Technologia uprawy

W Anglii dominuje uprawa truskawek w gruncie, choć w ostatnich latach na znaczeniu zyskują uprawy na stołach. Przed założeniem tradycyjnej plantacji glebę po głębokiej orce bronuje się, a następnie formuje się zagony o szerokości około 60 cm i wysokości mniej więcej 30 cm. Odległość między zagonami zależy od szerokości opon maszyn używanych w trakcie uprawy. Przestrzeń między zagonami wyściela się co roku świeżą słomą, która ogranicza wyrastanie chwastów i pomaga utrzymać owoce w czystości. Niektórzy farmerzy używają zamiast słomy czarnej włókniny. Przepuszcza ona wodę, ale uniemożliwia rozwój chwastów.

Na przygotowanych zagonach rozkłada się linie nawodnieniowe, a następnie układa się czarną folię, która zapewnia wyższą temperaturę gleby, szybsze jej nagrzewanie się wiosną, powstrzymuje rozwój chwastów i zapobiega wyparowywaniu wody z gleby. Następnym krokiem jest wykonanie otworów w folii, w które sadzi się rośliny (fot. 1). Otwory o średnicy około 7 cm wykonuje się w 2 rzędach odległych od siebie o mniej więcej 30 cm. Odległość między otworami w rzędzie wynosi około 25 cm.

Fot. 1. Sadzenie truskawek na zagonach

Na zagonach sadzi się sadzonki wykopywane lub droższe sadzonki zielne. Do zakładania upraw sterowanych używa się sadzonek frigo — z roślin sadzonych na początku maja owoce zbiera się na początku lipca.

Aby zapewnić wcześniejsze zbiory, nad zagonami montuje się metalową konstrukcję umocowaną w ziemi, a następnie naciąga się na nią folię. Na końcach takich tuneli montuje się drzwi z folii lub siatki. Folię z osłon usuwa się pod koniec sierpnia.

Sadzi się zazwyczaj kilka odmian o różnym terminie dojrzewania owoców, aby maksymalnie wydłużyć okres zbiorów. Oprócz odmian owocujących od czerwca do lipca, sadzi się truskawki powtarzające owocowanie, z których owoce zbiera się od końca lipca do października. Do najpopularniejszych odmian należą: 'Elsanta', 'Florence', 'Alice', 'Emily', 'Cambridge Favourite', 'Honeoye', 'Florian F₁', 'Maxim', 'Senga Gigana'. Z późnych odmian owocujących przez cały sezon popularne są: 'Flamenco', 'Everest', 'Malling Opal', 'Malling Pearl', 'Milan', 'Sarian' F₁ (odmiana oznaczona jako F₁ — rośliny pochodzą z wysiewu nasion).

O wyborze odmian do uprawy decydują jednak odbiorcy — są to głównie sieci supermarketów. Owoce przydatne do sprzedaży muszą mieć długą trwałość w obrocie, ładny wygląd i połysk, walory smakowe znajdują się na końcu tej listy. Z tego powodu wiele odmian o smacznych owocach, ale nie spełniających wymagań rynku, wycofano z produkcji.

Do odmian spełniających te wymagania zalicza się m.in. 'Elsanta', 'Maxim', 'Florence' i 'Everest'.

Zabieg ten uważa się za jeden z najważniejszych, gwarantujących wysokie plony owoców dobrej jakości. Po obfitych opadach redukuje się ilość wody dostarczanej przez system nawodnieniowy roślinom uprawianym na zewnątrz. Jeśli gleba jest zbyt mokra, owoce stają się bowiem miękkie, mają pękającą skórkę i mdły smak. Gdy wody jest zbyt mało, owoce są natomiast małe, twarde i kwaśne.

Okresem krytycznym jest czas tuż po kwitnieniu, kiedy zaczynają się formować owoce. Truskawki wymagają wtedy wyjątkowo dużo wody, aby wykształcić odpowiednio duże owoce.

System nawadniający używany jest także do nawożenia roślin. Oto trzy przykładowe typy mieszanek nawozowych używane do fertygacji. Roślinom w okresie kwitnienia podaje się mieszankę nawozu Horti-Mix Extra (zawiera: 15% N, 7% P₂O₅, 30% K₂O, 1,6% MgO, 1533 mg Fe/kg, 1000 mg Mn/kg, 300 mg B/kg, 270 mg Zn/kg, 200 mg Cu/kg, 120 mg Mo/kg) w ilości 10 kg/ha/tydzień z siarczanem amonu (5 kg/ha/tydz.), w okresie owocowania Horti-Mix Extra (20 kg/ha/tydz.), a po zbiorze owoców Horti-Mix Extra (20 kg/ha/tydz.) + fosforan amonu (5 kg/ha/tydz.). Przed kwitnieniem truskawek nawozi się je azotem, np. azotem azotanowym w dawce 40 kg/ha.

W tunelach zaczyna się on w połowie maja, a na plantacjach nieosłanianych w połowie czerwca. Owoce zbierane są zazwyczaj do jednostkowych opakowań, np. 125-gramowych, które układa się po 10 w plastikowych skrzynkach. Skrzynki umieszcza się na specjalnych metalowych ramkach, które można nosić (fot. 2), lub na małych, plastikowych sankach. Na dużych farmach osoby zbierające truskawki mają do dyspozycji wózki, na których się leży i zbiera owoce. Ułatwia to pracę i ogranicza ból pleców.

Fot. 2. Stojaki dla pojemników na truskawki

W trakcie zbioru truskawki są sortowane na dwie klasy. Pierwsza to owoce duże, o prawidłowym kształcie, bez uszkodzeń i o prawidłowym kolorze i połysku, drugą stanowią owoce zbyt duże lub małe, zdeformowane, o nieprawidłowym kształcie, złym lub niejednolitym wybarwieniu.

Wszystkie owoce porażone przez choroby, uszkodzone lub zbyt małe, aby zaliczyć je do 2. klasy, są usuwane z roślin. Zabieg ten, uważany za bardzo ważny, nazywa się czyszczeniem rzędów, ponieważ pozostawienie nawet jednej porażonej truskawki na roślinie sprzyja rozprzestrzenianiu się chorób na plantacji.

W tunelach ma panować temperatura nie wyższa niż 23°C i trzeba też zapewnić wentylację. Po zakończeniu sezonu zbiorczego ścina się lub kosi wszystkie liście, aby przygotować rośliny do spoczynku. Usuwanie liści stymuluje rośliny do zawiązywania pąków kwiatowych na następny sezon. Usuwanie liści jest również zabiegiem fitosanitarnym.

W ostatnich latach niektórzy farmerzy decydują się na uprawę truskawek na stołach (fot. 3). Metoda ta polecana jest na terenach, na których truskawki uprawiano wcześniej przez kilka lub kilkanaście lat w gruncie, i możliwe jest zmęczenie gleby.

Fot. 3. Konstrukcja dla truskawek uprawianych na stołach

Przed rozpoczęciem budowy konstrukcji stołu gleba musi zostać zaorana i zabronowana, aby uzyskać wyrównaną powierzchnię. Warto obsiać ją mieszanką traw, np. przeznaczoną na boiska lub trawniki, aby łatwo było kosić murawę. Trawa stanowi też wygodną powierzchnię do chodzenia. Następnym etapem jest wyznaczenie miejsca dla słupków podtrzymujących stoły. Podpory o długości 1,8 m wbija się w glebę na głębokość około 40 cm i umieszcza się na nich wsporniki na biegnące wzdłuż rzędów rury. Odległość pomiędzy rurami musi odpowiadać szerokości skrzynki lub donicy, które się tam ustawia. Między wspornikami, równolegle do skrzynek przez całą długość stołów, rozciąga się taśmy, które podtrzymują owoce tak, aby nie dotykały metalowych rur i nie były uszkadzane.

Plastikowe skrzynki napełnia się substratem torfowym i po jego dokładnym nawodnieniu sadzi się rośliny. Do uprawy truskawek, w zależności od odmiany, używa się różnych rodzajów podłoża, np. zawierającego 30% tzw. ciemnego torfu, 60% tzw. jasnego torfu, 10% darniny, na 1 m³ podłoża dodaje się 1 kg nawozu zawierającego 7% N, 21% P, 21% K oraz 51% mikroelementów, a także 4,5 kg wapna i 0,4 l środka zwilżającego. Dla odmian tradycyjnie owocujących używa się przeważnie sadzonek wykopywanych. Dla odmian owocujących poza tradycyjnym okresem dojrzewania truskawek używa się sadzonek doniczkowanych, które zapewniają lepsze plonowanie w pierwszym roku po posadzeniu. Zależnie od odmiany i siły wzrostu, do jednej skrzynki o wymiarach 50 cm x 24 cm x 12 cm (wysokość) sadzi się 2–5 roślin. Do uprawy na stołach wykorzystuje się przeważnie odmiany: 'Elsanta', 'Flamenco', 'Everest', 'Milan', 'Malling Pearl' i 'Opal'.

Niektórzy farmerzy decydują się na uprawę truskawek w plastikowych torbach wypełnionych torfem, ułożonych na snopkach ze słomy.

Przy uprawie truskawek na stołach, tak jak na plantacjach tradycyjnych, poleca się zbudowanie przenośnych tuneli, aby przyspieszyć kwitnienie i owocowanie roślin. W lutym, po rozłożeniu na konstrukcji folii, zakłada się również boczne ściany (fot. 4) i drzwi, co pozwala utrzymać wyższą temperaturę w tunelu. Rośliny na stołach znajdujących się na zewnątrz można jesienią, po zbiorze owoców, przykryć agrowłókniną, aby zapewnić lepsze warunki zimowania i przyspieszyć ich rozwój wiosną (fot. 5).
Rośliny uprawiane w pojemnikach wymieniane są co 3 lata.

Fot. 4. Wczesną wiosną montuje się ściany boczne tunelu foliowego

Fot. 5. Truskawki przykryte agrowłókniną na zimę

Rośliny uprawiane w skrzynkach są bardziej niż w polu narażone na wysychanie, dlatego nawadnia się je od godz. 8⁰⁰ do mniej więcej 20⁰⁰. Zależnie od temperatury powietrza i nasłonecznienia, podlewa się co 30–40 min przez 0,5–3 min. Ilość dostarczanej wody (pożywki) zależy od wieku rośliny i fazy wzrostu.

Około miesiąca po posadzeniu truskawek na stołach rozpoczyna się fertygację. Ilość i zawartość poszczególnych składników w pożywce jest regulowana za pomocą sterowanego komputerowo dozownika. W 100 litrach pożywki podaje się np.

• na początku wzrostu roślin: 6,7 kg Horti-Mix Strawberry Substrate — HSS — (13% N, 12,17% P₂O₅, 31,12% K₂O, 9,88% trójtlenku siarki, 5% MgO, 256 mg B/kg, 169 mg Cu/kg, 2715 mg Fe/kg, 1132 mg Mn/kg, 83 mg Mo/kg, 746 mg Zn/kg nawozu) + 1,2 kg siarczan amonu + 1,3 l kwasu azotowego (60%);
• w okresie owocowania: 6,7 kg HSS + 0,8 kg siarczanu amonu, 2,0 kg siarczanu potasu +1,3 l kwasu azotowego;
• w okresie owocowania dla odmian owocujących po tradycyjnym sezonie dojrzewania truskawek: 6,7 kg HSS, 1,6 kg siarczanu amonu, 4,0 kg siarczanu potasu i 1,3 l kwasu azotowego (60%).

Pierwsza przykładowa pożywka przeznaczona jest dla wszystkich odmian w okresie wzrostu, druga — dla 'Elsanty' w okresie owocowania, a trzecia — dla odmian 'Flamenco', 'Milan', 'Everest' w okresie owocowania.

Aby zapewnić roślinom optymalne warunki rozwoju, często sprawdza się zawartość składników w podłożu, a 3 razy dziennie bada się EC roztworu wyciekającego z dna skrzynek. Przy pomocy programu komputerowego tak ustawia się system, aby dostarczyć roślinom optymalnych ilości składników i utrzymać odpowiedni dla danej odmiany poziom EC. Warunki pogodowe mają przy tym znaczny wpływ na zawartość składników w podłożu — niezbędne jest więc odpowiednie dostosowanie programu nawożenia do uzyskanych wyników analiz.

Uprawa truskawek na stołach ułatwia i przyspiesza zbiór, wyprodukowane tą metodą owoce są lepszej jakości. Można także dokładnie kontrolować rozwój i owocowanie roślin. Ten sposób uprawy wymaga jednak większej liczby zabiegów pielęgnacyjnych niż uprawa w gruncie. W połowie lutego wycina się wszystkie stare liście (fot. 6), aby zapewnić roślinom miejsce do wzrostu i nie dopuścić do rozwoju chorób grzybowych. Rośliny w skrzynkach muszą być również często i dokładnie odchwaszczane. Przez całe lato trzeba wycinać rozłogi, gdyż truskawki uprawiane na stołach wytwarzają ich więcej niż te rosnące w gruncie. Jesienią ścina się lub kosi stare liście. Rośliny na stołach uprawia się przez 3 lata — czyli 3 sezony owocowania. Młode sadzonki, tzw. 60-dniowe, sadzi się w kwietniu, owocują one w lipcu. W następnym roku owocują one ponownie, w 3. roku owocują jeszcze raz, a następnie się je usuwa i na ich miejsce sadzi się nowe rośliny. Przy dobrym planowaniu taki system sprawdza sie bardzo dobrze. Na starszych roślinach zostawia się tylko po 2 "korony". Zagęszczenie roślin w skrzynce powoduje, że wokół "koron" panuje wyższa temperatura i wilgotność, co sprzyja chorobom grzybowym, dlatego bardzo ważna jest dobra wentylacja tuneli.

Fot. 6. W połowie lutego wycina się wszystkie stare liście

Do opryskiwania roślin uprawianych na stołach używa się specjalnych belek (fot. 7). W ostatnich latach coraz popularniejsze (nie tylko na farmach organicznych) stają się preparaty pochodzenia naturalnego, ich zaletą jest, między innymi, brak karencji. Za dobrą metodę zwalczania larw opuchlaków uznawane jest używanie drapieżnych nicieni (Steinernema kraussei), które wprowadza się do podłoża za pomocą systemu nawadniającego.

Fot. 7. Belka do opryskiwania środkami ochrony roślin truskawek uprawianych na stołach