• 12-636-18-51
  • wydawnictwo@plantpress.pl
ogrodinfo.pl
sad24.pl
warzywa.pl
Numer 12/1999

CIĘCIE KORZENI LUB LETNIE CIĘCIE DRZEW

,
Wielu producentów owoców posiada w swoich gospodarstwach kilkunastoletnie kwatery silnie rosnących jabłoni, które charakteryzują się ogołoconymi gałęziami przy przewodniku i małą liczbą krótkopędów. Podczas cięcia zimowego sadownicy ci stawiają sobie często pytanie, czy istnieje jeszcze możliwość efektywnej przebudowy korony i uspokojenia na dłużej wzrostu takich drzew.

Okazją do sprawdzenia tego stały się dla nas jedenastoletnie jabłonie odmiany "Elstar" na "M 9" rosnące w rozstawie 3,5 x 1,75 m. Na ich przykładzie postanowiliśmy porównać dwie metody regulacji wzrostu jabłoni, jedną było letnie cięcie drzew wykonywane w sierpniu według zaleceń profesora Hermana Linka (znanego w Niemczech specjalisty od formowania jabłoni — red.), drugą — cięcie korzeni. Doświadczenie to przeprowadziliśmy w Sadowniczo-Warzywniczej Stacji Doświadczalnej w Langförden (Niemcy) w latach 1994–98.

Jak prowadzono doświadczenia
Cięcie korzeni — marzec "94
Połowie drzew w doświadczeniu przycięliśmy w marcu 1994 roku korzenie z dwóch stron rzędu, na głębokość 25 cm i w odległości 30 cm od pni. Wiedząc z literatury, że taki zabieg wpłynie na zahamowanie wzrostu jabłoni, przeprowadziliśmy w tym okresie silne cięcie zimowe (schemat przebiegu zabiegów w doświadczeniu znajduje się w tabeli 1).

TABELA 1. PRZEBIEG DOŚWIADCZENIA


Do jesieni wyrosło na nich bardzo dużo, ale krótkich pędów owoconośnych (fot. 1).

FOT. 1. 'ELSTAR' ROK PO CIĘCIU KORZENI - MARZEC 1995 r.


W następnym sezonie drzewa te nadal rosły słabo, jednak wytworzyły wiele krótkopędów i zawiązały bardzo dużo pąków kwiatowych (fot. 2).

FOT. 2. 'ELSTAR' DWA LATA PO CIĘCIU KORZENI - MARZEC 1996 r.


W związku z tym w marcu 1996 roku w kombinacji z cięciem korzeni postanowiliśmy na połowie jabłoni ponownie przeprowadzić silne cięcie zimowe drzew (gdzieniegdzie przeprowadziliśmy także większą korektę formy korony), a na drugiej części — lekkie cięcie (usunęliśmy tylko pojedyncze gałęzie w celu prześwietlenia korony). W ten sposób chcieliśmy sprawdzić, jak poszczególne zabiegi wpływają na wielkość i jakość plonu oraz zawiązanie pąków kwiatowych na rok następny. Pod koniec okresu kwitnienia jabłoni zaobserwowaliśmy bardzo dobre zawiązanie owoców. Postanowiliśmy więc przerzedzić chemicznie zawiązki. Zabieg ten spowodował masowe opadanie zawiązków tylko z drzew, na których w marcu przeprowadziliśmy silne cięcie zimowe. Na jabłoniach tych w ciągu sezonu wegetacyjnego wyrosło wiele niezbyt silnych długopędów, tak więc szczególnie tutaj konieczny był (wykonany pod koniec sierpnia w całym doświadczeniu) zabieg prześwietlania korony. Drzewa te rosły silniej (fot. 3) niż jabłonie, którym także przycięto korzenie, ale w marcu 1996 r. usunięto tylko pojedyncze gałęzie (fot. 4).

FOT. 3. 'ELSTAR' TRZY LATA PO CIĘCIU KORZENI I ROK PO SILNYM CIĘCIU ZIMOWYM - MARZEC 1997 r.




FOT. 4. 'ELSTAR' TRZY LATA PO CIĘCIU KORZENI I ROK PO SŁABYM CIĘCIU ZIMOWYM - MARZEC 1997 r.

W kwietniu 1997 r. na wszystkich drzewach w doświadczeniu przeprowadzono cięcie zimowe, którego celem było usunięcie lub skrócenie długich gałęzi w górnej części korony. W sierpniu wykonano także cięcie prześwietlające. W sezonie tym w dalszym ciągu najsłabiej rosły jabłonie, którym przycięto korzenie i w marcu 1996 r. usunięto tylko niektóre gałęzie.

Letnie cięcie drzew
W pozostałej części doświadczenia, gdzie nie wykonano cięcia korzeni, przeprowadziliśmy w 1994 roku tylko cięcie letnie drzew w sierpniu, podczas którego usunęliśmy wszystkie rosnące pionowo, dwuletnie długopędy oraz niektóre konary. Na jabłoniach tych pozostało jednak jeszcze zbyt dużo silnych gałęzi, szczególnie w górnej części korony (fot. 5).

FOT. 5. 'ELSTAR' ROK PO LETNIM CIĘCIU - MARZEC 1995 r.


W następnym — 1995 roku — w sierpniu wycięliśmy więc wiele całych gałęzi. Pozostałe pędy pozostawiliśmy nieskrócone, w związku z czym korona mocno się zagęściła (fot. 6).

FOT. 6. 'ELSTAR' DWA LATA PO LETNIM CIĘCIU - MARZEC 1996 r.


Latem 1996 roku ponownie na tych jabłoniach wyrosło wiele długopędów, które w większości usunęliśmy podczas prześwietlania korony w sierpniu. Jednak zimą 1997 roku drzewa w dalszym ciągu miały zbyt gęste korony (fot. 7). W kwietniu przeprowadziliśmy więc na nich silne cięcie zimowe. W sezonie wegetacyjnym dalej charakteryzowały się one najsilniejszym wzrostem i posiadały najgęstsze korony spośród wszystkich jabłoni w doświadczeniu.

FOT. 7. 'ELSTAR' TRZY LATA PO LETNIM CIĘCIU - MARZEC 1997 r.


Ostatni rok doświadczenia
W kwietniu 1998 roku na wszystkich jabłoniach przeprowadziliśmy cięcie zimowe w celu wyeliminowania większych różnic między formami koron drzew w poszczególnych kombinacjach. W sezonie tym nadal zbyt silny wzrost i za bardzo zagęszczone korony miały jabłonie, na których wykonywano w sierpniu letnie cięcie formujące koronę. W tej kombinacji nie powiodła się więc próba uspokojenia wzrostu drzew i zwiększenia liczby pędów owoconośnych. Najładniejsze jabłonie — z wieloma krótkopędami i nie wymagające prawie żadnych dalszych korekt w formowaniu korony — uzyskaliśmy w wyniku cięcia korzeni w 1994 roku i silnego cięcia zimowego w marcu 1996 r. Nieco gorzej — głównie z powodu mniejszej liczby krótkopędów — wyglądały drzewa, którym w marcu 1996 r. usunęliśmy tylko nieliczne gałęzie.

Siła wzrostu i plonowanie drzew oraz jakość owoców
Jak już wcześniej wspominaliśmy, cięcie korzeni przeprowadzone w marcu 1994 roku spowodowało silne zahamowanie wzrostu drzew, co ujawniło się wyraźnie mniejszym przyrostem obwodu pnia (tab. 2). Wszystkie jabłonie w doświadczeniu wydały w 1994 r. wysokie plony. Przy czym w kombinacji z letnim cięciem zebraliśmy o 15% więcej owoców niż z drzew, którym przycięto korzenie. Poza tym jabłka były o 2,7 mm (4%) większe, ale blisko o 1/3 gorzej wybarwione, niż owoce uzyskane z kwatery, gdzie przeprowadziliśmy cięcie korzeni (tab. 2).

TABELA 2. WPŁYW LETNIEGO CIĘCIA DRZEW I CIĘCIA KORZENI NA SIŁĘ WZROSTU I PLONOWANIE ORAZ JAKOŚĆ OWOCÓW JABŁONI ODMIANY 'ELSTAR': * 1 - bardzo słabe, 9 - bardzo silne


W drugim (1995) roku doświadczeń nadal jabłonie, którym przycięto korzenie, charakteryzowały się najmniejszym przyrostem obwodu pnia. Drzewa z tej kwatery słabo kwitły, ale i tak znacznie lepiej niż z tej z letnim cięciem. Ponownie owoce z ostatnich drzew charakteryzowały się większą — o 1,4 mm — średnicą niż jabłka z kwater, na których przeprowadziliśmy cięcie korzeni. Ale, podobnie jak w ubiegłym sezonie, te pierwsze owoce były gorzej wybarwione (tab. 2). W latach 1994 i 1995 nie stwierdziliśmy różnicy w ordzawieniu jabłek.
Wczesną wiosną 1996 roku, w związku z bardzo dużą liczbą pąków kwiatowych na drzewach, postanowiliśmy (jak już wcześniej wspomniano) sprawdzić wpływ zróżnicowanego cięcia zimowego na wielkość plonu i jego jakość oraz na przemienność owocowania drzew. Podzieliliśmy więc kwaterę, na której cięto korzenie — na dwie kombinacje — ze słabym i z silnym cięciem zimowym w marcu. W sezonie tym pod koniec kwitnienia jabłoni stwierdziliśmy bardzo dobre zawiązanie owoców. Postanowiliśmy więc na wszystkich drzewach w doświadczeniu przerzedzić chemicznie zawiązki. W tym celu opryskaliśmy rośliny mieszanką preparatu Amidithin1) (0,025%) z Ethrelem (0,025%). Zabieg spowodował masowe opadanie zawiązków tylko z drzew, na których w marcu przeprowadzono silne cięcie zimowe. W efekcie z tych jabłoni zebraliśmy o 15,6 kg owoców (39%) mniej niż z drzew, na których w marcu wykonaliśmy słabe cięcie zimowe. Jednak w tym pierwszym przypadku jabłka osiągnęły o 6,5 mm (11%) większą średnicę. W kombinacji, w której przeprowadzono letnie cięcie, uzyskaliśmy w 1996 roku podobny plon z drzew, jak z jabłoni słabo ciętych w marcu. Przy czym w tym ostatnim przypadku owoce miały o 5,9 mm (9%) mniejszą średnicę. Ze względu na wykonany w sierpniu (w całym doświadczeniu) zabieg prześwietlania koron, jabłka charakteryzowały się podobną wielkością rumieńca. W dalszym ciągu nie zauważyliśmy różnicy w ordzawieniu owoców.
W czwartym (1997) roku doświadczeń przyrost obwodu pnia drzew w poszczególnych kombinacjach był już bardzo podobny. Intensywność kwitnienia i owocowania jabłoni, którym przycięto korzenie, zależała od wielkości plonu w ubiegłym sezonie. Nieoczekiwanie bardzo mało owoców zebrano z drzew w kombinacji z letnim cięciem. Ogólnie niskie plony z wszystkich jabłoni w 1997 roku były skutkiem późnowiosennych przymrozków. W tym sezonie nie stwierdziliśmy różnicy w jakości owoców.
W ostatnim (1998) roku doświadczeń przyrost obwodu pnia drzew znów był bardzo podobny we wszystkich kombinacjach. Słabe plonowanie jabłoni w poprzednim sezonie wpłynęło na dobre ich kwitnienie w 1998 r. Najwięcej owoców zebrano z drzew w kombinacji, w której przeprowadzono cięcie korzeni i słabe cięcie zimowe. Najmniej — z jabłoni w kwaterze z letnim cięciem, ale tutaj wyrosły największe owoce (tab. 2). Nie stwierdziliśmy różnicy w wybarwieniu i ordzawieniu jabłek pomiędzy kombinacjami. Uwagę naszą zwróciło jednak to, że ordzawienie owoców było w tym sezonie istotnie wyższe niż w 1996 r., kiedy drzewa wydały podobne plony.

Cięcie korzeni lepsze
Doświadczenie to jednoznacznie wykazało korzyści, jakie daje cięcie korzeni. Zabieg ten wpłynął bowiem na kilkuletnie uspokojenie wzrostu jabłoni, dzięki czemu znacznie zmniejszyła się potrzeba cięcia pędów. W porównaniu z przycięciem korzeni, sierpniowe letnie cięcie, którego celem jest zahamowanie wzrostu drzew, ma zasadniczą wadę, ponieważ podczas zabiegu usuwa się nie tylko złe, ale i cenne pędy owoconośne — obfitość liści uniemożliwia dokładne rozeznanie. Skutki tego potwierdziło także nasze doświadczenie. Zabieg cięcia korzeni działał korzystniej niż letnie cięcie także na przebieg plonowania jabłoni w poszczególnych latach (tab. 3). W tym pierwszym przypadku straty wynikają jedynie z nieco mniejszych rozmiarów owoców. Pewną rekompensatę stanowi jednak lepsze wybarwienie jabłek.

TABELA 3. PRZEBIEG PLONOWANIA DRZEW ODMIANY 'ELSTAR' W LATACH 1994-96


Kto w podobnych, słabo produktywnych kwaterach planuje przycinanie korzeni, powinien przeprowadzić je w roku spodziewanego pełnego owocowania drzew. W pierwszym sezonie po takim zabiegu traci się bowiem na plonie i wielkości owoców. W efekcie cięcia korzeni uzyskuje się jednak spokojniejszy wzrost drzew i lepsze zawiązywanie pąków kwiatowych, co w takich kwaterach powinno być najważniejsze. U przemiennie owocującej odmiany "Elstar" przerzedzanie zawiązków za pomocą preparatu Amidithin1) z dodatkiem Ethrelu jest ryzykowne, ponieważ po silnym cięciu zimowym może grozić niebezpieczeństwo zbyt obfitego opadnięcia owoców — w konsekwencji nastąpi wybicie zbyt wielu długopędów.
Problemów tych można uniknąć przy prawidłowym, wcześnie wykonanym ręcznym przerzedzaniu zawiązków. Zabieg ten dodatkowo wpłynie także na lepsze zawiązanie pąków kwiatowych na następny rok. Jeśli jednym z głównych celów cięcia korzeni ma być uspokojenie wzrostu drzew, to w następnych latach powinno się przeprowadzać tylko słabe, ostrożne cięcie drzew, aby zbyt szybko nie stracić uzyskanych wcześniej korzyści.
Cięcie korzeni może być skuteczne także przy innym schemacie zabiegów niż ten w omawianym doświadczeniu. Poza tym do warunków danego sadu można dobrać intensywność cięcia korzeni, która zależeć będzie od głębokości, odległości od drzew i terminu jego przeprowadzania.

Artykuł ten pt. "Triebberuhigung durch Augustschnitt oder Wurzelschnitt?" ukazał się w czasopiśmie "Obstbau" 3/99
Tłumaczenie: Mirosław Maziarka, śródtytuły i skróty pochodzą od redakcji

Dr Rudolf Faby i mgr Otto Themann są pracownikami Sadowniczo-Warzywniczej Stacji Doświadczalnej w Langförden