Numer 06/2001
W mediach często pojawia się ostatnio określenie "nowa gospodarka". Dotyczy ono przemysłu informatycznego, na który składają się nie tylko wyroby tej branży (na przykład komputery z urządzeniami peryferyjnymi, usługi z zakresu zarządzania, montażu czy nowoczesnego przekazu danych), ale i cały sektor dotyczący interesu publicznego — ewidencji ludności, skarbowości (majątek publiczny, podatnicy, podatki, cła), bezpieczeństwa (na przykład monitorowanie dozorujące, rejestr skazanych, kartoteki policyjne, ewidencje pojazdów znakowanych, skradzionych), statystyki oraz bezpieczeństwa obrotu gospodarczego.
| Nierzadko interes publiczny splata się w tym względzie z prywatnym, zwłaszcza kiedy chodzi o bezpieczeństwo osób, majątku czy transakcji. Nową gospodarkę trzeba jednak traktować jako nierozłączny element systemu gospodarczego, gdyż jej produkty pozwalają poprawić jakość informacji dla celów zarządzania i bezpieczeństwo zawieranych transakcji. Te cechy — przydatne dla naszej gospodarki — są też przywoływane przez wy magania wynikające z procesu stowarzyszeniowego z Unią Europejską. | |
| Prawie wszyscy uczestnicy obrotu gospodarczego spotykają się z rejestrami (ewidencją) informatycznymi prowadzonymi w skali krajowej, dość już powszechnymi i utrwalonymi w naszej rzeczywistości. Są pożyteczne, służą dobrym celom i należy je zaakceptować, chociaż niekiedy mogą sprawiać kłopoty, na przykład kiedy popełni się błąd w ich tworzeniu, zapomni się do nich odwołać w dokumentach lub przeoczy termin aktualizacji danych. Obecnie istnieje 7 rejestrów centralnych (wykaz i opisy poniżej), a nie można wykluczyć powstania kolejnych, na przykład dla potrzeb ubezpieczeń społecznych. Istnieją też rejestry lokalne, takie jak na przykład prowadzone przez wojewodów rejestry zezwoleń na działalność domów składowych czy rejestry grup producentów. W przyszłości potrzebna też będzie zapewne specjalna ewidencja dla potrzeb rozprowadzania pomocy finansowej dla rolników, katastru nieruchomości dla celów podatkowych oraz innych zbiorów informacji. REGON to numer statystyczny przedsiębiorcy, nadawany przez urząd statystyczny i wymagany już na etapie załatwiania spraw urzędowych przed rozpoczęciem działalności gospodarczej. Funkcjonowanie rejestru REGON reguluje rozporządzenie Rady Ministrów z 27 lipca 1999 r. w sprawie sposobu i metodologii prowadzenia i aktualizacji rejestru podmiotów gospodarki narodowej, w tym wzorów wniosków, ankiet i zaświadczeń oraz szczegółowych warunków i trybu współdziałania służb statystyki publicznej z innymi organami prowadzącymi urzędowe rejestry i systemy informacyjne administracji publicznej (Dz. U. nr 69, poz. 763) znowelizowane rozporządzeniem z 8 lutego 2001 r. (Dz. U. nr 12, poz. 99). Za osobę fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą uznaje się osobę, - której działalność jest wpisana do ewidencji działalności gospodarczej, - każdą inną prowadzącą działalność na własny rachunek oraz - prowadzącą indywidualne gospodarstwo rolne. W ostatnim przypadku wpis do rejestru następuje na podstawie przekazywanych do urzędów statystycznych przez urzędy gmin wykazów indywidualnych gospodarstw i działek rolnych. Gminy sporządzają takie wykazy jako zadanie zlecone, związane z organizacją i prowadzeniem spisów rolnych (Dz. U. z 1994 r. nr 67, poz. 288). Inne podmioty zobowiązane są złożyć stosowny "Wniosek o wpis do krajowego rejestru urzędowego podmiotów gospodarki narodowej lub o zmianę cech objętych wnioskiem". Druki wniosków udostępniane są i po wypełnieniu przyjmowane przez urzędy statystyczne właściwe ze względu na siedzibę podmiotu lub miejsce zamieszkania. Prowadzenie, tworzenie i aktualizację rejestru organizuje Główny Urząd Statystyczny, który prowadzi też bazę danych zawierającą ogólnokrajowy zbiór podmiotów wpisanych do rejestru. Na zamówienie GUS udostępnia wyciągi z rejestru. Do gmin corocznie, do 15 kwietnia, GUS przekazuje wykaz indywidualnych gospodarstw rolnych i działek rolnych z terenu gminy, który zawiera: - numer identyfikacyjny REGON osoby fizycznej prowadzącej indywidualne gospodarstwo rolne lub posiadającej działkę rolną; - nazwisko i imiona (pierwsze i drugie), identyfikator systemu ewidencji ludności PESEL oraz adres zamieszkania osoby fizycznej prowadzącej gospodarstwo rolne lub posiadajacej działkę rolną; - rodzaj przeważającej działalności; - daty rozpoczęcia, zawieszenia i wznowienia działalności; - numer identyfikujący indywidualne gospodarstwo rolne lub działkę rolną w dokumentacji gminy; - liczbę pracujących (za pracujących w gospodarstwie rolnym uznaje się osoby w wieku 15 i więcej lat, które pracują w swoim gospodarstwie co najmniej 3 miesiące w roku, 20 dni w miesiącu i 2 godziny dziennie, oraz stałych pracowników najemnych); - powierzchnię ogólną (jest to łączna powierzchnia użytków rolnych i gruntów użytkowanych nierolniczo — lasów, podwórzy, gruntów pod zabudowaniami lub przeznaczonych pod zabudowę, terenów zieleni, gruntów pod wodami, dróg, torfowisk, kamieniołomów, żwirowni, itp. oraz nieużytków, niezależnie od miejsca ich położenia; powierzchnię ogólną podaje się także w sytuacji, gdy grunty rolne nie są użytkowane rolniczo), i użytków rolnych (jest to łączna powierzchnia gruntów ornych pod zasiewami, odłogami, ugorami, ogrodami działkowymi, sadów — pod uprawą drzew i krzewów owocowych, łąk i pastwisk). Urzędy gmin korygują ten wykaz o aktualne zmiany i zwracają właściwym wojewódzkim urzędom statystycznym lub ich oddziałom do 15 maja. Skorygowane dane są wprowadzane do rejestru. Osoba prowadząca gospodarstwo rolne może otrzymać standardowe (na obowiązującym formularzu) zaświadczenie o nadanym numerze REGON po pisemnym zgłoszeniu się do właściwego urzędu statystycznego. Numer REGON dla podmiotu będącego osobą prawną, jednostką organizacyjną niemającą osobowości prawnej lub osobą fizyczną prowadzącego działalność gospodarczą składa się z dziewięciu cyfr: ośmiu cyfr porządkowych i jednej kontrolnej. Jeżeli podmiot ma jednostkę lokalną, to jej numer jest czternastocyfrowy: dziewięć cyfr to numer podmiotu, cztery kolejne są numerem porządkowym jednostki lokalnej, a ostatnia jest kontrolną. Numer REGON nie jest powtarzalny. Po wykreśleniu podmiotu z rejestru trafia do zbioru historycznego i nie może być już nadany innemu podmiotowi. Nie przechodzi też na następcę prawnego. Zmiana cech rejestrowych — z wyjątkiem zmiany formy prawnej podmiotu — nie powoduje nadania nowego numeru. Podobnie, nowego numeru nie nadaje się też w przypadku likwidacji i ponownego podjęcia działalności gospodarczej przez osobę fizyczną. Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą jako wspólnicy spółki cywilnej nie podlegają odrębnej rejestracji w ewidencji podmiotów, pomimo że prawo działalności gospodarczej z 19 listopada 1999 r. (Dz. U. nr 101, poz. 1178 z póź. zm.) odmawia spółce cywilnej podmiotowości. PESEL to numer nadawany na stałe wszystkim pełnoletnim i niepełnoletnim obywatelom Polski przez organa ewidencji ludności. Przy zawieraniu umowy z osobą fizyczną nieprowadzącą działalności gospodarczej PESEL spełnia funkcję numeru REGON. O nadanie numeru PESEL nie trzeba występować, wystarczy się jedynie dowiedzieć, jaki przydzielono określonej osobie. Później o aktualizację danych (na przykład przy zmianie adresu, nazwiska czy dokumentu tożsamości) troszczy się odpowiednia komórka administracji. NIP to numer identyfikacji podatkowej nadawany przez urząd skarbowy wszystkim podatnikom podatku dochodowego obowiązkowo oraz rolnikom na ich wniosek. NIP wymagany jest przy zawieraniu umów, wypisywaniu faktur, sporządzaniu wszelkich dokumentów podatkowych i w wielu innych sytuacjach. Osobom fizycznym NIP nadaje się dożywotnio (może być zmieniony jedynie dla ukrycia świadka incognito), a aktualizuje tylko w rejestrze, na przykład przy zmianie adresu lub nazwiska. Centralny Rejestr Płatników Składek ZUS zawiera informacje o płatnikach, między innymi, - ich dane (NIP, REGON, PESEL, rodzaj dowodu tożsamości, nazwisko, imiona, datę urodzenia, obywatelstwo, itp.), - adresy (oraz inne formy kontaktu — numery telefonu, faksu, adres poczty elektronicznej), - jeżeli płatnik jest obsługiwany przez biuro rachunkowe, to także NIP, REGON oraz skróconą nazwę tego biura, - dane o szczególnym statusie zakładu (np. zakład pracy chronionej) wraz z datami otrzymania i utraty tego statusu. Krajowy Rejestr Sądowy (obecnie zastępuje rejestr handlowy i inne) pełni funkcje informacyjną i legalizacyjną. Pozwala na szybkie udostępnienie zainteresowanym podmiotom informacji o statusie prawnym partnera, najważniejszych elementach jego sytuacji finansowej czy też sposobie jego reprezentowania. Funkcja legalizacyjna oznacza, że dopiero wpis do rejestru pozwala na dokonywanie dalszych czynności prawnych. Rejestr zastawów. W odróżnieniu od wcześniej wymienionych, wpis do tego rejestru jest dobrowolny i następuje na wniosek kontrahentów zainteresowanych zabezpieczeniem długu. Rejestr ten prowadzą sądy rejonowe, a właściwym dla zastawcy (osoby uprawnionej do rozporządzania przedmiotem zastawu) jest sąd w okręgu jego zamieszkania. Biuro Informacji Kredytowej (BIK) gromadzi informacje o rachunkach kredytowych klientów, przetwarza te dane i dostarcza do kredytodawców w formie raportów kredytowych. Obecnie BIK podpisało umowy z niespełna dwudziestoma bankami (ich lista ma być ujawniona na początku maja), a spodziewa się współpracy z następnymi czterdziestoma. Dr hab. Włodzimierz Wójcicki jest pracownikiem SGGW w Warszawie |