• 12-636-18-51
  • wydawnictwo@plantpress.pl
ogrodinfo.pl
sad24.pl
warzywa.pl
Numer 09/2006

ACIDANTERA DWUBARWNA - AFRYKAŃSKA PIĘKNOŚĆ

W ostatnich latach pojawiła się na rynku kwiaciarskim bliska krewna popularnego mieczyka — acidantera dwubarwna (Acidanthera bicolor), należąca do rodziny kosaćcowatych (Iridaceae). Wyróżnia się ona przyjemnie pachnącymi, białymi kwiatami z purpurową gardzielą. Może być sadzona w gruncie, uprawiana w pojemnikach i na kwiat cięty.
Pochodzenie

Rodzaj Acidanthera obejmuje około 25 gatunków, rosnących dziko w Afryce. Różnią się one między sobą barwą kwiatów, długością pędu kwiatostanowego, okresem kwitnienia oraz wyglądem bulwy. Najpopularniejszym gatunkiem jest acidantera dwubarwna, po raz pierwszy opisana w 1896 roku, która pochodzi z górzystych i tropikalnych rejonów wschodniej Afryki.

W uprawie rozpowszechniona jest odmiana 'Murielae' pochodząca z Etiopii. W stanie naturalnym występuje na wilgotnych skałach i urwiskach skalnych na wysokości 1200–2500 m n.p.m. W wyniku prac hodowlanych po skrzyżowaniu acidantery dwubarwnej z jej odmianą 'Murielae' uzyskano mieszaniec — Acidanthera x tunbergenii 'Zwanenburg' charakteryzujący się większymi kwiatami oraz dłuższym i wcześniejszym o 2–3 tygodni okresem kwitnienia niż forma wyjściowa.

Trochę botaniki

W klimacie umiarkowanym przy sprzyjających warunkach wzrostu acidantera dwubarwna osiąga wysokość około 90–100 cm. Wytwarza 3 lub 4 mieczowate liście, wyrastające mniej więcej do połowy długości pędu kwiatostanowego. Okres kwitnienia (fot. 1) przypada na drugą połowę lata (sierpień, wrzesień). Kwiaty są zebrane po 6–12 sztuk w luźny kłos, mają średnicę nawet 12 cm. Rozwijają się po jednym w kwiatostanie. Okwiat jest zakończony długą (10-cm), cienką rurką, składa się on z 6 białych "płatków", z kontrastowo zabarwioną purpurową plamą u nasady gardzieli (fot. 2).
W naszych warunkach klimatycznych kwiaty zapylane są przez motyle, zwabiane jaskrawym zabarwieniem gardzieli i dużymi ilościami nektaru. Po przekwitnięciu acidantera tworzy pękające torebki z licznymi spłaszczonymi nasionami.


Fot. 1. Kwitnąca roślina acidantery dwubarwnej


Fot. 2. Kwiaty tego gatunku

W wyniku grubienia podstawy pędu powstaje bulwa zastępcza, okryta łuskami, której obwód może osiągnąć do 17 cm. Wokół niej tworzą się liczne (około 30–40 sztuk) bulwy potomne o obwodzie od 1 cm do 14 cm. Bulwy handlowe powinny mieć 8–9 cm obwodu (fot. 3), ale z mniejszych (o obwodzie co najmniej 6 cm) można otrzymać kwitnące rośliny już w pierwszym roku uprawy. Acidantera tworzy płytki system korzeniowy, a występujące u niej korzenie kurczliwe umożliwiają jej wciąganie bulw na odpowiednią głębokość.


Fot. 3. Bulwy handlowe (o obwodzie 8–9 cm) acidantery

Uprawa

Acidantera najlepiej rośnie na stanowisku słonecznym, choć dobrze znosi też lekkie zacienienie. Gleba powinna być lekka, przepuszczalna, próchniczna, o odczynie obojętnym i niezbyt wilgotna.

Podobnie jak mieczyk, jest byliną niezimującą w polu w naszych warunkach klimatycznych, temperatura poniżej 2oC uszkadza część nadziemną. Bulwy o obwodzie 6–10 cm sadzi się na przełomie kwietnia i maja (gdy gleba ogrzeje się do 10°C) na głębokości 8–10 cm w odstępach co 15–20 cm. Aby uzyskać większy plon bulw, termin sadzenia powinien być wcześniejszy (druga połowa kwietnia). Późniejsze sadzenie (połowa maja) sprzyja natomiast dłuższemu kwitnieniu roślin. Bulwy o obwodzie poniżej 6 cm "wysiewa" się w kwietniu w polu, w rzędy co 15–20 cm na głębokości 4–5 cm. Rośliny z nich wyrosłe zakwitają po 2 lub 3 latach uprawy.

Aby zabezpieczyć roślinę przed chorobami (fuzarioza, sucha zgnilizna pędów i bulw), przed sadzeniem powinno się zaprawiać bulwy przez 15 minut w mieszaninie preparatów: Topsin M 500 SC (0,6%), Kaptan zawiesinowy 50 WP (1,0%), Sumilex 500 EC (0,5%). Z kolei w celu ochrony przed wciornastkiem mieczykowcem zaprawia się bulwy przez godzinę w preparacie Diazol 500 EW (0,075%).

Przed sadzeniem bulw podaje się Azofoskę w dawce 250 kg/ha. W okresie wegetacji — gdy pędy osiągną 10 cm wysokości i stadium zielonego pąka — nawozi się rośliny pogłównie (Azofoską — 250 kg/ha i saletrą amonową — 100 kg/ha).

Acidantera jest wrażliwa, szczególnie we wczesnej fazie wzrostu, na nadmierne zachwaszczenie. Dlatego plantację należy odchwaszczać — ręcznie lub za pomocą herbicydów. Dobre efekty daje użycie herbicydów tydzień po sadzeniu bulw (Afalon Dyspersyjny 450 SC w dawce 3 l/ha lub Stomp 330 EC — 4 l/ha. Wskazane jest ściółkowanie plantacji, np. korą sosnową (warstwą grubości 5 cm), co ogranicza wyrastanie chwastów. Ponadto ściółka zmniejsza parowanie wody z gleby, zapobiega nadmiernemu nagrzewaniu się jej wierzchniej warstwy i przeciwdziała zaskorupianiu.

Ochrona roślin w trakcie wegetacji jest podobna, jak na plantacjach mieczyka. Najczęściej występującym szkodnikiem w uprawie acidantery jest wciornastek mieczykowiec, który największe uszkodzenia powoduje na kwiatach (objawami żerowania są: zasychające pąki kwiatowe, zniekształcone kwiaty, brązowe zasychające plamy, które występują także na liściach). W razie stwierdzenia tego szkodnika na plantacji trzeba opryskiwać rośliny preparatem Marshal 250 CS (0,15%). Rośliny porażone przez grzyb Botrytis cinerea, powodujący szarą pleśń (widoczne brązowe plamy na liściach, które z czasem łączą się powodując zasychanie liści od wierzchołka, a także wodniste plamy na kwiatach), opryskuje się co 7–10 dni środkami Bravo 500 SC (0,2%) lub Penncozeb 80 WP (0,2%). Acidantera może być porażana przez wirusy, dlatego podczas wegetacji trzeba przeprowadzać selekcję usuwając okazy zdeformowane, z chlorotycznymi lub nekrotycznymi plamami na liściach, ze zniekształconymi lub niedorozwiniętymi kwiatami.

Acidantera rozpoczyna kwitnienie po upływie około 90–95 dni od posadzenia bulw. Poszczególne kwiaty rozwijają się co 1–3 dni (w zależności od pogody). Najbardziej dekoracyjna jest, gdy rozwinięte są 2 lub 3 kwiaty. Ogłowienie roślin sprzyja przyrostowi masy bulw potomnych.

Zbiór i przechowywanie bulw

Koniec wegetacji acidantery przypada na pierwszą połowę października. Do wykopywania bulw przystępuje się, gdy zaczynają zasychać liście. Należy to zrobić przed przymrozkami, gdyż gatunek ten jest wrażliwy na niską temperaturę. Po wykopaniu (uważnym, by nie pozostawić drobnych bulw przybyszowych) przycina się część nadziemną roślin na wysokości 5 cm. Następnie bulwy dosusza się przez mniej więcej 2 tygodnie, w temperaturze 20–25°C w przewiewnym pomieszczeniu, po czym przystępuje się do ich czyszczenia. Wówczas odłamuje się nadziemną część rośliny i usuwa resztki bulwy macierzystej, korzeni, zewnętrzną łuskę okrywającą, jednocześnie oddzielając bulwy przybyszowe.

Bulwy przechowuje się w pomieszczeniu o temperaturze 15–17°C (w niższej łatwo gniją) i wilgotności powietrza 70%. Można również przechowywać bulwy przysypane suchym piaskiem lub trocinami.

Przyspieszanie kwitnienia

W połowie marca sadzi się pojedynczo do doniczek o średnicy 6–8 cm bulwy o obwodzie powyżej 8 cm lub po kilka sztuk do dużych pojemników w podłoże piaszczysto-gliniaste. Doniczki ustawia się w pomieszczeniu o temperaturze powietrza 20°C, zaś temperatura podłoża powinna wynosić 19°C.