• 12-636-18-51
  • wydawnictwo@plantpress.pl
ogrodinfo.pl
sad24.pl
warzywa.pl
Numer 02/2001

MSZYCE I INNE SZKODNIKI SAŁATY

Sałata uprawiana w szklarni może być uszkadzana przez mszycę brzoskwiniową (Myzus persicae), mszycę ziemniaczaną smugową (Macrosiphum euphorbiae) oraz mszycę sałatowo-porzeczkową (Nasonovia ribisnigri), miniarki (Liriomyza spp.) i ślimaki (Gastropoda). Natomiast sałata uprawiana w tunelach foliowych i w polu, poza gatunkami wyżej wymienionymi, może być atakowana przez bawełnicę topolowo-sałatową (Pemphigus bursarius) i rolnice (Agrotis spp.).
Mszyce
Mszyca brzoskwiniowa ma zmienne zabarwienie — osobniki występujące w szklarni zazwyczaj są jasnozielone, różowawe lub kremowożółte, natomiast żerujące na sałacie uprawianej w gruncie są oliwkowozielone. Jest to najmniejszy gatunek mszycy występujący na sałacie — zarówno pod osłonami, jak i w polu osobniki dorosłe dorastają do 2 milimetrów. Mszyca ziemniaczana smugowa i porzeczkowo-sałatowa mają jasnożółte ciało i są nieco większe (3 mm) od brzoskwiniowej.
Wszystkie trzy wymienione gatunki żerują w koloniach złożonych z dużej liczby osobników, głównie na spodniej stronie liści sałaty. Bezpośrednie szkody powodowane przez te owady polegają na zahamowaniu wzrostu rośliny i zniekształceniu jej liści. Ponadto sama obecność mszyc w główce dyskwalifikuje ją jako produkt handlowy. Szkodniki te wyrządzają nie mniej poważne szkody pośrednie — przenoszą wirusy roślinne wywołujące, na przykład, mozaikę sałaty czy brązową plamistość pomidora.
Bawełnica topolowo-sałatowa jest mszycą, która w naszych warunkach występuje głównie na sałacie uprawianej w polu. W odróżnieniu od poprzednich gatunków, zasiedla korzenie sałaty. Pokrywa je białym woskowym nalotem przypominającym strzępki waty, pod którym ukryte są małe (do 1,8 mm) mszyce. Zaatakowana roślina słabo rośnie, główka karłowacieje i czasami — przy dużym nasłonecznieniu — może więdnąć.
ZWALCZANIE mszyc występujących na sałacie jest trudne, ponieważ z reguły zasiedlają one spodnią stronę liści, gdzie preparat nie zawsze dociera. Bardzo ważne jest systematyczne sprawdzanie roślin co najmniej raz w tygodniu przez cały okres wegetacji i opryskanie ich w momencie zauważenia pierwszych owadów. Wymienione szkodniki, niezależnie od miejsca występowania (szklarnia, tunel czy pole), likwiduje się opryskując sałatę jednym z wymienionych pestycydów: Hostaquick 500 EC (w stężeniu 0,05%), Pirimor 50 DG (0,05%) lub Pirimor 25 WG (0,1%). W szklarni dodatkowo preparatem Szklarniak 08 AG według instrukcji na opakowaniu.
Przeciwko bawełnicy topolowo-sałatowej należy wykonać dwa zabiegi w odstępach 7-dniowych w czasie przelotu mszyc z topoli na sałatę. Okres ten przypada zwykle w połowie czerwca, jednak dla pewności należy od końca maja obserwować liście topoli (włoskiej, czarnej i berlińskiej) rosnących w pobliżu plantacji i po raz pierwszy opryskać sałatę w chwili wylotu mszyc z galasów znajdujących się na ogonku liściowym.

Miniarki
Sałatę uszkadza kilka gatunków tych muchówek, najczęściej miniarka ciepłolubka (Liriomyza trifolii) i podobna do niej psiankowianka (L. bryoniae) oraz niedawno do nas zawleczona i dość powszechnie występująca w południowej części kraju miniarka wielożerna (L. huidobrensis) przez niektórych autorów zwana też szklarniówką.
Szkody wyrządzane są przez larwy tych muchówek, żerujące w tkance liści sałaty i wygryzające różnego kształtu wąskie korytarze, zwane minami. Uszkodzony liść ma nienaruszoną skórkę, wygryziony jest tylko jego miękisz.
ZWALCZANIE chemiczne, z uwagi na to, że sałata ma krótki okres wegetacji, jest niewskazane. Najważniejsza jest profilaktyka — uprawa sałaty w czystych, odkażonych szklarniach. Ochrona biologiczna polegająca na wprowadzeniu do szklarni pasożytniczych błonkówek w momencie wystąpienia szkodnika polecana jest tylko przy uprawie kilku cykli sałaty w danym obiekcie.

Ślimaki
Są uciążliwymi, trudnymi do zauważenia szkodnikami sałaty — w dzień pozostają zwykle w ukryciu, żerują zaś w nocy lub w pochmurne i deszczowe dni. Wygryzają w liściach duże dziury różnego kształtu, czasami zanieczyszczają główki sałaty odchodami. Ich występowanie można stwierdzić przy wieczornych obserwacjach roślin lub po zauważeniu zaschniętego śluzu na uszkodzonych liściach.
ZWALCZANIE polega na użyciu Mesurolu Alimax 02 BR (5 g/10 m2) lub Mesurolu Schneckenkorn 04 GB (3 g/10 m2 lub 25 do 30 granulek/m2). Preparaty rozsypuje się na suchą glebę wokół roślin lub wzdłuż brzegów zagonów. Przynajmniej przez 24 godziny po zabiegu roślin nie należy podlewać. Ślimaki można również wyłapywać ustawiając pułapki chwytne w miejscu ich żerowania. Pułapkę stanowi niewysoki słoik lub inny pojemnik napełniony piwem, wkopany w ziemię lub postawiony na powierzchni. Metodę tę poleca się w gospodarstwach ekologicznych, przydomowych oraz w szklarniach i tunelach foliowych.

Rolnice
Są to gąsienice motyli z rodziny sówkowatych. Żerując w glebie podgryzają korzenie sałaty lub — w przypadku rozsady — zjadają całe rośliny. Stanowią duże zagrożenie dla upraw w tunelach foliowych i w polu.
ZWALCZANIE chemiczne prowadzi się jesienią poprzedzającą wiosenną uprawę sałaty podając doglebowo Basudin 10 GR lub Diazinon 10 GR w dawce od 0,4 do 0,5 kg na 100 m2. Rolnice zauważone w trakcie uprawy można wyłapywać używając przynęty z preparatem Biobit 3,2 WP, rozsypanej w płytkie rowki lub bezpośrednio na powierzchni wilgotnej gleby pomiędzy rzędami sałaty. Przynętę sporządza się z 8 kilogramów otrąb, 0,25 kg preparatu Biobit i 0,5 kg cukru (dawka na 0,25 ha). Całość należy dokładnie wymieszać, a następnie dodać około 10 litrów wody, aby powstała mieszanina w postaci kruszonki.

Doc. dr hab. Bożena Nawrocka jest pracownikiem IW w Skierniewicach