• 12-636-18-51
  • wydawnictwo@plantpress.pl
ogrodinfo.pl
sad24.pl
warzywa.pl
Numer 08/2001

UPRAWY POLOWE - OBJAWY NIEDOBORU MAKROPIERWIASTKÓW

U roślin deficyt składników pokarmowych można dokładnie zdiagnozować przeprowadzając analizę chemiczną, co jednak wymaga specjalistycznego sprzętu i jest kosztowne. Niedobory można rozpoznać również na podstawie zewnętrznych objawów. Poszczególne gatunki warzyw wykazują bowiem specyficzne dla nich objawy braku danego składnika, ale częściej symptomy są podobne u różnych roślin.
W początkowym okresie objawy niedoboru składników mineralnych mogą występować tylko na liściach starszych — jeśli pierwiastek należy do tzw. ruchliwych — lub na młodszych częściach rośliny, gdy trudno się przemieszcza.

Azot
Jego niedobór bardzo silnie hamuje wzrost i obniża plonowanie roślin, które słabo się krzewią i mają strzelisty pokrój, co wynika z osadzenia ogonków liściowych na łodydze pod ostrym kątem. Łodyga staje się cienka i włóknista. Objawy niedoboru tego pierwiastka widoczne są również na liściach, które najpierw stają się jasnozielone, a z czasem żółte. Chloroza widoczna jest na całej powierzchni blaszki liściowej, włącznie z nerwami. U niektórych roślin nerwy główne mogą przybierać barwę czerwoną lub czerwonofioletową.
Zmiany te początkowo obejmują liście starsze. W warunkach długotrwałego deficytu azotu pożółkłe liście zasychają, a chloroza zaczyna obejmować te wyżej położone. Przy niedoborze azotu rośliny obficie kwitną, ale zawiązują niewiele owoców, a te wytworzone są drobne. Korzenie takich roślin są długie i słabo rozgałęzione. U ogórka liście dolne tracą normalne zielone zabarwienie, które zmienia się stopniowo z bladozielonego za zielonożółte, a w końcu na jaskrawożółte.

Fosfor
Pobierany jest w ilościach umiarkowanych. Jest niezbędny przede wszystkim dla kształtowania się owoców i nasion — jego niedobór przedłuża okres wegetacji i opóźnia dojrzewanie owoców. Przy braku fosforu w roślinach zostają zahamowane podziały komórkowe, a w konsekwencji wzrost łodyg i liści. Pierwsze objawy braku tego składnika uwidaczniają się na najstarszych liściach, których dolna strona przybiera zabarwienie fioletowoczerwone, przy czym najpierw zmieniają kolor nerwy, a później cała blaszka liściowa. U niektórych roślin (np. u kapusty) objawy głodu fosforowego można pomylić z deficytem azotu. Przy tym pierwszym liście są ciemnozielone z czerwonofioletowym odcieniem, a przy drugim dominuje zabarwienie jasnozielone z odcieniem czerwonym. W przypadku dużego i długotrwałego niedoboru fosforu łodygi stają się cienkie, liście sztywnieją i skręcają się ku dołowi, a ich końce brązowieją.
Z objawami braku tego pierwiastka często spotykamy się we wczesnowiosennych uprawach, w tym w produkcji rozsad. Niedobory są wtedy wynikiem nie tyle braku fosforu w podłożu, co brakiem możliwości jego pobrania w niskiej temperaturze.

Potas
Wpływa na wybarwianie owoców, a także foremność główek kapusty i kolb kukurydzy. Pierwsze objawy jego niedoboru widoczne są na dolnych liściach, które zmieniają kolor na ciemnoniebieskozielony, a następnie żółty. Z czasem zmienione tkanki zamierają, przybierając brązowe zabarwienie. Liście roślin motylkowatych jaśnieją, co jest wynikiem osłabienia działalności bakterii brodawkowych, które w warunkach deficytu potasu wiążą azot w ilościach niedostatecznych. Nierównomierny wzrost komórek w blaszce liściowej powoduje charakterystyczne marszczenie i skręcanie brzegów liści ku dołowi. Rośliny przestają rosnąć, ich pędy stają się wiotkie. U pomidora grona załamują się, międzywęźla są krótkie, a liście — w stosunku do pędów — wydają się długie i duże. Na owocach pomidora pojawiają się jasne smugi i rozmyte plamy wyraźnie kontrastujące z czerwonym owocem. Ściany komór nasiennych na przekroju owocu są jasne.

Wapń
Objawy jego niedoboru widoczne są najwcześniej na wierzchołkach roślin oraz na młodych liściach. Jedną z pierwszych zmian jest jasnozielone zabarwienie liści, następnie haczykowate ich skręcanie od wierzchołka oraz rozrywanie brzegów. U selerów wierzchołek wzrostu zamiera i czernieje, a korzenie są krótkie i śluzowate. Niedobór wapnia to również jedna z przyczyn występowania na owocach pomidora i papryki choroby fizjologicznej, znanej jako sucha zgnilizna wierzchołkowa owoców. W wierzchołkowej ich części pojawiają się początkowo małe, ciemne plamy, które w miarę wzrostu owocu powiększają się. W miejscu plam tkanka zagłębia się i brunatnieje, przy czym obwodowa ich część jest wyraźnie ciemniejsza. Zmiany te mogą objąć nawet ponad 1/3 powierzchni owocu. Przy niedoborze wapnia na najmłodszych liściach kapusty, tzw. sercowych, mogą pojawić się jasnobrązowe brunatniejące plamy, które są objawem wewnętrznego zbrunatnienia główek, nasilającego się w czasie ciepłej i słonecznej pogody.

Magnez
Zmiany wywołane niedoborem magnezu widoczne są najwcześniej na dolnych liściach w postaci chlorozy międzyżyłkowej. Chlorotyczne plamy pomiędzy nerwami tworzą tak zwaną marmurkowatość liści u roślin dwuliściennych lub pasiastość u jednoliściennych. Zmiany wywołane niedoborem tego pierwiastka rozpoczynają się od centralnej części blaszki liściowej, rozszerzając się z czasem na jej peryferie. Skutkiem długotrwałego deficytu magnezu są nekrozy (zamieranie) tkanek w miejscu powstałych przebarwień, w czego wyniku w tych miejscach pojawiają się brązowe lub brunatne plamy. W miejscu nekroz tkanka może ulec wykruszeniu.
Na liściach kapusty głowiastej białej uprawianej na glebach kwaśnych przy głodzie magnezu występują na przemian tkanki zielono zabarwione przy nerwach i czerwonofioletowe plamy pomiędzy nimi. Objawy te są podobne do zmian obserwowanych przy głodzie fosforu, wtedy jednak liście są równomiernie czerwonofioletowo wybarwione.

Dr Iwona Kowalska jest pracownikiem Akademii Rolniczej w Krakowie