Statystyka i przyszłość

W ubiegłym roku światowa produkcja cebuli wynosiła około 55 mln ton. Według szacunkowych danych, które przedstawił Wim van der Heijden (Nickerson Zwaan, Holandia), jej produkcja w tym roku jest niższa — w Ameryce Północnej i Południowej, Afryce i Azji o 10–15%, a w Europie i Australii o 15–20%. Natomiast roczna konsumpcja cebuli na świecie, według danych FAO, w ciągu ostatnich 20 lat zwiększyła się z 5,5 kg do 8,4 kg — w przeliczeniu na statystycznego mieszkańca. Najwięcej tego warzywa spożywają Turcy — 36 kg rocznie, najmniej Chińczycy — około 1 kg rocznie.

W. van der Heijden zwracał uwagę, że w przyszłości można spodziewać się zwiększenia areału cebuli w Europie — głównie ze względu na niską opłacalność produkcji zbóż oraz na zapowiadane ograniczenie subsydiów unijnych dla producentów buraków cukrowych, których uprawa w Europie prowadzona jest w 320 tys. gospodarstw. Prawdopodobnie około 30% producentów wycofa się z produkcji buraków i będą oni poszukiwać nowych gatunków — ze względu na stosunkowo prostą technologię uprawy jednym z nich może być właśnie cebula.

Jaki typ dla jakiego regionu?

Poszczególne typy cebuli różnią się wymaganiami dotyczącymi długości dnia — może ona wynosić od 10 do 16 godzin — przy której następuje indukcja tworzenia cebul. Dlatego są one lepiej lub gorzej przystosowane do uprawy pod różnymi szerokościami geograficznymi. Do uprawy w północnej Europie — powyżej 48 stopnia szerokości geograficznej — polecane są przede wszystkim odmiany bardzo długiego dnia, należące do typu rijnsburger. Do indukcji tworzenia cebuli wymagają one około 16-godzinnego dnia, mają zwykle dość ostry smak, są bardzo twarde i najlepiej przechowują się spośród wszystkich typów tego warzywa. Do warunków panujących w Europie środkowej — od 38 do 48 stopnia szerokości geograficznej — polecane są przede wszystkim odmiany długiego dnia (14–16 godzin), określane jako cebule typu amerykańskiego. Mają one zwykle smak trochę łagodniejszy niż u poprzedniego typu, są twarde i dobrze się przechowują. Cebule typu hiszpańskiego uprawiane są w rejonie śródziemnomorskim (na szerokości od 30° do 40°), do indukcji tworzenia cebuli potrzebują 12–14-godzinnego dnia, dobrze przystosowują się do uprawy w różnych rejonach geograficznych. Mają raczej łagodny smak, są umiarkowanie twarde i nadają się do krótkiego przechowywania. Cebule krótkiego dnia (10–12 godzin) nadają się do uprawy do 35 stopnia szerokości geograficznej, są bardzo łagodne w smaku i miękkie, przeznaczone głównie do spożycia na surowo. Cebule ozime (określane również jako japońskie), aby zapoczątkować wytwarzanie cebul, potrzebują przynajmniej 12-godzinnego dnia, mają zwykle ostry smak, są twarde i mogą być przeznaczane do średnio długiego przechowywania.

Przegląd odmian

Uczestnicy konferencji mieli możliwość obejrzenia nowych odmian z oferty firmy Nickerson Zwaan na polach demonstracyjnych w Austrii, na Węgrzech i na Słowacji — niestety, większość z tych plantacji oglądaliśmy tuż po, lub w czasie intensywnych opadów deszczu, jakie w tym rejonie wystąpiły w połowie sierpnia.

Z cebul typu amerykańskiego zaprezentowano 5 bardzo wczesnych odmian. Znalazła się wśród nich Jalisco F₁ (fot. 1) plenna, o brązowawym odcieniu łuski, charakteryzująca się bardzo dobrą twardością i przydatnością do długiego przechowywania — do czerwca. Podobną do niej Quattro F₁ można przechowywać mniej więcej do lutego, wyróżnia się ona bardzo dużym wyrównaniem plonu. Taresco F₁ (fot. 2), o złocistobrązowej barwie łuski i dobrej twardości cebul, to najplenniejsza odmiana w tej grupie. Polecana jest do nieco dłuższego przechowywania — do marca, wyróżnia się silnym systemem korzeniowym i ma mocny nalot woskowy na liściach (odmiana ta sprawdziła się również w polskich warunkach — była testowana w tym roku na plantacji braci Jazdonów). Staccato F₁ (fot. 3) ma brązowawe łuski okrywające i tworzy bardzo twarde cebule, można je przechowywać do maja. Charakteryzuje się dobrym wyrównaniem dojrzewania i ma silny nalot woskowy. Podobna pod względem koloru i twardości, lecz nieco późniejsza, jest Dacapo F₁ (fot. 2 i 4), wiernie plonująca, polecana do przechowywania do lutego. Ma silny systemem korzeniowy i dobrze przylegającą łuskę zewnętrzną.

Fot. 1. Jalisco F₁

Fot. 2. Taresco F₁ — od lewej i na zbliżeniu próba zaprawiana przedsiewnie preparatem Gaucho, w środku niezaprawiana, z prawej odmiana Dacapo F₁

Fot. 3. Staccato F₁

Fot. 4. Dacapo F₁

Na plantacjach testowano także 8 odmian cebuli typu rijnsburger. Z wczesnych, o złocistobrązowej barwie łusek, pokazano 4 odmiany: Friso F₁ — o dobrej twardości, polecaną do przechowywania do lutego; Vento F₁ — o kulistospłaszczonych, twardych cebulach, do długiego przechowywania (do końca marca); Canto F₁ (fot. 5) — tworzącą bardzo twarde cebule, które można przechowywać aż do kwietnia, charakteryzującą się dużym wyrównaniem, mocnym systemem korzeniowym, dobrze plonującą; Tasco F₁ — również bardzo twardą, nadającą się do przechowywania do końca marca, o bardzo mocnej, jasnej łusce okrywającej. Drago F₁ to odmiana średnio wczesna, o bardzo dobrej twardości regularnie kulistych cebul i mocnej, brązowozłotej łusce okrywającej, cebula ta nadaje się do uprawy na różnych typach gleby i do bardzo długiego przechowywania — do czerwca. Podobna do niej pod względem wczesności i długości przechowywania jest Bravo F₁, o nieco jaśniejszej barwie łusek, kulista, o cienkiej szyjce, bardzo twarda i plenna. Marco F₁ to średnio późna cebula o złocistobrązowej łusce, tworząca bardzo twarde cebule o jasnej łusce, które można przechowywać co najmniej do marca. Nerato F₁ jest odmianą późną, wiernie plonującą, o brązowozłotych łuskach okrywających, cebule te są bardzo twarde i można je przechowywać bardzo długo — do czerwca.

Fot. 5. Canto F₁

Zaprezentowano także średnio późną, czerwoną odmianę Red Pearl F₁, wyróżniającą się spośród innych odmian w tej grupie kolorystycznej tym, że ma łuski intensywnie zabarwione na przekroju już wtedy, gdy rośliny mają jeszcze zielony szczypior. Daje wyrównany plon, nadaje się do średniodługiego przechowywania.

Przydatność do przechowywania

Jest to cecha odmianowa, uzależniona jednak również od czynników uprawowych.

Na to, czy cebula znajduje się w stanie głębokiego spoczynku i podczas przechowywania nie ma skłonności do wyrastania w szczypior i korzenie, wpływają fitohormony. Są one wytwarzane w liściach, a stamtąd trafiają do łusek tworzących cebulę. Dlatego ważne jest, aby jak najdłużej zachować zdrowy szczypior oraz ścinać go możliwie późno i najwyżej, jak to jest możliwe (fot. 6). Wówczas szczypior powoli zasycha, a fitohormony bez zakłóceń są transportowane do cebul, co wpływa na ich dobre przechowywanie się (dlatego przed laty dobrze przechowywała się cebula ze szczypiorem splatana w warkocze).

Fot. 6. Szczypior powinno się obcinać możliwie wysoko

Przydatność cebuli do przechowania można łatwo sprawdzić w warunkach polowych — im na przekroju cebuli więcej jest, tak zwanych, łusek zamkniętych (nie przechodzących w szczypior — fot. 7, 8), jest ona w tym głębszym spoczynku i lepiej będzie się przechowywać. Łuski zamknięte powinny stanowić około 30–40% masy cebuli do przechowywania. Taką ocenę warto rozpocząć mniej więcej od połowy lipca i powtarzać ją aż do zbiorów — pomoże to podjąć decyzję o przeznaczeniu cebuli do bezpośredniej sprzedaży lub umieszczeniu jej w przechowalni.

Fot. 7. Aby w warunkach polowych określić przydatność cebuli do przechowywania,
oddziela się łuski zamknięte od tych, które przechodzą w szczypior

Fot. 8. Z prawej cebula o dobrej przydatności do przechowania — udział łusek zamkniętych wynosi przynajmniej 30%

Według danych, jakie przedstawił Aren-Jan Kardux z firmy doradczej Alium Concept B.V., istnieje także zależność między udziałem łusek zamkniętych w masie cebuli a jakością i trwałością łuski okrywającej oraz twardością cebul — cechami decydującymi o przydatności do przechowywania. W badaniach porównawczych najtrwalszą łuskę okrywającą i najwyższą twardość wykazywały odmiany mające co najmniej 30% łusek zamkniętych.