Numer 04/2001
W pierwszej części artykułu zamieszczonym w poprzednim numerze "Hasła Ogrodniczego" zostały omówione szkodniki marchwi. Poniżej — ochrona pozostałych gatunków tej grupy warzyw (red.).
| Pietruszka | ||
| Połyśnica marchwianka (Psila rosae). Systematyka i opis szkodnika podane zostały przy ochronie marchwi. Podobnie jak u niej, larwy połyśnicy drążą korytarze w korzeniach pozostawiając w uszkodzonej tkance rudawe, płynne odchody. W latach 1997–99 (IW Skierniewice), szkody wyrządzane na pietruszce wynosiły w okresie zbiorów odpowiednio: 80%, 16% i 48% i były nie mniejsze niż na marchwi (na tym samym polu odpowiednio: 20%, 45% i 40%). Korzenie uszkodzone przez drugie pokolenie połyśnicy tracą jakość, zagniwają, przez co nie nadają się do przechowywania. Ochrona. Zabiegi analogiczne, jak w ochronie plantacji marchwi. W rejonach stałego zagrożenia upraw pietruszki zaprawianie nasion powinno być obowiązkowe. Błyszczka jarzynówka (Plusia gamma). Należy do motyli z rodziny sówkowatych (Noctuidae). Nie stwarza stałego zagrożenia, jednakże w niektórych latach żerowanie jej gąsienic na naci może prowadzić do gołożerów. Błyszczka ma dwa pokolenia w roku. Sprawcami uszkodzeń są zielone lub żółtozielone gąsienice długości do 30 mm. Mają one wyraźnie węższy przód ciała, poruszają się podobnie do gąsienic z rodziny miernikowcowatych. Największe zagrożenie stwarzają od lipca do września. Ochrona. Gąsienice żerują placowo, więc opryskiwanie plantacji należy ograniczyć do miejsc ich wystąpienia. Do zwalczania służy jeden z następujących insektycydów: Nurelle D 550 EC (0,5 l/ha), Talstar 100 EC (0,3 l/ha). | ||
|
| ||
| Seler | ||
| Liściolubka selerowa (Philophylla heraclei). Jest muchówką z rodziny nasionnicowatych (Trypetidae). Białawe, beznogie larwy długości do 7 mm żerują wewnątrz liści tworząc — początkowo jasne, później brunatniejące — szerokie miny (fot. 1). Szkodnik ma dwa pokolenia w roku. Ochrona. Po stwierdzeniu powyżej 10% opanowanych liści plantację należy opryskać jednym z następujących insektycydów: Basudin 25 EC (0,9 l/ha), Basudin 600 EW (0,35 l/ha), Danadim 400 EC (0,6 l/ha), Diazinon 250 EC (0,9 l/ha), Diazol 250 EC (0,9 l/ha), Fyfanon 500 EC (1,8 l/ha), Zolone 350 EC (1,8 l/ha).
Połyśnica marchwianka (Psila rosae). Jej larwy drążą krótkie korytarze w korzeniu. Silnie porażone korzenie gniją. Znaczące szkody może wyrządzać jej drugie pokolenie. Ochrona. Należy unikać zbyt gęstego sadzenia rozsady. W okresie sygnalizowanego nalotu połyśnicy na plantację zaleca się użycie jednego z insektycydów podanych w części dotyczącej ochrony marchwi (patrz HO 3/2001). Mszyce. Pluskwiaki równoskrzydłe z rodziny mszycowatych (Aphididae). Z kilku ich gatunków liście najczęściej opanowuje mszyca wierzbowo-marchwiowa (Cavariella aegopodii), gruszowo-selerowa (Anuraphis subterranea) lub brzoskwiniowa (Myzus persicae). Najliczniej występują w lipcu i sierpniu. Osobniki bezskrzydłe mszycy brzoskwiniowej są zielone, żółtozielone lub różowe, długości do 3 mm. Uskrzydlone mają czarną głowę i tułów, a odwłok zielonawy. Jest to gatunek wielożerny, często występuje także w szklarni. Mszyca gruszowo-selerowa jest brązowa, długości do 3 mm. Jest gatunkiem dwudomnym — pierwszym żywicielem jest grusza, na której zimuje. W lecie uskrzydlone osobniki przelatują na seler, pasternak i barszcz. Ochrona. W okresie masowego tworzenia się kolonii należy wykonać zabieg jednym z insektycydów podanych do zwalczania mszyc na marchwi. Zmieniki (Lygus spp.). Pluskwiaki różnoskrzydłe z rodziny tasznikowatych (Miridae). Na młodszych roślinach są widoczne zielonkawe lub brązowe pluskwiaki długości do 5 mm. Wysysają one soki, powodując na liściach powstawanie nekrotycznych plamek. Przy dużym nasileniu zmieników cała roślina ma zahamowany wzrost. Z kilkunastu gatunków najczęściej występuje zmienik złocieniowiec (Lygus campestris), baldaszkowiec (L. kalmi) lub lucernowiec (L. rugulipennis). Najliczniej występują na tej części pola, która przylega do zarośli lub plantacji wieloletnich. Ochrona. Plantację należy lustrować już od czerwca. Jeśli zmieniki wystąpią licznie, opryskuje się rośliny jednym z następujących insektycydów: Nurelle D 550 EC (0,5 l/ha), Fyfanon 500 EC (1,8 l/ha), Talstar 100 EC (0,1 l/ha), Trebon 10 SC (0,5 l/ha), Winylofos 550 EC (1,5 l/ha), Zolone 350 EC (1,8 l/ha). Zabieg powino się ograniczyć wyłącznie do miejsc występowania szkodników. Przędziorek chmielowiec (Tetranychus urticae). Jest roztoczem z rodziny przędziorkowatych (Tetranychidae), który w ostatnich latach jest dosyć często obserwowany na selerach. Przezroczysty, żółtozielonkawy z brązowymi plamami po bokach ciała, długości do 0,5 mm, zasiedla spodnią stronę liścia wysysając z niego soki. Efektem żerowania jest żółknięcie liści, a następnie ich brunatnienie i zamieranie. Przy masowym wystąpieniu tego szkodnika roślina przestaje rosnąć i z czasem zamiera. Jest często zawlekany na pole wraz z rozsadą, może też przenieść się ze szklarni lub sadu, jeżeli plantację zlokalizowano w ich sąsiedztwie. Ochrona. Plantacje zakładać z dala od szklarni lub sadów, sadzić zdrową rozsadę. Opryskiwać rośliny przy widocznym żółknięciu liści Roztoczolem extra płynnym 8 (0,6 l/ha), wyłącznie w miejscach występowania przędziorków. | ||
|
| ||
| Pasternak | ||
| Połyśnica marchwianka (Psila rosae). Systematyka, opis szkodnika i uszkodzenia są zamieszczone przy omawianiu szkodników marchwi (patrz HO 3/2001). Dla pasternaku bardziej szkodliwe jest drugie pokolenie rozwijające się późnym latem i jesienią. Obserwacje prowadzone w latach 1998 i 1999 na plantacji w Skierniewicach wykazały obecność larw w — odpowiednio — 9% i 17% korzeni. Ochrona. W przypadku zagrożenia pasternak chroni się tak samo, jak marchew. Liściolubka selerowa (Philophylla heraclei). Minuje liście pasternaku w podobny sposób, jak selera. Największe szkody wyrządzają larwy drugiego pokolenia. Ochrona. Analogiczna, jak przy zwalczaniu liściolubki na selerze. Mszyce (z rodziny mszycowatych — Aphididae). Na pasternaku występuje kilka ich gatunków, między innymi mszyca brzoskwiniowa (Myzus persicae) i gruszowo-selerowa (Anuraphis subterranea). Oba gatunki mszyc żerują na liściach i ogonkach liściowych. Ochrona. W przypadku zagrożenia, to jest tworzenia na liściach licznych kolonii, należy użyć jednego z insektycydów podanych do zwalczania mszycy głogowo-marchwianej na marchwi. | ||
|
| ||
| Burak ćwikłowy | ||
| Mszyca burakowa (Aphis fabae). Pluskwiak równoskrzydły z rodziny mszycowatych (Aphididae). Owad dorosły jest czarny, długości do 2 mm. Żeruje w koloniach na liściach i ogonkach liściowych. Skutkiem wysysania z nich soków jest zwijanie się liści i zahamowanie wzrostu rośliny. Mszyca ta jest szczególnie groźna w okresie wschodów. Występuje także na wielu roślinach uprawnych, między innymi na bobie, fasoli, chrzanie, ogórku, skorzonerze. Ochrona. Nasiona buraków konsumpcyjnych należy wysiewać z dala od plantacji nasiennych. W okresie powstawania pierwszych, nielicznych kolonii, powinien być wykonany zabieg powtórzony, w miarę potrzeby, 5 dni później. Zaleca się jeden z następujących środków: Hostaquick 500 EC (0,3 l/ha), Pirimor 500 WG (0,35 kg/ha), Pirimor 25 WG (0,7 kg/ha), Basudin 25 EC (0,9 l/ha), Basudin 600 EC (0,35 l/ha), Diazinon 250 EC (0,9 l/ha), Diazol 250 EC (0,9 l/ha), Croneton 500 EC (0,6 l/ha), Danadim 400 EC (0,6 l/ha), Fyfanon 500 EC (1,2 l/ha), Sumithion 500 EC (0,9 l/ha), Sumithion Super 1000 EC (0,45 l/ha), Zolone 350 EC (0,9 l/ha). Rośliny przeznaczone na boćwinę winny być chronione wyłącznie insektycydami o krótkim okresie karencji, na przykład Hostaquickiem 500 EC. Śmietka ćwiklanka (Pegomyia hyoscyami). Należy do muchówek z rodziny śmietkowatych (Anthomyiidae). Szkodnikami są białe, beznożne larwy długości do 7 mm. Żerują wewnątrz liści i tworzą przezroczyste miny w kształcie nieregularnych plam (fot. 2). Silnie uszkodzone liście zamierają. Ma trzy pokolenia w ciągu roku. Najbardziej szkodliwe są dwie pierwsze generacje. Szkodnik ten uszkadza także szpinak. Ochrona. W rejonach stałego zagrożenia nasiona należy wysiać w najwcześniejszym terminie. Pierwszy zabieg wykonuje się w okresie masowego wylęgu larw pierwszego pokolenia, jednym z następujących insektycydów: Basudin 25 EC (0,9 l/ha), Basudin 600 EW (0,35 l/ha), Danadim 400 EC (0,6 l/ha/), Diazinon 250 EC (0,9 l/ha), Diazol 250 EC (0,9 l/ha), Fyfanon 500 EC (1,2 l/ha), Sumithion 500 EC (0,9 l/ha), Sumithion Super 1000 EC (0,45 l/ha), Winylofos 550 EC (1,5 l/ha) i Zolone 350 EC (0,9 l/ha).
Płaszczyniec burakowy (Piesma quadrata). Jest to pluskwiak różnoskrzydły z rodziny płaszczyńcowatych (Piesmidae). Owad dorosły jest ciemnoszary, długości do 3,5 mm, ma czerwone oczy. Larwy są mniejsze od osobników dorosłych, bezskrzydłe, koloru żółtego lub zielonego. Efektem wysysania soków jest zahamowanie wzrostu nerwów liści, wskutek czego następuje fałdowanie się blaszki liściowej i jej przebarwienie. Pluskwiak ten uszkadza również siewki. Największe jednak szkody wyrządza pośrednio — przenosząc wirusa kędzierzawki płaszczyńcowej. Chora roślina ma całkowicie zahamowany wzrost. Płaszczyniec rozwija jedno lub dwa pokolenia w ciągu roku. Ochrona. Niszczyć chwasty, szczególnie z rodziny komosowatych (np. komosa biała) rosnące w sąsiedztwie plantacji. Po komunikacie sygnalizującym pojawienie się szkodnika należy bezzwłocznie opryskać rośliny jednym z insektycydów: Zolone 350 EC, Winylofos 550 EC, Fyfanon 500 EC, Danadim 250 EC, ale w zwiększonych dawkach 1,8 l/ha. Drobnica burakowa (Atomaria linearis). Jest to chrząszcz z rodziny zatęchlakowatych (Cryptophagidae) — brązowawy, długości do 1,8 mm. Szczególnie groźny jest w okresie wschodów buraka. Dorosłe owady wygryzają otwory w kiełkach, liścieniach i młodych liściach. Uszkodzone kiełki często giną, nim osiągną powierzchnię gleby. Drobnica wydaje jedno pokolenie w ciągu roku. Ochrona. W rejonach częstego pojawiania się drobnicy należy gęściej siać nasiona. Zwalczanie przeprowadza się w okresie wschodów jednym z następujących środków: Bi 58 Nowy (0,8 l/ha), Sumithion 500 EC (0,9 l/ha), Sumithion Super 1000 EC (0,45 l/ha), Fyfanon 500 EC (1,2 l/ha), Zolone 350 EC (0,9 1/ha). | ||
|
| ||
| Skorzonera | ||
| Mszyce (z rodziny Aphididae). Z kilkunastu gatunków najczęściej występuje mszyca burakowa (Aphis fabae). Przy dużym nasileniu szkodnika następuje zahamowanie rozwoju roślin. Ochrona. Zabieg wykonuje się przy opanowaniu około 30% roślin na plantacji. Zaleca się użycie jednego z następujących insektycydów: Basudin 600 EW (0,35 l/ha), Basudin 25 EC (0,9 l/ha), Bi 58 Nowy (0,8 l/ha), Danadim 400 EC (0, 6 l/ha), Diazol 250 EC (0,9 l/ha), Fyfanon 500 EC, Hostaquick 500 EC (0,3 l/ha). Lokalnie na skorzonerze mogą wystąpić inne szkodniki, między innymi piętnówki (Mamestra spp.), należące do motyli z rodziny sówkowatych (Noctuidae) lub pędrusie (Apion spp.) — chrząszcze z rodziny ryjkowcowatych (Curculionidae). Uszkadzają one liście. Ochrona. Opryskiwanie roślin jednym z insektycydów: Bi 58 Nowy (0,8 l/ha), Danadim 400 EC (0,6 l/ha), Fyfanon 500 EC (1,2 l/ha). Doc. dr hab. Jerzy Szwejda jest pracownikiem Instytutu Warzywnictwa w Skierniewicach | ||
