• 12-636-18-51
  • wydawnictwo@plantpress.pl
ogrodinfo.pl
sad24.pl
warzywa.pl
Numer 06/2006

POMIDORY I OGÓRKI POD OSŁONAMI - PRZYGOTOWANIE DO PRZETRWANIA LATA

W czerwcu ogrodnicy podejmują zwykle decyzję o tym, czy uprawa pomidorów pod osłonami może zostać przedłużona. Do jesieni może plonować tylko taka plantacja, na której rośliny: mają dobry wigor, zdrowe liście, wolne od zmian chorobowych, łodygę o wyrównanej średnicy na całej długości, dobrze rozwinięty system korzeniowy, nie więdną w dniach o intensywnej operacji słonecznej i nie są zasiedlone przez szkodniki. Należy jednak liczyć się ze zdrobnieniem owoców latem, w okresie wysokiej temperatury i przy intensywnym słońcu.

Pomidory

Troska o system korzeniowy. Przebieg pogody zimą i wiosną w tym roku nie był najkorzystniejszy dla roślin. Przez dość długi okres utrzymywała się niska temperatura, z tego względu, aby zmniejszyć zużycie opału, wielu ogrodników instalowało kurtyny energooszczędne. W najchłodniejsze dni nie były one rozsuwane, a w niektórych szklarniach podwieszono je na stałe i zdejmowano dopiero na początku kwietnia. W takich przypadkach kurtyny wpływały na podniesienie temperatury w obiektach, ale znacznie ograniczały dostęp światła do roślin i sprzyjały zwiększeniu wilgotności. Dlatego w pełnię owocowania rośliny weszły w większości przypadków osłabione i ze źle rozwiniętym systemem korzeniowym (fot. 1). Przygotowując rośliny do okresu letniego należy pamiętać, że o ich przetrwaniu decydują dobrze rozwinięte korzenie, od których kondycji zależy, czy w upalne letnie dni rośliny otrzymają dostateczną ilość pożywki. Dlatego należy wprowadzać do maty raz w miesiącu Previcur Energy 840 SL, a w kilka dni później preparat stymulujący rozwój systemu korzeniowego (np. Bio-Algeen S 90 czy Resistim).

 
Fot. 1. Słabo rozwinięty system korzeniowy
w macie wełny mineralnej

Modyfikacje pożywki. Przy zmiennych warunkach świetlnych dobrze jest wprowadzać nieznaczne korekty stężenia pożywki, a jej EC utrzymywać na poziomie 3,0–3,3 mS/cm w godzinach porannych i wieczornych, natomiast w godzinach popołudniowych — w celu lepszego pobierania wody — nieco obniżyć (najlepiej uzależniać je od nasłonecznienia). Nie należy jednak zmniejszać go poniżej 2,6–3,0 mS/cm (w zależności od odmiany), gdyż może to odbić się negatywnie na jakości owoców (zmniejszenie ich trwałości, twardości, pogorszenie smaku). Zbyt wysokie EC pożywki może z kolei doprowadzić do osłabienia wzrostu i zmniejszenia średnicy pędu w części wierzchołkowej oraz do zakwitania gron w mniejszej odległości od wierzchołka (charakterystyczne dla roślin o przewadze cech generatywnych — fot. 2). Jeżeli po okresie słonecznej pogody następuje kilka dni pochmurnych, trzeba zredukować ilość pożywki i częstotliwość jej podawania.
W przeciwnym razie wzrośnie wilgotność w matach, a silne parcie korzeniowe spowoduje, że do owoców dostarczana będzie zbyt duża ilość wody, pojawiać się na nich mogą wówczas mikrospękania i zielone plamy lub zielone piętki, spowodowane m.in. intensywnym przyswajaniem przez roślinę azotu przy niedoborze potasu i magnezu (fot. 3). Zjawisko to ma miejsce u zbyt "wegetatywnych" roślin (często u szczepionych poprowadzonych na jeden pęd). W nadmiernie wilgotnej macie spada również zawartość tlenu.


Fot. 2. O przewadze cech generatywnych świadczy, między innymi, mała odległość kwitnącego grona od wierzchołka


Fot. 3. Nadmierne pobieranie azotu przy słabym odżywieniu potasem i magnezem sprzyja powstawaniu zielonej piętki

Pędy boczne. W wielu szklarniach pędy boczne pomidorów wyprowadzane są już w kwietniu. Niektórzy producenci decydują się na to znacznie później, ponieważ obawiają się nadmiernego zagęszczenia uprawy w okresie wczesnowiosennym i problemów z utrzymaniem zdrowotności plantacji. Wyprowadzenie bocznych pędów w czerwcu pozwoli na zwiększenie plonu z powierzchni, a w upalne dni poprawi klimat w obiekcie. W zależności od pokroju odmiany, na roślinach latem powinno być o 4 lub 5 liści więcej niż wiosną. Wpłynie to na poprawę mikroklimatu, ponieważ zwiększona powierzchnia transpiracji pozwala obniżyć temperaturę w obiekcie. Dolne dojrzewające grono powinno jednak pozostać odsłonięte.

W niskich szklarniach należy częściej opuszczać rośliny tak, aby ich wierzchołek nie był narażony na zbyt silne działanie promieni słonecznych. Na poprawę mikroklimatu może wpłynąć wyprowadzanie spod wierzchołka, tak zwanych pędów wegetatywnych, uszczykiwanych za drugim liściem.

Zapobieganie chorobom. Bardzo często ceny pomidorów latem są niskie. W związku z wysokimi kosztami opału niektórzy producenci przestają ogrzewać obiekty nocą. Te oszczędności, zwłaszcza gdy temperatura nocą spada poniżej 15°C, nie służą przyszłości plantacji. Rezultatem takiego postępowania jest pojawienie się chorób — przede wszystkim szarej pleśni i zarazy ziemniaka — ponieważ w obiekcie nocą gwałtownie wzrasta wilgotność powietrza, rośliny mają mokre liście, które osuszane są dopiero przez słońce. Podczas dni pochmurnych liście dłużej pozostają zwilżone, pojawiają się mikrospękania owoców w okolicach szypułki, a wybarwienie owoców jest niejednolite i niezbyt intensywne. Niektóre odmiany w takich warunkach reagują również zmniejszeniem trwałości owoców. Zwalczanie chorób w nieogrzewanych obiektach czasem nie przynosi dobrego rezultatu, dlatego lepiej jest zapobiegać infekcjom poprzez:

  • systematyczną kontrolę wilgotności w obiekcie, zwłaszcza jeśli nie ma w nim systemu sterowania klimatem;
  • kontrolę temperatury i wilgotności powietrza oraz osuszanie roślin w obiektach w godzinach nocnych;
  • usuwanie gron po zebranych owocach oraz liści w miarę możliwości podczas dni słonecznych i w godzinach porannych;
  • przy usuwaniu liści odcinanie ich ostrym nożem lub sekatorem;
  • opryskanie roślin preparatem grzybobójczym po usunięciu liści i gron;
  • usuwanie, zwłaszcza z niskich szklarni, wszelkich odciętych części roślin, by nie pozostawały w międzyrzędziach, jednak w obiektach, w których wprowadzono entomofagi, warto pozostawić liście w międzyrzędziach, wskazane jest wówczas dogrzewanie uprawy nocą;
  • utrzymywanie optymalnej wilgotności (75–80%);
  • unikanie mechanicznego uszkadzania roślin;
  • przestrzeganie higieny w obiektach.

Podsadzanie pomidorów. Plantacje, na których rośliny mają drobne liście wierzchołkowe, delikatną łodygę, więdną w słoneczne dni, są osłabione przez występujące choroby i zasiedlone przez szkodniki, nie będą dobrze plonować latem. Jeżeli straty roślin w obiekcie wynoszą ponad 30%, decyzja o przygotowaniu nowego nasadzenia nie podlega dyskusji. Niektórzy planują na miejscu po pomidorach sadzenie ogórków na zbiór jesienny lub podsadzają pomidory z wiosennego nasadzenia młodymi, 16–18-dniowymi, siewkami pomidorów w AO blokach. Rośliny w "koreczkach" sadzi się w kostki, w których rosną pomidory z pierwszego nasadzenia (fot. 4). Przez 3–4 tygodni rosną one wspólnie, a po zbiorze ostatniego grona usuwane są rośliny z nasadzenia zimowego. Starą uprawę należy likwidować tak, by nie uszkodzić młodych roślin. Jest to zabieg czasochłonny, ale dzięki podsadzaniu letnia przerwa w owocowaniu się skraca. Przy planowaniu podsadzania roślin należy stosować preparaty biologiczne (Macrolophus caliginosus, Encarsia formosa, Eretmocerus eremicus) do zwalczania mączlika szklarniowego.


Fot. 4. Podsadzanie siewek pomidorów

Tradycyjna uprawa jesienna. Większość producentów przygotowuje jednak nową rozsadę w kostkach wełny mineralnej. Jest ona sadzona na miejsce stałe dopiero po oczyszczeniu obiektu ze starych roślin. Przerwa w owocowaniu jest wówczas dłuższa, ale zdecydowanie łatwiej prowadzić w ten sposób plantację i utrzymać rośliny w dobrej kondycji, wolne od szkodników i chorób. Pomidory do uprawy w cyklu jesiennym wysiewane są w maju i w pierwszych dniach czerwca. Do tych nasadzeń producenci na ogół wybierają odmiany o trwałych owocach, o masie 180–200 g, wybarwiających się na kolor intensywnie czerwony, z połyskiem.

Kłopoty w tunelach. Uprawy pomidorów w tunelach foliowych są zawsze bardziej narażone na porażenie przez choroby. Duże wahania temperatury powodują, że rośliny po nocy mają wilgotne liście. Dodatkowo wysoka wilgotność powietrza w tunelach sprzyja rozwojowi szarej pleśni, dlatego konieczne jest wykonywanie zabiegów zabezpieczających rośliny przed tą chorobą przy użyciu zarejestrowanych środków (Euparen Multi 50 WG, Sumilex 500 SC, Switch 62,5 WG, Rovral Flo 255 SC).

Wśród niektórych ogrodników panuje pogląd, że wprowadzanie trzmieli latem do obiektów, zwłaszcza do tuneli, mija się z celem, ponieważ owady te nie spełniają wówczas swojej roli i najczęściej wylatują w poszukiwaniu pyłku poza obiekt. W takich przypadkach kwiaty się hormonizuje, trzeba jednak wiedzieć, że na owocach tworzących się po tym zabiegu okwiat pozostaje przy szypułce, a w warunkach zwiększonej wilgotności powietrza i przy nocnych spadkach temperatury na tych właśnie resztkach okwiatu zaczyna rozwijać się szara pleśń.

Ogórki

Trzy cykle. Uprawę tych warzyw ogrodnicy prowadzili zwykle w dwóch cyklach — wiosennym i jesiennym — jednak w ostatnich latach pojawiło się zapotrzebowanie na ogórki sałatkowe dobrej jakości także latem, więc producenci zaczynają wprowadzać trzy nasadzenia, z podsadzaniem (fot. 5). Takie postępowanie pozwala na uzyskanie wyższych plonów z jednostki powierzchni. Ogórki mogą być wysiewane:

  • w grudniu na zbiór wiosenny;
  • w kwietniu — na zbiory wiosenno-letnie;
  • pod koniec lipca i na początku sierpnia na zbiór jesienny.

Ochrona roślin. Przy podsadzaniu ogórków trudniej utrzymać plantację wolną od szkodników (głównie dotyczy to przędziorków i wciornastków oraz mszyc) i chorób, a intensywna ochrona chemiczna przed tymi szkodnikami negatywnie wpływa na kondycję roślin. Dlatego w tego typu uprawach do walki ze szkodnikami należy włączać środki biologiczne przeciwko: przędziorkom — Phytoseiulus persimilis, Feltiella acarisuga, Amblyseius californicus; wciornastkom — Amblyseius cucumeris oraz Orius insidiosus i O. laevigatus; mszycom — Aphidius colemani, Aphidioletes aphidiomyza. Integrowana ochrona przed szkodnikami pozwoli na zmniejszenie liczby zabiegów chemicznych i umożliwi częstsze zbiory ogórków, które przy długim dniu i dobrym nasłonecznieniu dorastają bardzo szybko.


Fot. 5. Uprawa ogórków z podsadzaniem

Do uprawy w okresie letnim należy wybierać odmiany z odpornością na mączniaki (prawdziwego i rzekomego). Bardzo często ogrodnicy pierwsze objawy mączniaka rzekomego mylą z symptomami kanciastej plamistości. Przy niskiej wilgotności powietrza nie zawsze obserwuje się na dolnej stronie liścia zarodniki grzyba. Zabiegi ochrony nie hamują wtedy rozwoju choroby, a zwiększenie wilgotności sprzyja wręcz jej rozwojowi. Opryskiwać najlepiej wcześnie rano, jeśli robimy to wieczorem, trzeba po zabiegu osuszyć rośliny poprzez wietrzenie i ogrzewanie obiektu.

Nawadnianie i nawożenie. Ogórki mają dużą powierzchnię liści, przez którą transpirują duże ilości wody. System korzeniowy roślin musi być bardzo dobrze rozwinięty, w przeciwnym razie nie mają one szans na przetrwanie. Ogórki posadzone na wełnie mineralnej powinny mieć ponadto dostarczoną odpowiednią ilość pożywki (podczas słonecznych dni, w zależności od rodzaju maty, 2,5–3,5 dm3/roślinę), a to z kolei wymaga bardzo sprawnie działającego systemu nawadniania. W okresie dorastania dużej liczby owoców może następować spadek wartości pH w matach. Należy wtedy wyłączyć z pożywki amonową formę azotu. Wartość EC pożywki dla ogórka powinna się zawierać pomiędzy 2,2–2,8 mS/cm. Nie należy jednak jednorazowo dokonywać większych niż o 0,3 mS/cm zmian tego parametru.

Mikroklimat. Latem trzeba utrzymywać wysoką wilgotność powietrza w obiekcie (80%), w którym posadzone są ogórki. Niektórzy producenci montują system zraszaczy, które zwilżają powierzchnię liści. Gdy w szklarni lub tunelu nie ma górnego zraszania lub zamgławiania, ogrodnicy polewają wodą przejścia pomiędzy rzędami roślin.

Utrzymanie właściwego klimatu w uprawie ogórków jest znacznie trudniejsze niż w uprawie pomidorów. Podobnie ważne, jak zwiększenie wilgotności powietrza w ciągu dnia, jest podwyższenie temperatury nocą przynajmniej do 19°C i osuszenie liści.
W przeciwnym razie utrzymanie plantacji wolnej od chorób nie jest możliwe.

W najbardziej nasłonecznionych miejscach w obiekcie pojawia się nieraz na owocach pomidora sucha zgnilizna wierzchołkowa. Ogrodnicy zwykle w takich przypadkach zmieniają skład pożywki lub wbijają w maty dodatkowe kapilary, dobrze jednak wówczas opryskiwać plantację saletrą wapniową (głównie owoce).
Gdy po okresie pochmurnej pogody pojawia się słońce, pomidory reagują więdnięciem liści. Wskazane jest wtedy cieniowanie obiektów. Nie należy jednak nigdy zbyt mocno cieniować szklarni, ani używać preparatów, które nie przepuszczają światła w pochmurne dni (np. wapna lub gliny).