorów polowych do tłoczenia (objętych dopłatami unijnymi) i fasoli szparagowej.
We wrześniu cena marchwi kontraktowanej "na kostkę" wynosiła, tak jak w roku ubiegłym, 0,24 z/kg, a z wolnego skupu — 0,25–0,27 zł/kg. Natomiast cena kontraktowanej marchwi "na plastry" z wyniosła 0,35 zł/kg, a z wolnego skupu — 0,36 –0,37 zł/kg. Oznacza to wzrost cen marchwi "na kostkę" w stosunku do ubiegłorocznych o co najmniej 25%, a "na plastry" o około 20%. Wbrew szacowanemu przez GUS niewielkiemu wzrostowi zbiorów marchwi, długotrwała susza może spowodować wzrost cen skupu. Upalne i suche lato w wielu krajach europejskich spowodowało obniżenie zbiorów warzyw polowych, w tym także marchwi, co może zwiększyć zapotrzebowanie ze strony importerów. Nasi odbiorcy świeżej marchwi — Czechy — szacują, że w 2005 r. areał warzyw polowych się zmniejszył o 25%, w tym marchwi o 30%. Na Słowacji redukcja areału warzyw polowych była w tym roku jeszcze większa i wyniosła 30%.
Rynki hurtowe
W lipcu, w porównaniu z sytuacją sprzed roku, o 13% spadły ceny hurtowe owoców cytrusowych, i o 23% — winogron. O 3% podrożały banany. Truskawki kosztowały 1,00–3,50 zł/kg, a wiśnie 3,50–5,00 zł/kg. We wrześniu 2005 r. ceny hurtowe wszystkich owoców (tab. 2) zdecydowanie przekraczały poziom z września roku poprzedniego, a najbardziej — ponaddwukrotnie — podrożały śliwki i gruszki (wzrost o 40%). Jabłka deserowe były we wrześniu o 13% droższe niż przed rokiem. W tym samym miesiącu droższe niż w 2004 r. były też banany i mandarynki, a tańsze — pomarańcze i winogrona. Podrożały także podstawowe gatunki warzyw — ceny marchwi wzrosły w lipcu 3,5-krotnie, w sierpniu 3-krotnie i we wrześniu ponad 2-krotnie, w porównaniu z ubiegłorocznymi. Mniej podrożały buraki ćwikłowe i cebula biała obcinana.
Tabela 2. Ceny hurtowe warzyw i owoców
w III kwartale 2004 r. i 2005 r.
Źródło: notowania Zintegrowanego Systemu Informacji Rynkowej (ZSIR) MRiRW
oraz Zakładu Ekonomiki Ogrodnictwa IERiGŻ-PIB