Fot. 1. Pod osłonami coraz częściej uprawia się odmiany przeznaczone do produkcji najwcześniejszych ogórków małosolnych

Firma Nunhems Nasiona proponuje odmiany: Crispina F₁, Delphina F₁ i Aphina F₁ (fot. 2). Najplenniejsza z nich jest Aphina F₁, wczesna, o silnych tendencjach generatywnych i małej wrażliwości na niedobory światła. Jej owoce mają charakterystyczne jasne przebarwienia, są bardzo smaczne — mogą być przeznaczone rynek warzyw świeżych, cenione są także jako surowiec do konserwowania. Delpina F₁ także jest wczesna, jej rośliny są mocne, wytwarzają pędy boczne, pod osłonami wymagają intensywnego cięcia. Crispina F₁ jest średnio wczesna, jej kształtne owoce mają jasne przebarwienia.

Fot. 2. Aphina F₁

Odmiany Mandy F₁, Miroso F₁, Mirabelle F₁ (fot. 3) oraz bardzo dobrze znaną już na naszym rynku Marindę F₁ ma w ofercie Seminis Vegetable Seeds. Są one bardzo wczesne i plenne. Mają owoce długości 10–12 cm, ze średnimi brodawkami, smaczne.

Fot. 3. Mirabelle F₁

Pasalimo F₁ i Pasamonte F₁, odmiany firmy Syngenta Seeds są częściowo odporne na mączniaka prawdziwego i wirusa mozaiki ogórka oraz odporne na parcha dyniowatych. Pasalimo F₁ jest wcześniejsza z tych dwóch odmian, a na wahania temperatury nie reaguje zrzucaniem zawiązków.

Rijk Zwaan proponuje wczesne i plenne odmiany Motiva F₁, Vokal F₁ i Componist F₁. Ich owoce są kształtne (stosunek długości do grubości wynosi 3,1 : 1) i jędrne.

Mimo większej tolerancji niż u typowych ogórków szklarniowych, wymagania powyższych odmian w stosunku do temperatury i światła są jednak dosyć duże. Niedobór światła powoduje zrzucanie zawiązków owoców. Dlatego obiekty przed rozpoczęciem produkcji powinny być dokładnie umyte — pozbawione osadów, resztek wapna czy gliny, pozostałych po cieniowaniu obiektu w poprzednim roku, oraz kurzu. Latem — w okresie bardzo intensywnego działania promieni słonecznych — może natomiast dochodzić do oparzeń liści, zwłaszcza w górnych partiach roślin. Uszkodzenia takie występują często, gdy po dłuższym okresie pochmurnej pogody pojawia się intensywne słońce. Najkorzystniejsze dla ogórków jest światło rozproszone.

Ogórek ma bardzo wysokie wymagania w stosunku do temperatury powietrza i podłoża. Optymalna temperatura wynosi:

• od wysiewu do wschodów 24–25°C w dzień i 18–20°C w nocy;
• w okresie produkcji rozsady 22–25°C w dzień i 18–22°C w nocy;
• po posadzeniu na miejsce stałe 25–30°C w dzień i 20–25°C nocą.

Dobowe wahania temperatury nie powinny przekraczać 6–8°C, większe powodują zrzucanie zawiązków owoców.

Optymalna temperatura gleby wynosi 25°C i nie powinna być niższa niż 18°C. O termicznych wymaganiach należy pamiętać przy wyborze terminu siewu. Zawsze trzeba uwzględniać sprawność i stan techniczny instalacji grzewczej. W tunelach foliowych optymalną temperaturę powietrza uzyskuje się bez problemu, natomiast gleba po zimie, szczególnie takiej, jak miniona, ogrzewa się powoli. Rośliny ogórka już przy temperaturze gleby poniżej 16°C mają trudności z pobieraniem składników pokarmowych (zwłaszcza fosforu).

Woda używana do podlewania ogórków powinna mieć temperaturę około 20°C. Dobowe zapotrzebowanie dochodzi nawet do 3 litrów na roślinę, dlatego ważne jest, by w gospodarstwie były techniczne możliwości ogrzania i podania roślinom dużej ilości wody. Ogórki są wrażliwe na niską wilgotność podłoża, ponieważ mają płytki system korzeniowy, a duża powierzchnia liści wpływa na intensywną transpirację, zwłaszcza w słoneczne dni. Dlatego tak ważne jest rozbudowanie sprawnie funkcjonującego systemu korzeniowego oraz zapewnienie optymalnej wilgotności podłoża. Po posadzeniu rozsady powinna ona wynosić około 50%, na początku kwitnienia zwiększamy ją do 60–70%, a w pełni owocowania do 85%. Jednak zdolność rośliny do pobierania wody zależy w znacznej mierze także od temperatury podłoża. Przy spadkach temperatury poniżej 10–12°C korzenie bardzo słabo pobierają wodę, a części nadziemne rośliny zaczynają więdnąć.

Metody uprawy

Ogórki uprawiane są zwykle bezpośrednio w glebie (w gruncie szklarni lub tunelu), w słomie lub w wełnie mineralnej (najczęściej w szklarniach).

W glebie. Uprawa taka daje lepsze efekty, jeśli obiekt wyposażony jest w rury grzewcze. Glebę w obiekcie należy jednak starannie przygotować, uzupełnić poziom składników do wartości (w mg/dm³ podłoża): N — 150–200, P — 150–250, K — 300–600, Ca — 1500–3000, Mg — 150–200, pH powinno wynosić 6,0–7,2. Nawożenie trzeba poprzedzić analizą gleby.

Na balotach słomy. To bardzo częsta metoda. Do tego celu należy przeznaczyć słomę, w której nie ma pozostałości herbicydów (zwłaszcza zawierających glifosat). Wprawdzie przygotowanie takiego podłoża wymaga większych nakładów pracy, ale tam, gdzie nie ma możliwości ogrzewania obiektu, słoma bardzo dobrze zdaje egzamin jako podłoże biologicznie grzejne. Słomę (twardszą — pszenną lub żytnią) należy ułożyć w rowach o głębokości 10 cm. Nawozy wieloskładnikowe w ilości 3,5–4,0 kg/100 kg suchej słomy lub pojedyncze (z którymi wprowadza się, w mg/dm³: N — 150–300, P — 200–400, K — 500–700, Ca 1500–3000, Mg — 150–200) należy podać w dwóch dawkach — pierwszą na zwilżoną słomę po 3 dniach od jej ułożenia w rowach, a drugą po kolejnych pięciu dniach. Nawozy trzeba wpłukać w słomę. Następnego dnia po wmyciu nawozów podaje się kredę (2 kg/100 kg suchej słomy). Od 6. do 12. dnia po podaniu nawozów następuje zagrzewanie słomy. Po 12 dniach temperatura wewnątrz balotów zaczyna spadać i wówczas rozsypujemy na słomie podłoże (substrat torfowy lub kompost z kory) w ilości 10–12 litrów na roślinę. Zdecydowanie łatwiej jest utrzymać optymalną wilgotność, jeśli baloty słomy są całkowicie okryte podłożem. Niekiedy słoma nie zagrzewa się według podanego powyżej schematu. Przyczyny tego mogą być następujące:

• zbyt luźno sprasowane bele słomy,
• za niska temperatura w obiekcie,
• nierównomierne rozsypanie nawozów lub niedokładne ich wmycie,
• za słabe nawilżenie słomy przed podaniem nawozów.

Przy zbyt powolnym zagrzewaniu się słomy należy najpierw doprowadzić do przyspieszenia tego procesu poprzez: dodatkowe jej zwilżenie 1% roztworem saletry amonowej, podniesienie temperatury w obiekcie (jeżeli taka możliwość istnieje), okrycie słomy folią. Dużym błędem jest sadzenie rozsady, gdy słoma jeszcze się odpowiednio nie zagrzeje. Temperatura w procesie zagrzewania wzrasta nawet do 40°C i może spowodować uszkodzenie systemu korzeniowego świeżo posadzonych roślin (rozsadę można sadzić dopiero, gdy temperatura wewnątrz balotów spadła do 28–30°C).

Na metr kwadratowy powinny przypadać nie więcej niż dwie rośliny ogórka. Nadmierne zagęszczenie utrudnia bowiem dostęp światła do roślin, a nie wpływa na zwiększenie plonu z jednostki powierzchni. Rośliny po posadzeniu należy obficie podlać, a następnie przez mniej więcej 8 dni nie nawadniać, aby pobudzić system korzeniowy do intensywnego wzrostu.

Na wełnie mineralnej. Ogórki są coraz częściej uprawiane w obiektach wyposażonych nie tylko w instalacje grzewcze, ale także w urządzenia do fertygacji. Jest to nowocześniejszy, niż dwa wcześniej opisane, system uprawy, wymagający jednak od ogrodnika systematycznej i starannej kontroli. Przygotowanie szklarni lub tunelu do takiej uprawy trwa znacznie krócej i nie wymaga ona takich nakładów pracy, jak w przypadku uprawy na słomie. Metoda ta jest jednak kosztowna, ze względu na cenę podłoża oraz konieczność używania do fertygacji nawozów wysokiej jakości, bardzo dobrze rozpuszczalnych w wodzie.

Nasiona ogórków wysiewa się w kostki wełny mineralnej o wymiarach 10 x 10 x 6,5 cm, nasączone pożywką o EC 1,5 mS/cm. Gdy rozsada jest krępa, zwarta i ma 5 liści, ustawiana jest na matach uprawowych z wełny mineralnej, o wymiarach 100 x 20 x 7,5 cm, nasączonych uprzednio pożywką o następujących parametrach: EC 2,2–2,4 mS/cm i pH 5,5–5,8. Na takiej macie uprawowej sadzone są 2 lub 3 rośliny. Pożywka w okresie owocowania ogórków powinna zawierać (w mg/dm³): N — 200–240, P — 40, K — 280–330, Mg — 35–45, Ca — 160–17 oraz mikroelementy, mieć wartość pH 5,5 i EC — 2,3–2,6 mS/cm.

W szklarniach i tunelach foliowych ogórki uprawia się przy sznurkach używając klipsów do przypinania roślin. Do wysokości 5. lub 6. węzła usuwane są wszystkie zawiązki
i pędy boczne. Zabieg ten ułatwia właściwe ukorzenienie się roślin i umożliwia dalszy prawidłowy ich wzrost. Dużym błędem jest pozostawianie zawiązków poniżej 5. węzła. Gdy rośliny są słabe, usuwamy również kolejne 2 lub 3 zawiązki. W następnych węzłach na pędzie głównym pozostawiamy zawiązki, a pędy boczne usuwamy za drugim zawiązkiem i liściem. Pęd główny prowadzi się do wysokości drutu, następnie się go ogławia. Jednocześnie należy usuwać zniekształcone zawiązki, a pędy boczne przycinać systematycznie, nie dopuszczając do nadmiernego zagęszczenia plantacji. Przez cały okres uprawy trzeba też systematycznie usuwać dolne, starsze i pożółkłe liście.

Należy je prowadzić na podstawie systematycznie wykonywanych analiz chemicznych oraz obserwacji roślin. Ogórki uprawiane w glebie lub na słomie powinno się nawozić częściej, małymi dawkami (jednorazowo nie więcej niż 5–6 g nawozu na roślinę), najlepszym rozwiązaniem jest podlewanie plantacji roztworami nawozów. W uprawie w wełnie mineralnej wszystkie składniki pokarmowe muszą być dostarczone w pożywce. Niedobory składników pokarmowych objawiają się na roślinie zniekształceniem owoców i przebarwieniami na liściach. Gdy rośliny mają słabo rozwinięty system korzeniowy, na liściach i owocach mogą występować objawy braku jakiegoś składnika, nawet przy optymalnym jego poziomie w podłożu czy pożywce.