• 12-636-18-51
  • wydawnictwo@plantpress.pl
ogrodinfo.pl
sad24.pl
warzywa.pl
Numer 10/2000

UPRAWA SZPARAGÓW CORAZ BARDZIEJ ATRAKCYJNA

W Polsce szparagi produkowane są przede wszystkim z myślą o sprzedaży na rynkach zagranicznych. Według oficjalnych statystyk, ostatnio eksportujemy ich (głównie do Niemiec) 1200-1500 ton rocznie. Do tego należy doliczyć towar nieewidencjonowany, sprzedawany na targowiskach przygranicznych i na stoiskach przy drogach wylotowych z Polski na Zachód.
Wzrosło także spożycie tego warzywa w naszym kraju, co stymuluje rozwój jego produkcji. Zwiększenie popytu spowodowało wzrost cen, a tym samym poprawienie opłacalności uprawy. Na Wielkopolskiej Giełdzie Rolno-Ogrodniczej SA w Poznaniu cena dobrej jakości wypustek wzrosła w latach 1997–99 z 3,8 zł/kg do 5,5 zł/kg, czyli o ponad 40%. Na zwiększenie zainteresowania tym warzywem w znacznym stopniu wpływają przedsięwzięcia promocyjne Związku Producentów Szparaga i Katedry Warzywnictwa AR w Poznaniu — międzynarodowe konferencje tematyczne organizowane dla producentów corocznie w marcu w Nowym Tomyślu.
Szparagarnie są skoncentrowane w zachodniej części Polski. Wynika to z tradycji i jest uzasadnione bliskością Niemiec — naszego największego rynku zbytu. Ostatnio plantacje zakłada się także w innych rejonach kraju — przykładowo w Lubelskiem, okolicach Warszawy czy Krakowa.
Aby uzyskać dobre wyniki finansowe w produkcji szparagów, najważniejsze jest znalezienie stałego odbiorcy. Ma to szczególne znaczenie ze względu na nietrwałość części jadalnej — wypustek (czyli młodych pędów). Bez schłodzenia utrzymują one świeżość nie dłużej niż jedną dobę, więc w tym czasie powinny zostać sprzedane i skonsumowane. Planując docelową wielkość szparagarni trzeba mieć na uwadze, że dzienny zbiór z hektara wynosi przeciętnie około 100 kg (tylko w okresach wysokiej temperatury ponad 200 kg). Przeciętne plony z dobrze prowadzonej plantacji wynoszą w naszym kraju 5–6 t/ha (maksymalne — 12 t/ha).

Bielone czy zielone
Znane są dwie metody produkcji — na bielone i na zielone wypustki. Bielone (fot. 1) uzyskuje się przez usypanie wałów z ziemi nad rzędami roślin.

FOT. 1. WYSOKIEJ JAKOŚCI BIAŁE WYPUSTKI


Młode pędy należy zbierać, zanim przebiją powierzchnię ziemi na wale. Najlepiej robić to dwa razy dziennie, aby uzyskać duży procent najwyżej cenionych wypustek całkowicie białych, a nie zabarwionych w górnej części na różowo lub różowofioletowo. Zielone wypustki (fot. 2) wycina się nad powierzchnią ziemi bez sypania wałów, jedynie czasami formuje się lekko podwyższone zagony.

FOT. 2. PĘCZEK ZIELONYCH SZPARAGÓW


Zbiory szpara-gów (fot.3) trwa-jące od przełomu kwietnia i maja do około 20 czerwca oraz przygotowanie wypustek do sprzedaży wymagają pracy około 4 osób na hektarze plantacji. Po zbiorze wypustki powinny się znaleźć jak najszybciej w chłodnym, ciemnym miejscu, zaś najlepiej zostać schłodzone w wodzie o tempera-turze około 0°C. Mogą być przetrzymane przez kilka dni w chłodni w temperaturze od 1°C do 3°C i przy wilgotności powietrza bliskiej 100%. Plantację likwiduje się u nas najczęściej po 12, 13 latach od założenia.

FOT. 3. ZBIORY TRWAJĄ DO 20 CZERWCA



Trzy etapy produkcji
Pierwszy, trwający jeden rok, to przygotowanie gleby i materiału nasadzeniowego. Drugi to założenie plantacji i jej pielęgnowanie przez dwa lata, do uzyskania pierwszych zbiorów. Trzeci — obejmuje około 10-letni okres plonowania. W pierwszym (czasem w drugim) roku zbiorów plony są niższe, tak samo w ostatnich dwóch, trzech latach uprawy, przy równoczesnym wzroście procentu cienkich wypustek.
Założenie szparagarni i jej doprowadzenie do pierwszych zbiorów wymaga znacznych nakładów inwestycyjnych, przekraczających nawet 20 000 zł na hektar. Największą część tej kwoty pochłania zakup materiału nasadzeniowego — rocznych karp. W bieżącym roku ich cena (za sztukę) wahała się od 0,6 do 1,7 zł — zależnie od odmiany i wielkości. Na hektarze sadzi się najczęściej od 15 000 do 17 000 karp. Poważną pozycję w kosztach stanowi także nawożenie organiczne, które jest niezbędne dla prawidłowego przygotowania gleby pod szparagarnię.

Dobór odmian
Dobra jakość materiału nasadzeniowego, a szczególnie dobór odmiany mają szczególne znaczenie, ze względu na wieloletni charakter uprawy. Przy wyborze należy zwrócić uwagę nie tylko na cechy użytkowe odmiany (plenność, jakość wypustek czy odporność na choroby), ale także na jej dostosowanie do warunków środowiska. Na przykład, szparagów późniejszych nie powinno się uprawiać na chłodnym stanowisku, a tych, które wytwarzają cieńsze wypustki — na bardzo słabej, suchej glebie.
W Polsce zarejestrowane jest 9 odmian, natomiast w uprawie znajduje się większa ich liczba. Można je podzielić na dwie grupy — całkowicie męskie i dwupienne, czyli o mniej więcej równej liczbie osobników męskich i żeńskich.
Odmiany męskie, plenniejsze i niezachwaszczające plantacji trudnymi do zwalczenia siewkami szparaga, mają większe od dwupiennych wymagania glebowe, a ich nasiona i karpy są droższe. Z tej grupy odmian w naszym kraju zarejestrowane są dwie holenderskie — 'Franklim' i 'Gynlim' — wyjątkowo plenne, ale wymagające bardzo dobrych stanowisk (zwłaszcza odmiana 'Gynlim'o wypustkach doskonałej jakości, ale niezbyt grubych). Z odmian całkowicie męskich spotyka się też w uprawie niezarejestrowane: 'Backlim', 'Boonlim', 'Carlim', 'Horlim', 'Grolim' i 'Thielim'.
Odmiany niemieckie: 'Huchels Alpha', 'Schwetzinger Meisterschuss' i 'Eposs' są dwupienne. 'Huchels Alpha' jest następczynią znanej u nas 'Huchel's Leistungsauslese', która wraz z 'Schwetzinger Meisterschuss' należy do najstarszych uprawianych odmian. Są one mniej plenne niż holenderskie odmiany całkowicie męskie, ale mają dorej jakości wypustki. Co jest bardzo ważne w naszych warunkach — udają się również na bardzo słabych glebach i są mało wymagające w stosunku do nawożenia i nawadniania. 'Eposs' jest nowszą odmianą, dającą duży plon dobrej jakości wypustek.
Z trzech zarejestrowanych odmian francuskich, 'Dartagnan' jest całkowicie męska, a 'Dariana' i 'Cipres' — dwupienne. Wszystkie są bardzo wczesne i bardzo plenne. Ich wadą jest gorsza jakość wypustek w okresach wysokiej temperatury oraz większa wrażliwość na choroby, ze względu na gęsty pokrój części nadziemnej roślin.

Wybór stanowiska i przygotowanie gleby
Szparagi wymagają stanowiska otwartego i dobrze nasłonecznionego. Rośliny nie mogą być zacienione (np. przez wysokie drzewa). Pole powinno być płaskie lub o lekkim skłonie południowym, gleba — lekka, przepuszczalna, najlepiej V klasy bonitacyjnej. Najlepsze są piaski gliniaste lekkie lub piaski zalegające na glinie, jednak znajdującej się nie płycej niż 50 cm. Pod szparagarnie nie nadają się gleby cięższe, podmokłe, zaskorupiające się i kamieniste.
Około jednego roku przed założeniem plantacji glebę trzeba zwapnować. Dla określenia potrzeb nawozowych należy przeprowadzić jej analizę chemiczną (warstwy do 30 cm i 30–60 cm). Gdy jej odczyn wynosi poniżej pH 6,0, należy rozsiać jednorazowo 1,5 t/ha wapna węglanowego (najlepiej magnezowego), a gdy pH jest niższe niż 5,0 — podać tę samą dawkę dwu- lub trzykrotnie. Wapno należy wymieszać z glebą. Przed założeniem szparagarni konieczne jest zlikwidowanie trwałych chwastów, takich jak perz, powój czy osty. Rośliny te, łącznie z ich częścią podziemną, najłatwiej zniszczyć pod koniec lata, w roku poprzedzającym założenie szparagarni, herbicydami: Roundup 360 SL, Avans 330 SL czy Rodeo 360 SL.
Zalecane jest głębokie przyoranie jesienią 60–100 t/ha obornika lub równoważnej ilości innego nawozu organicznego, na przykład torfu niskiego. W razie braku dostatecznej ilości obornika można wysiać na przyoranie gorczycę, facelię lub zboża, te ostatnie także w mieszance z motylkowymi (np. żyto z wyką). Łącznie z nawozami or-ganicznymi wskazane jest przyoranie części nawozów fosforowych i — jeśli nie używano wapna magnezowego — także nawozów magnezowych, na przykład kizerytu.
Orkę przedzimową należy wykonać na maksymalną głębokość, jeżeli to możliwe nawet na 50–60 cm. Głębsze spulchnianie, przy użyciu głębosza jest szczególnie polecane, gdy w glebie występują zbite warstwy.
Część nawozów potasowych rozsiewa się jesienią, a część wiosną na zaorane pole. Nawozy azotowe są rozsypywane dopiero po wytworzeniu przez posadzone karpy zielonych pędów.

W kolejnym numerze przedstawimy projekt zakładania i prowadzenia szparagarni (red.).

Prof. dr hab. Mikołaj Knaflewski jest kierownikiem Katedry Warzywnictwa AR w Poznaniu