Numer 11/2000
Poza bardzo popularną i uprawianą w Polsce na dużą skalę cebulą zwyczajną warto zwrócić uwagę również na inne warzywa cebulowe, mające u nas drugorzędne znaczenie — cebulę kartoflankę, szalotkę oraz cebulę wielopiętrową.
Cebula kartoflanka (Allium cepa var. aggregatum) różni się od zwyczajnej tym, że nie ma dużej, pojedynczej cebuli, lecz gniazdo składające się z kilku do kilkunastu kulistych, lekko spłaszczonych mniejszych cebul. Roślina ta szybko wytwarza dużo liści — może więc być cennym warzywem uprawianym na zbiór pęczkowy (zarówno z sadzenia jesiennego, jak i wczesnowiosennego), a także nadaje się do zimowego pędzenia. Ponieważ ma stosunkowo krótki okres spoczynku, cebule na wiosnę należy sadzić jak najwcześniej, gdy tylko możliwe jest wejście na pole.
Ma ona mniejsze niż cebula zwyczajna wymagania klimatyczno-glebowe — udaje się na glebach słabszych (zarówno piaszczystych, jak i gliniastych). Rozmnażana jest wyłącznie wegetatywnie z drobnych (15–20 mm) cebul potomnych. Te o średnicy powyżej 20 mm przeznacza się do spożycia. Z badań przeprowadzonych w Katedrze Warzywnictwa AR w Szczecinie wynika, że wraz ze zwiększeniem średnicy sadzonych cebul wzrasta plon tego warzywa.
Cebule sadzi się jesienią lub wczesną wiosną w rozstawie 30 x 10-25 cm. Odległość roślin w rzędzie uzależniona jest od wielkości materiału sadzeniowego (większe cebule — rzadziej). Pielęgnacja to: zwalczanie chwastów, spulchnianie gleby, dokarmianie, nawadnianie oraz ochrona przed chorobami i szkodnikami. Stanowisko i nawożenie cebuli kartoflanki są takie same, jak w przypadku uprawy cebuli zwyczajnej.
Do zbioru roślin z sadzenia jesiennego przystępuje się w ostatniej dekadzie lipca, a z sadzenia wiosennego — w sierpniu. Termin zbioru zależy zwykle od warunków pogodowych podczas wegetacji, w przypadku mniejszej ilości opadów najczęściej jest on wcześniejszy. Zbiór powinno się rozpocząć po załamaniu i częściowym zaschnięciu szczypioru. Wyrwane rośliny dosusza się na polu, a następnie obcina im szczypior, dzieli na pojedyncze cebule i sortuje (na konsumpcyjne i rozmnożeniowe). Z jednego hektara można uzyskać 10–15 ton cebuli kartoflanki.
Szalotka (Allium ascalonicum) jest u nas uprawiana rzadko (głównie w ogrodach przydomowych i działkowych). Na zachodzie Europy jest znana, popularna i ceniona za najłagodniejszy ze wszystkich warzyw cebulowych smak. Jest również doskonałym surowcem dla przemysłu przetwórczego. Ponadto, podobnie jak kartoflanka, nadaje się do pędzenia na zbiór pęczkowy.
Szalotka jest rośliną trwałą, uprawianą jako jednoroczna. Tworzy gniazdo podłużnie-jajowatych, ciemnoszarych, fioletowych, brązowych lub żółtych drobnych cebul potomnych, z których jest rozmnażana wegetatywnie. W handlu są również nasiona odmian heterozyjnych szalotki — najbardziej znana jest 'Creation' F1.
Wymagania klimatyczno-glebowe oraz pielęgnacja szalotki jest taka sama, jak cebuli kartoflanki. Cebule sadzi się jesienią lub wczesną wios-ną w rozstawie 20–30 x 10–15 cm (w zależności od wielkości sadzonego materiału). Nasiona wysiewa się na początku kwietnia w rzędy co 20–30 cm (10–12 kg/ha).
Szalotkę rozmnażaną wegetatywnie zbiera się pod koniec lipca, a uprawianą z siewu — w połowie sierpnia. Większe cebulki przeznacza się do spożycia, a te o średnicy 1–2 cm stanowią materiał rozmnożeniowy. Plon szalotki wynosi 10–20 t/ha.
Cebula wielopiętrowa (Allium cepa var. proliferum), jest rośliną wieloletnią, u nas prawie nieznaną. W zimie, pod pokrywą śniegową, wytrzymuje temperaturę nawet do –30°C. Może być uprawiana 3, 4 lata na jednym stanowisku. Tworzy w glebie gniazdo ciemnoczerwonych lub fioletowych, niekształtnych cebul, których wielkość zmniejsza się wraz z wiekiem rośliny. Szczypior ma gruby, ciemnozielony i smaczny — należy wiosną do najwcześniejszych warzyw.
Roślina wytwarza pędy kwiatostanowe, na których, oprócz niepozornych, nie dających nasion kwiatów, wyrastają małe (1–2 cm średnicy), ulistnione cebule powietrzne, zebrane po kilka sztuk (zwykle 4, 5) w gniazda. Często wyrastają z nich następne pędy kwiatostanowe, również zakończone gniazdem cebul. W sprzyjających warunkach roślina może wytworzyć do trzech pięter, ale im wyżej, tym cebule są drobniejsze i nie mają większej wartości, nawet jako materiał rozmnożeniowy.
Częścią jadalną może być szczypior (wczesną wiosną), ulistnione cebule powietrzne (latem), zaschnięte cebule szczytowe i cebule podziemne (jesienią).
Cebulę wielopiętrową uprawia się na polu wydzielonym poza zmianowaniem, a jej wymagania glebowe i uprawowe są takie same, jak cebuli zwyczajnej. Rozmnaża się ją wyłącznie wegetatywnie z cebul powietrznych lub cebul podziemnych sadzonych jesienią albo wiosną w rozstawie 30–40 cm x 10–30 cm. Gęstość sadzenia zależy od długości okresu uprawy na tym samym miejscu. Jeśli planuje się uprawę jednoroczną, wówczas cebule w rzędzie sadzi się co 10–15 cm, a w przypadku wieloletniej — zwiększa się odstęp między roślinami nawet do 30 cm.
Pędy kwiatostanowe obciążone masą ulistnionych cebul powietrznych należy przywiązywać do palików. Zapobiega to wyłamywaniu się roślin, zwłaszcza podczas burz lub silnego wiatru. Można również usuwać pędy wyrastające powyżej pierwszego piętra, dzięki czemu cebule położone na tym piętrze są większe, a prowadzone w ten sposób rośliny nie wymagają palikowania.
Plon cebul powietrznych zbieranych po zaschnięciu liści jest największy w drugim lub trzecim roku uprawy (około 10–15 t/ha). Przy likwidacji uprawy otrzymuje się również plon cebul podziemnych wynoszący 15–20 t/ha.
Ma ona mniejsze niż cebula zwyczajna wymagania klimatyczno-glebowe — udaje się na glebach słabszych (zarówno piaszczystych, jak i gliniastych). Rozmnażana jest wyłącznie wegetatywnie z drobnych (15–20 mm) cebul potomnych. Te o średnicy powyżej 20 mm przeznacza się do spożycia. Z badań przeprowadzonych w Katedrze Warzywnictwa AR w Szczecinie wynika, że wraz ze zwiększeniem średnicy sadzonych cebul wzrasta plon tego warzywa.
 |
Cebule sadzi się jesienią lub wczesną wiosną w rozstawie 30 x 10-25 cm. Odległość roślin w rzędzie uzależniona jest od wielkości materiału sadzeniowego (większe cebule — rzadziej). Pielęgnacja to: zwalczanie chwastów, spulchnianie gleby, dokarmianie, nawadnianie oraz ochrona przed chorobami i szkodnikami. Stanowisko i nawożenie cebuli kartoflanki są takie same, jak w przypadku uprawy cebuli zwyczajnej.
Do zbioru roślin z sadzenia jesiennego przystępuje się w ostatniej dekadzie lipca, a z sadzenia wiosennego — w sierpniu. Termin zbioru zależy zwykle od warunków pogodowych podczas wegetacji, w przypadku mniejszej ilości opadów najczęściej jest on wcześniejszy. Zbiór powinno się rozpocząć po załamaniu i częściowym zaschnięciu szczypioru. Wyrwane rośliny dosusza się na polu, a następnie obcina im szczypior, dzieli na pojedyncze cebule i sortuje (na konsumpcyjne i rozmnożeniowe). Z jednego hektara można uzyskać 10–15 ton cebuli kartoflanki.
Szalotka (Allium ascalonicum) jest u nas uprawiana rzadko (głównie w ogrodach przydomowych i działkowych). Na zachodzie Europy jest znana, popularna i ceniona za najłagodniejszy ze wszystkich warzyw cebulowych smak. Jest również doskonałym surowcem dla przemysłu przetwórczego. Ponadto, podobnie jak kartoflanka, nadaje się do pędzenia na zbiór pęczkowy.
Szalotka jest rośliną trwałą, uprawianą jako jednoroczna. Tworzy gniazdo podłużnie-jajowatych, ciemnoszarych, fioletowych, brązowych lub żółtych drobnych cebul potomnych, z których jest rozmnażana wegetatywnie. W handlu są również nasiona odmian heterozyjnych szalotki — najbardziej znana jest 'Creation' F1.
 |
Wymagania klimatyczno-glebowe oraz pielęgnacja szalotki jest taka sama, jak cebuli kartoflanki. Cebule sadzi się jesienią lub wczesną wios-ną w rozstawie 20–30 x 10–15 cm (w zależności od wielkości sadzonego materiału). Nasiona wysiewa się na początku kwietnia w rzędy co 20–30 cm (10–12 kg/ha).
Szalotkę rozmnażaną wegetatywnie zbiera się pod koniec lipca, a uprawianą z siewu — w połowie sierpnia. Większe cebulki przeznacza się do spożycia, a te o średnicy 1–2 cm stanowią materiał rozmnożeniowy. Plon szalotki wynosi 10–20 t/ha.
Cebula wielopiętrowa (Allium cepa var. proliferum), jest rośliną wieloletnią, u nas prawie nieznaną. W zimie, pod pokrywą śniegową, wytrzymuje temperaturę nawet do –30°C. Może być uprawiana 3, 4 lata na jednym stanowisku. Tworzy w glebie gniazdo ciemnoczerwonych lub fioletowych, niekształtnych cebul, których wielkość zmniejsza się wraz z wiekiem rośliny. Szczypior ma gruby, ciemnozielony i smaczny — należy wiosną do najwcześniejszych warzyw.
Roślina wytwarza pędy kwiatostanowe, na których, oprócz niepozornych, nie dających nasion kwiatów, wyrastają małe (1–2 cm średnicy), ulistnione cebule powietrzne, zebrane po kilka sztuk (zwykle 4, 5) w gniazda. Często wyrastają z nich następne pędy kwiatostanowe, również zakończone gniazdem cebul. W sprzyjających warunkach roślina może wytworzyć do trzech pięter, ale im wyżej, tym cebule są drobniejsze i nie mają większej wartości, nawet jako materiał rozmnożeniowy.
Częścią jadalną może być szczypior (wczesną wiosną), ulistnione cebule powietrzne (latem), zaschnięte cebule szczytowe i cebule podziemne (jesienią).
 |
Cebulę wielopiętrową uprawia się na polu wydzielonym poza zmianowaniem, a jej wymagania glebowe i uprawowe są takie same, jak cebuli zwyczajnej. Rozmnaża się ją wyłącznie wegetatywnie z cebul powietrznych lub cebul podziemnych sadzonych jesienią albo wiosną w rozstawie 30–40 cm x 10–30 cm. Gęstość sadzenia zależy od długości okresu uprawy na tym samym miejscu. Jeśli planuje się uprawę jednoroczną, wówczas cebule w rzędzie sadzi się co 10–15 cm, a w przypadku wieloletniej — zwiększa się odstęp między roślinami nawet do 30 cm.
Pędy kwiatostanowe obciążone masą ulistnionych cebul powietrznych należy przywiązywać do palików. Zapobiega to wyłamywaniu się roślin, zwłaszcza podczas burz lub silnego wiatru. Można również usuwać pędy wyrastające powyżej pierwszego piętra, dzięki czemu cebule położone na tym piętrze są większe, a prowadzone w ten sposób rośliny nie wymagają palikowania.
Plon cebul powietrznych zbieranych po zaschnięciu liści jest największy w drugim lub trzecim roku uprawy (około 10–15 t/ha). Przy likwidacji uprawy otrzymuje się również plon cebul podziemnych wynoszący 15–20 t/ha.