W większości krajów UE, w których postawiono na produkcję deserowych truskawek, rośliny te uprawia się na podniesionych zagonach (fot. 1), wyścielanych czarną folią (rzadziej białą). Ostatnio wykorzystuje się również czarną agrowłókninę, która jest przepuszczalna dla wody. Założenie plantacji na zagonach jest kosztowne. Umożliwia jednak produkcję owoców wysokiej jakości, które łatwiej się zbiera niż z uprawy tradycyjnej.

Fot. 1. Uprawa truskawek (odmiana 'Selva') na zagonie

Do utworzenia zagonów niezbędne są maszyny, które mogą być wyposażone w bierny lub aktywny system formowania. Na rynku jest kilka typów takich maszyn, oferowanych m.in. przez firmy Checki&Magli (fot. 2), Mafra, Łuczak (fot. 3), Ortiflor-Stones (fot. 4) oraz Heygrowe Poland. Dwa rodzaje maszyn do formowania zagonów firmy Heygrowe Poland można było zobaczyć podczas Dnia Otwartych Drzwi tej firmy w Nowej Wsi Książęcej koło Kępna, 22 listopada 2006 r. (więcej czyt. HO 1/2007). W czasie pokazu zademonstrowano również działanie tych maszyn. Jedna z nich miała aktywny systemem formujący zagon do wysokości około 35 cm oraz przystawkę do rozkładania przewodów nawodnieniowych, a także folii lub agrowłókniny. Według Leszka Sawickiego właściciela firmy Heygrowe Poland, maszyny z aktywnym systemem formującym zagon przyjęły się już w krajach, w których nie występują tak mroźne zimy, jak w Polsce. U nas uprawa roślin na wysokich zagonach może być bowiem niebezpieczna, ze względu na możliwość przemarzania systemu korzeniowego. Dodatkową zaletą maszyn aktywnie formujących zagony jest możliwość zamontowania dozownika do rozsiewania granulowanych środków ochrony, które zwalczają szkodniki glebowe. Prezentowana maszyna może formować zagony o szerokości ok. 1 m, na których przed przykryciem folią można rozkładać przewody nawadniające. Na takim zagonie daje się posadzić 3 lub 4 rzędy truskawek.

Fot. 2. Maszyna do sadzenia sadzonek doniczkowanych

Fot. 3. Sadzarka skonstruowana przez Stanisława Łuczaka

Fot. 4. Sadzarka firmy Ortiflor-Stones z aktywnym systemem formującym zagon
i dozownikiem do środków ochrony lub nawozów

W Polsce, ze względu na możliwość przemarzania roślin zimą, poleca się formować zagony o wysokości 15–20 cm. Maszynę formującą takie zagony o szerokości do 70 cm także prezentowano na pokazie. Urządzenia, które formują zagon za pomocą talerzy zagarniających, bywają również wyposażone w przystawkę do rozkładania folii i przewodów nawodnieniowych. Dodatkowo mogą być one wyposażane w przystawki do wykonywania otworów w folii (fot. 5) lub agrowłókninie (fot. 6). Jeśli używamy maszyny z aktywnym systemem do formowania zagonu i decydujemy się na wprowadzenie do gleby środków do zwalczania szkodników, wtedy otwory należy wykonać dopiero po kilku dniach — ręcznie lub maszynowo.

Fot. 5. Walec do wykonywania otworów w folii

Fot. 6. Koła z nożami do robienia otworów w agrowłókninie

Sadzenie truskawek na folii lub agrowłókninie można usprawnić używając do tego sadzarki, np. do sadzonek doniczkowanych, lub sadzić ręcznie za pomocą specjalnych szpikulców (fot. 7).

a)

b)
Fot. 7. Szpikulcem (a) wciska się korzenie sadzonki do gleby

Pielęgnację plantacji mogą ułatwić także wózki lub tzw. samoloty (fot. 8). Urządzenia te usprawniają sadzenie roślin, odchwaszczanie, usuwanie rozłogów oraz zbiór owoców. Według Leszka Sawickiego, maszyny te pozwalają obniżyć koszty robocizny nawet o 50%.

Fot. 8. Platforma do zabiegów pielęgnacyjnych na plantacjach matecznych i owocujących

Podczas Dnia Drzwi Otwartych zaprezentowano również dwa takie urządzenia. Jedno z nich, zaczepiane do ciągnika, może być wyposażone w 7 siedzeń, wykorzystywanych podczas sadzenia roślin. Zamiast siedzeń można zamontować platformy (fot. 9), na których w trakcie wykonywania prac pielęgnacyjnych lub zbioru owoców leżą pracownicy. Wysokość robocza maszyny jest sterowana hydraulicznie, co pozwala przystosować ją do pracy w uprawach truskawek rosnących "na płasko" lub na zagonach.

Fot. 9. Na platformie mogą być zamontowane siedzenia (sadzenie roślin) lub leżaki
(prace pielęgnacyjne lub zbiór owoców)

Najnowszą, opracowaną w tej firmie maszyną, która usprawnia zbiór truskawek, jest samobieżna platforma z napędem na cztery koła, z dwiema skrętnymi osiami. Wyposażona jest w 10 ruchomych stanowisk dla zbieraczy (fot. 10), które przesuwane są do przodu lub tyłu maszyny za pomocą pedałów (fot. 11). Położenie leżaków jest regulowane mechanicznie lub hydraulicznie, dzięki czemu można dostosować się do ilości owoców zbieranych w rzędzie. Aby usprawnić oddawanie pojemników napełnionych owocami, w zasięgu rąk osób zbierających truskawki jest platforma, na którą je odstawiają. Pojemniki układane są następnie na palecie, a po jej zapełnieniu zwożone z plantacji. Samobieżne maszyny usprawniające zbiór truskawek są bardzo drogie, w porównaniu z jeszcze dość niskimi kosztami zbioru, jakie ponoszą np. polscy plantatorzy. Dlatego zainteresowania zakupem tych maszyn w Polsce można spodziewać się dopiero za kilka lat. Ale już dziś warto pomyśleć o takich urządzeniach i ewentualnych możliwościach ich zakupu z wykorzystaniem środków przewidzianych w nowym PROW — mówi L. Sawicki.

Fot. 10. Samobieżna maszyna usprawniająca zbiór truskawek
wyposażona w 10 stanowisk roboczych

Fot. 11. Pedały, którymi można przesuwać leżak

Aby wyeliminować niewygodę i ograniczyć zmęczenie, wprowadza się dla osób zbierających owoce leżaki, które mają miejsce nie tylko dla tułowia i nóg, lecz także podporę dla głowy (fot. 12). W mniejszych gospodarstwach zbiór truskawek mogą usprawnić np. pojedyncze wózki(fot. 13), na których przewozi się puste i napełnione pojemniki, a owoce zbiera się na siedząco.

Fot. 12. Aby ograniczyć zmęczenie zbieraczy, zamontowano leżaki

Fot. 13. Wózek do zbioru truskawek

Do tego celu można używać platform, ciągników z podnośnikami widłowymi lub samojezdnych maszyn. Podczas Dnia Otwartych Drzwi zaprezentowano na przykład samojezdną platformę z silnikiem spalinowym i napędem na cztery koła. Maszyna ta jest bardzo zwrotna i sprawdza się w pracy zarówno na plantacjach pod osłonami, jak i w polu (fot. 14). Może zastąpić pracę co najmniej dwóch osób, które odbierałyby owoce od kilkudziesięciu zbieraczy.

Fot. 14. Samobieżna platforma do zwożenia napełnionych pojemników z plantacji

Rozwiązaniem usprawniającym zwożenie pojemników z truskawkami z plantacji jest klatka (fot. 15) zamontowana z tyłu ciągnika. Można w niej umieścić jedną paletę z napełnionymi pojemnikami i przewieźć bez obawy, że pojemniki spadną podczas jazdy.

Fot. 15. Hydraulicznie zamykana klatka do przewożenia pojemników z owocami