Numer 01/2007
Hodowla i nasiennictwo roślin ozdobnych to działalność pochłaniająca wiele czasu i pieniędzy. Branża obejmuje wiele gatunków i odmian, a wymagania klientów są różne i dość powszechnie ulegają wpływom mody. Hodowcy stale śledzą rynek i poszukują nowości, starając się wychodzić naprzeciw oczekiwaniom odbiorców. O tym, że nowatorskie pomysły są opłacalne, świadczy fakt dość powszechnej prawnej ochrony nowych odmian roślin ozdobnych. Według danych Wspólnotowego Biura Odmian Roślin (CPVO), w 2003 roku do unijnej Księgi Wyłącznego Prawa do Odmiany trafiły łącznie 1082 nowe odmiany roślin ozdobnych. Dla porównania: wpisano do niej wówczas 533 nowe odmiany roślin rolniczych, a warzyw — zaledwie 167. Te liczby są jednym z dowodów na to, że rynek roślin ozdobnych rozwija się dynamicznie. Zarazem podlega charakterystycznym tendencjom.
Byliny kwitnące w pierwszym roku uprawy
Otrzymanie ich jest dla hodowców z firm nasiennych dużym wyzwaniem, gdyż typowe rośliny wieloletnie kwitną w drugim roku lub kolejnych latach uprawy. Zarazem byliny są wartościową i poszukiwaną grupą, charakteryzują się szeroką gamą barw kwiatów i liści, rozmiarów i pokrojów, ponadto są łatwe w pielęgnacji. Do odmian kwitnących w pierwszym roku należą m.in.: krwawnik pospolity (Achillea millefolium) 'Colorado', krwawnik kichawiec (Achillea ptarmica) 'The Pearl', dzwonek karpacki (Campanula carpatica) z grup Clips, Pearl, Uniform, złocień właściwy (Leucanthemum vulgare) 'White Night', nachyłek wielkokwiatowy (Coreopsis grandiflora) 'Sunburst', ostróżka (Delphinium sp.) 'Pacific Giant King Artur' (fot. 1).
Fot. 1. Ostróżka 'Pacific Giant King Artur'
Do uprawy w pojemnikach balkonowo-tarasowych
Celem hodowców w tym przypadku jest selekcjonowanie odmian, które silnie się krzewią, mają pędy pokładające się lub zwieszające i dodatkowo są wytrzymałe na niesprzyjające warunki środowiska przez cały okres wegetacyjny. W tej kategorii prym wiodą np. odmiany begonii bulwiastej (Begonia x tuberhybrida) z grup Illumination (fot. 2), Chanson, petunii ogrodowej (Petunia x hybrida) z grup Wave (fot. 3), Avalanche, werbeny ogrodowej (Verbena x hybrida) z grupy Imagination, lobelii przylądkowej (Lobelia erinus) z grupy Cascade oraz niecierpków (Impatiens sp.) z grupy Candy.
Fot. 2. Begonia 'Illumination White'
Fot. 3. Petunia 'Wonder Wave Lavender'
Nie tylko na kwiat cięty
Popyt na rośliny doniczkowe rośnie, więc hodowcy stale poszerzają swoją ofertę odmian w tej grupie. W ostatnim czasie powstają nowe odmiany roślin powszechnie znanych z produkcji na kwiat cięty, polecanych do uprawy w doniczkach. Przykładem są eustoma (Lisianthus russelianum) — grupa Lisa — czy gerbera (Gerbera sp.) — grupy Mini Color i Revolution.
Z rabaty do doniczek
Rozwija się hodowla roślin rabatowych, które mogą być uprawiane jako doniczkowe, pokojowe. Efektem tego typu prac twórców odmian są np. motylek Wisetona (Schizanthus x wisetonensis) — grupa Atlantis, nemezja powabna (Nemesia strumosa) — grupa Sundrops, orlik błękitny (Aquilegia caerulea) — grupa Spring Magic czy dzwonek karpacki (Campanula carpatica) — wspomniane już grupy Clips i Pearl.
Pełniejsze bardziej atrakcyjne
W obrębie gatunków o kwiatach pojedynczych powstaje coraz więcej odmian o kwiatach pełnych i półpełnych. Dobrymi przykładami są: begonia bulwiasta (Begonia x tuberhybrida) 'Smolicka Wielkokwiatowa' (fot. 4), begonia stale kwitnąca (B. semperflorens) 'Kamila' F1 (fot. 5), kosmos podwójnie pierzasty (Cosmos bipinnatus) — grupa Sonata, niecierpek Walleriana (Impatiens walleriana) — grupa Tutu czy pierwiosnek bezłodygowy (Primula acaulis) — grupa Rosie.
Fot. 4. Begonia bulwiasta 'Smolicka Wielkokwiatowa Różowa'
Fot. 5. Begonia stale kwitnąca 'Kamila' F1
Mniej niebezpieczne
Jeszcze do niedawna niektóre gatunki znajdowały się na "czarnej liście" i, mimo atrakcyjnego wyglądu, nie były polecane do upraw w pobliżu gospodarstwa domowego.
Dotyczyło to roślin ozdobnych zawierających w sokach substancje alergenne lub w inny sposób szkodzące człowiekowi. Problem ten stał się podstawą do tworzenia odmian pozbawionych tych niepożądanych właściwości. Wyhodowano już, na przykład, odmianę pierwiosnka kubkowatego (Primula obconica) 'Embrace' pozbawioną alkaloidu o nazwie primina, który powoduje reakcję alergiczną. Wyhodowano również odmiany papryki ozdobnej — z grupy Grossum o owocach pozbawionych ostrego smaku.
Ozdobne i użytkowe
Stosunkowo nowym kierunkiem hodowli jest tworzenie odmian warzyw o małych rozmiarach, które nadają się do uprawy w niewielkich ogródkach, a jednocześnie są ozdobne. Miniaturowe pomidory, papryki, dynie czy sałaty stają się coraz bardziej popularne i zyskują zwolenników na całym świecie.
Bardzo modne stały się ostatnio owoce dyni ozdobnej i tykwy. Są trwałą ozdobą zarówno w ogrodzie, jak i w pomieszczeniach, a swoje walory dekoracyjne zachowują nawet pół roku. Owoce nowych odmian mają oryginalne kształty i przyciągające uwagę barwy, czego przykładem są: 'Sułtański Turban' (fot. 6), 'Korona Cierniowa' czy też 'Autumn Wings' (fot. 7).
Fot. 6. Dynia ozdobna 'Sułtański Turban'
Fot. 7. Dynia ozdobna 'Autumn Wings'
Miniaturyzacja
Rośliny o niewielkich rozmiarach dobrze się prezentują w pojemnikach, zwykle są mniej wrażliwe (zwłaszcza ich kwiaty) na deszcz czy inne niesprzyjające warunki atmosferyczne. W tej grupie znajdują się np. omieg kaukaski (Doronicum orientale) 'Little Leo', orlik błękitny (Aquilegia caerulea) 'Biedermeier', orlik wachlarzowaty (Aquilegia flabellata) — grupa Cameo czy rozwar wielkokwiatowy (Platycodon grandiflorus) — grupa Astra.
Warto przy tej okazji wspomnieć o osobnym kierunku hodowli, który dotyczy tworzenia roślin o małych kwiatach, przy zachowaniu wysokości rośliny typowej dla wyjściowego gatunku. Rośliny takie zazwyczaj bardzo silnie się krzewią i są gęsto pokryte masą drobnych kwiatów, co nadaje im bardzo atrakcyjny wygląd. Przykładem są odmiany mieszańcowe bratka ogrodowego (Viola x wittrockiana) z grupy Fanfare.