Numer 02/2000
W poprzednim numerze "Hasła Ogrodniczego" autor odpowiadał na pytanie, czym powinny się kierować grupy producenckie wybierając dla siebie formę prawną, oraz przedstawił bliżej jedną z możliwości - spółdzielnię. W części drugiej omawia pozostałe: zrzeszenie, stowarzyszenie oraz spółkę prawa handlowego (red.).
| Zrzeszenie | |
| Podstawą prawną powołania zrzeszenia jest ustawa z dnia 8 października 1982 r. "O społeczno-zawodowych organizacjach rolników" (Dz. U. 321 z 1982 r., z późniejszymi zmianami). Zgodnie z jej treścią, rolnicze zrzeszenie branżowe jest dobrowolną, niezależną i samorządną organizacją społeczno-zawodową, reprezentującą interesy rolników i broniącą ich praw. Z inicjatywą jego założenia może wystąpić co najmniej 10 osób, w tym przynajmniej 8 prowadzących gospodarstwo rolne. Spośród siebie wybierają one komitet założycielski i uchwalają statut. Zarówno zrzeszenie, jak i jego statut podlegają rejestracji prowadzonej przez rejonowe sądy gospodarcze właściwe dla miejscowości, w której znajduje się siedziba zrzeszenia. Do wniosku o rejestrację (musi być podpisany przez wszystkich członków) komitet założycielski powinien dołączyć: - dwa odpisy statutu; - protokół z zebrania założycielskiego; - odpis dokumentów stwierdzających wybór komitetu założycielskiego; - listę członków założycieli. Zrzeszenie nabywa osobowość prawną z chwilą zarejestrowania przez sąd. Statut zrzeszenia powinien zawierać: - nazwę i siedzibę; - podmiotowy i terytorialny zakres działania; - cele i zadania oraz metody ich realizacji; - zakres i przedmiot działalności gospodarczej; - zasady i tryb przyjmowania, występowania członków oraz utraty członkostwa; - prawa i obowiązki członków; - sposób ustanawiania składek członkowskich; - wykaz organów wewnętrznych, z podaniem zakresu ich kompetencji, kadencji oraz trybu powoływania oraz odwoływania przed jej upływem; - warunki podejmowania oraz ważności uchwał poszczególnych organów zrzeszenia; - zasady reprezentowania organizacji na zewnątrz - zaciągania zobowiązań; - spis majątku; - sposób zmiany statutu; - tryb likwidacji. Zrzeszenia mogą prowadzić działalność gospodarczą na mocy ustawy "O działalności gospodarczej" z dnia 23 grudnia 1988 r. Organizacja, która prowadzi taką działalność i uzyskuje z tego tytułu dochód, podlega obowiązkowi prowadzenia ksiąg handlowych oraz obowiązkom podatkowym, podobnie jak inne osoby prawne. Majątek i fundusze zrzeszenia powstają ze składek członkowskich, opłat (w tym producenckich), dotacji, subwencji, dochodów z własnego majątku, darowizn i innych źródeł. O połączeniu, rozwiązaniu i likwidacji zrzeszenia decyduje uchwała walnego zgromadzenia członków, podjęta większością co najmniej dwóch trzecich głosów. Majątek likwidowanej organizacji zostaje przeznaczony na cele określone w powyższej uchwale lub w statucie, a w razie braku odpowiednich postanowień sąd orzeka o przekazaniu majątku na cele społeczne. | |
|
| |
| Stowarzyszenie | |
| Podstawą prawną działania stowarzyszeń jest ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. "Prawo o stowarzyszeniach" (Dz. U. nr 20, poz. 104, zm. Dz. U. z 1990 r. nr 14). Zgodnie z nią, grupę producentów rolnych w formie stowarzyszenia może założyć co najmniej 15 osób fizycznych. W tym celu uchwalają one statut i wybierają komitet założycielski, który następnie składa do sądu rejestrowego (czyli sądu wojewódzkiego cywilnego, właściwego ze względu na siedzibę stowarzyszenia) wniosek o rejestrac-ję wraz z wymaganymi dokumentami: dwoma odpisami statutu, listą założycieli, protokołem z wyboru komitetu założycielskiego oraz informacją o tymczasowej siedzibie stowarzyszenia. Po wpisaniu do rejestru stowarzyszeń organizacja uzyskuje osobowość prawną. Stowarzyszenie może prowadzić działalność gospodarczą, jednakże (zgodnie z art. 34 "Prawa o stowarzyszeniach") uzyskiwany z niej dochód ma wspomagać realizację celów statutowych i nie może być przeznaczony do podziału pomiędzy członków. Jeżeli stowarzyszenia prowadzą działalność gospodarczą, to podlegają obowiązkom wynikającym z ustawy o rachunkowości z 19 listopada 1994 r., jeżeli nie — zobowiązane są do prowadzenia uproszczonej ewidencji i sprawozdawczości finansowej (na podstawie rozporządzenia ministra finansów z 28 grudnia 1994 r. "W sprawie szczególnych zasad rachunkowości dla jednostek nie prowadzących działalności gospodarczej"). Stowarzyszenie może prowadzić działalność bezpośrednio (wtedy nie wymaga ona szczególnej formy rejestracji) lub tworzyć spółki prawa handlowego, w których będzie jednym z udziałowców. W tym drugim przypadku działalność taka musi zostać organizacyjnie wyodrębniona. W tym miejscu należy podkreślić, że dla grupy producentów rolnych najważniejsza jest działalność gospodarcza prowadzona bezpośrednio przez stowarzyszenie. Jest to związane z dodatkowymi uregulowaniami zawartymi w rozporządzeniach, a także projektach ustaw dotyczących uznanych grup producenckich. Podstawowe znaczenie dla charakteru i rozmiarów prowadzonej przez stowarzyszenie działalności ma jego majątek. Tym ostatnim zajmują się szczegółowo artykuły 33.–35. ustawy "Prawo o stowarzyszeniach". Artykuł 33. tego aktu normatywnego stanowi, że majątek stowarzyszenia powstaje ze składek członkow-skich, darowizn, spadków, zapisów, dochodów z własnej działalności, dochodów z majątku stowarzyszenia oraz z ofiarności publicznej. Stowarzyszenie ma więc do wyboru szereg możliwości pozyskiwania i pomnażania majątku, z których podstawowym jest jednak prowadzenie działalności gospodarczej. Inne sposoby, jak na przykład zbiórki publiczne, darowizny, spadki i zapisy, nie mają bowiem dla grup producenckich praktycznego znaczenia. Likwidacja stowarzyszenia może nastąpić na podstawie własnej uchwały lub orzeczenia sądu. W pierwszym z tych przypadków likwidatorami są z reguły członkowie zarządu, o ile statut lub uchwała walnego zgromadzenia nie stanowią inaczej. W drugim — likwidatora wyznacza sąd. Majątek zlikwidowanego stowarzyszenia nie może być podzielony między członków, musi być przeznaczony na cele określone w statucie lub uchwale walnego zebrania członków, a w razie braku postanowień w tej sprawie, sąd orzeka o przeznaczeniu majątku na cel społeczny. Przydatność stowarzyszenia jako formy prawnej dla grupy producenckiej należy oceniać pod kątem stawianych przez tę organizację celów oraz rodzaju i skali planowanej działalności gospodarczej. Dla grup, które zamierzają w przyszłości podejmować inwestycje lub inne działania wymagające dużych wkładów kapitałowych od własnych członków lub ze zródeł zewnętrznych, forma stowarzyszenia będzie mieć ograniczoną przydatność ze względu na: - niezarobkowy charakter i prawnie usankcjonowane ograniczenie rozmiarów bezpośredniej działalności gospodarczej; - ustawowo zakładaną niepodzielność zysków pomiędzy zrzeszonych członków; - ograniczony zakres swobody dysponowania przez członków-założycieli majątkiem pozostałym po likwidacji organizacji. | |
|
| |
| Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością | |
| Grupa producencka w takiej formie prawnej powstaje na podstawie aktu notarialnego. Każda spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (sp. z o.o.) podlega rejestracji w sądzie, nabywając w ten sposób osobowość prawną. Kapitał (fundusz własny) takiej spółki podzielony jest na części równej wielkości, nazywane udziałami, a każdy wspólnik jest właścicielem określonej ich ilości. Wszystkie udziały są ulokowane imiennie i zapisane w tak zwanym rejestrze udziałowców. Wspólnicy (udziałowcy) ponoszą odpowiedzialność finansową za długi spółki jedynie do wysokości swoich udziałów. W przypadku ponoszenia strat przez organizację producencką, która przyjęła formę prawną spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, jej władze nie mogą wymagać od członków wyrównania szkód z ich własnych, prywatnych środków. Również wierzyciele spółki nie mają prawa żądać od jej udziałowców pokrycia zobowiązań powyżej wartości wniesionych udziałów. Zasada ta nie dotyczy jednak zobowiązań wobec skarbu państwa. Przy tworzeniu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jej założyciele zobowiązani są do zgromadzenia tak zwanego kapitału zakładowego w wysokości określonej przepisami prawnymi. Obecnie kwota ta wynosi w Polsce 4 tys. złotych. W przypadku śmierci jednego z udziałowców takiej spółki jego udziały muszą zostać wykupione przez pozostałych wspólników i nie mogą być przeznaczone do wolnej sprzedaży. Po wycofaniu się jednego z właścicieli jego wkład kapitałowy jest wykupywany przez pozostałych wspólników, bez konieczności rozwiązania spółki. Oddzielenie spraw majątkowych właścicieli spólki od jej gospodarczej działalności zwiększa atrakcyjność dla ewentualnych inwestorów i pożyczkodawców. Zgromadzenie udziałowców mianuje dyrektora (lub prezesa) spółki, który nie musi być jednym ze wspólników. Oznacza to, że za decyzje podejmowane w imieniu spółki nie ponoszą odpowiedzialności jej udziałowcy. Konsekwencją statusu odrębnej osobowości prawnej tego typu spółki jest, między innymi, obowiązek samodzielnego opłacania podatku. Od kwoty zysku osiąganego przez spółkę płacony jest określony podatek dochodowy od osób prawnych. Pozostała kwota zostaje do dyspozycji spółki, a o jej podziale decyduje zgromadzenie udziałowców. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest zobowiązana prowadzić księgi handlowe. Duże spółki zobowiązane są do ujawniania swoich danych gospodarczych, czyli do składania w rejestrze handlowym swoich rocznych zestawień finansowych (bilans i rachunek wyników wraz z wyjaśnieniami), sprawozdania rocznego będącego opisem stanu przedsiębiorstwa, a także innych dokumentów (na przykład opinii biegłego rewidenta czy informacji o przeznaczeniu zysku z wymienieniem zasad podziału ustalonych w statucie spółki). Spółki średniej wielkości obowiązuje ta sama reguła jawności, jednak składany bilans może być uproszczony i skrócony do pozycji zbiorczych. Małe spółki zobowiązane są jedynie do składania w rejestrze bilansu z wyjaśnieniami. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością może być odpowiednią formą do utworzenia organizacji producenckiej, szczególnie dla mniej licznej, na przykład 5–9-osobowej grupy osób, które w tym składzie, w myśl obowiązującego aktualnie prawa, nie mogłyby założyć spółdzielni. Autor jest pracownikiem Regionalnego Ośrodka Usług Spółdzielczych w Krakowie, Fundacji Spółdzielczości Wiejskiej |