Numer 08/2001
Tegorocznym, kwietniowym targom Horti Expo w Warszawie (czytaj HO 5/2001) towarzyszyło, zorganizowane przez Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Ogrodnictwa oraz ambasadę Holandii, seminarium "Nowe technologie w uprawie roślin rabatowych i balkonowych". Wśród prezentowanych wykładów znalazł się także dotyczący uprawy roślin rabatowych metodą zalewową. Przedstawiła go prof. dr hab. Joanna Nowak z Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach.
Jest to najczęściej stosowany w Europie Zachodniej (także w USA i Kanadzie) system produkcji. Jego zalety to przede wszystkim mała pracochłonność, możliwość pełnej automatyzacji nawadniania i nawożenia, oszczędność wody i nawozów, szybki i wyrównany wzrost roślin, czyste i suche liście (a w konsekwencji lepsza jakość roślin i mniej problemów z chorobami grzybowymi) oraz ograniczenie zanieczyszczenia środowiska. Dla polskich producentów trudną do pokonania przeszkodą są jednak wysokie koszty instalacji — amerykańscy i brytyjscy eksperci oceniają, że stoły zalewowe są o 30–40% droższe od stołów przesuwanych z nawadnianiem kroplowym.
Uprawa zalewowa może być prowadzona na stołach, podłogach i rynnach. Ten ostatni sposób jest najtańszy, gdyż rynny można instalować na wystarczająco wytrzymałych stołach tradycyjnych. Droższe od rynien, ale tańsze od stołów zalewowych, są natomiast podłogi, których — podobnie jak rynien — używa już kilka polskich przedsiębiorstw ogrodniczych (fot.).
Zasada uprawy zalewowej jest identyczna, niezależnie od technologii. Pojemniki z roślinami układa się na wypoziomowanych powierzchniach, na które pompuje się pożywkę nawozową. Doniczki pozostają w niej zanurzone (zwykle przez 10–20 minut) na głębokość kilku centymetrów. Potem roztwór wraca do zbiornika przez filtr i zawór zwrotny. Zbiorniki umieszcza się zwykle pod podłogą, rzadziej na zewnątrz szklarni. Stoły zalewowe wykonane są najczęściej z aluminium i wyłożone wodoszczelną plastikową wkładką, pokrytą siecią kanałów rozprowadzających wodę, których zadaniem jest spowolnienie wypływu wody z doniczek (w ten sposób zapobiega się wymywaniu podłoża oraz przemieszczaniu patogenów z jednej doniczki do drugiej).
W uprawie zalewowej używa się doniczek, których dno nie przylega ściśle do powierzchni stołu (podłogi lub rynny) i posiada przerywane zgrubienia na obwodzie. Poza tym pojemniki (także wielodoniczki i palety) muszą mieć duże otwory, zwykle w dnie i u podstawy krawędzi bocznych. Najważniejszym składnikiem podłoży w systemie zalewowym jest torf sfagnowy (powinien stanowić co najmniej dwie trzecie objętości), do którego dodaje się perlitu, piasku, kompostowanej kory sosnowej lub innych materiałów. Wszystkie muszą być jednak bardzo starannie wymieszane, aby zapewnić wystarczające podsiąkanie pożywki, a w efekcie wyrównany wzrost roślin. Z tego powodu warto kupować gotowe podłoża — na przykład do roślin rabatowych.
Do dokarmiania roślin używa się zarówno nawozów stałych (miesza się je z podłożem przed sadzeniem roślin), jak i pożywek płynnych, w których podaje się zwykle azot i potas. Wygodne są też nawozy o spowolnionym działaniu, gdyż w takim przypadku wystarczy roślinom dostarczać wody. Najczęściej nawozi się jednak płynnymi roztworami — pożywkami zawierającymi makro- i mikroelementy w proporcjach ustalonych na podstawie analizy chemicznej części wskaźnikowych roślin w różnych fazach rozwoju. Pożywki powinny mieć niskie zasolenie (EC 0,8–2,0 mS/cm). Przy ich sporządzaniu należy też brać pod uwagę skład chemiczny używanej wody. W czasie produkcji zawsze następuje stopniowy wzrost zasolenia podłoża, szczególnie w górnej warstwie (w wyniku parowania wody). Przy bardzo wysokim zasoleniu zaleca się przepłukanie podłoża wodą, która nie powinna być jednak odprowadzana do zbiornika.
W czasie uprawy krążącą w obiegu pożywkę (system zamknięty) należy sterylizować (promieniowanie UV, wysoka temperatura lub ozon), aby zapobiec rozprzestrzenianiu się patogenów glebowych. Można także po posadzeniu podlać rośliny roztworem fungicydu.
Duże znaczenie w uprawie zalewowej ma częstotliwość fertygacji (nawadniania z nawożeniem). W tym systemie produkcji niedobór wody jest zawsze bardziej szkodliwy od nadmiaru, jednak zbyt częste nawadnianie prowadzi do osiadania podłoża i obniżenia w nim zawartości powietrza. Stres tlenowy powoduje z kolei zahamowanie pobierania składników pokarmowych (i spadek masy roślin) oraz wzrost zasolenia podłoża. Dlatego zwiększeniu częstotliwości nawadniania (np. w lecie) musi towarzyszyć zmniejszenie stężenia pożywki. Potrzeby wodne roślin rabatowych są jeszcze mało poznane. Częstotliwość nawadniania opiera się więc głównie na obserwacji roślin i powierzchni podłoża. Przy sterowaniu komputerowym decyzję o nawadnianiu podejmuje się na podstawie tensjometrycznego pomiaru potencjału wodnego podłoża lub pomiaru parowania wody z roślin i powierzchni podłoża w doniczce (ewapotranspiracja). W tym drugim przypadku doniczka z rośliną umieszczona jest na automatycznej wadze, podłączonej do systemu sterowania nawadnianiem. Jednak ewapotranspiracja jest różna u różnych gatunków, odmian, a nawet stadiów rozwojowych roślin i wymaga opracowania indywidualnych modeli częstotliwości nawadniania dla poszczególnych odmian roślin.
Uprawa zalewowa może być prowadzona na stołach, podłogach i rynnach. Ten ostatni sposób jest najtańszy, gdyż rynny można instalować na wystarczająco wytrzymałych stołach tradycyjnych. Droższe od rynien, ale tańsze od stołów zalewowych, są natomiast podłogi, których — podobnie jak rynien — używa już kilka polskich przedsiębiorstw ogrodniczych (fot.).
 |
Zasada uprawy zalewowej jest identyczna, niezależnie od technologii. Pojemniki z roślinami układa się na wypoziomowanych powierzchniach, na które pompuje się pożywkę nawozową. Doniczki pozostają w niej zanurzone (zwykle przez 10–20 minut) na głębokość kilku centymetrów. Potem roztwór wraca do zbiornika przez filtr i zawór zwrotny. Zbiorniki umieszcza się zwykle pod podłogą, rzadziej na zewnątrz szklarni. Stoły zalewowe wykonane są najczęściej z aluminium i wyłożone wodoszczelną plastikową wkładką, pokrytą siecią kanałów rozprowadzających wodę, których zadaniem jest spowolnienie wypływu wody z doniczek (w ten sposób zapobiega się wymywaniu podłoża oraz przemieszczaniu patogenów z jednej doniczki do drugiej).
W uprawie zalewowej używa się doniczek, których dno nie przylega ściśle do powierzchni stołu (podłogi lub rynny) i posiada przerywane zgrubienia na obwodzie. Poza tym pojemniki (także wielodoniczki i palety) muszą mieć duże otwory, zwykle w dnie i u podstawy krawędzi bocznych. Najważniejszym składnikiem podłoży w systemie zalewowym jest torf sfagnowy (powinien stanowić co najmniej dwie trzecie objętości), do którego dodaje się perlitu, piasku, kompostowanej kory sosnowej lub innych materiałów. Wszystkie muszą być jednak bardzo starannie wymieszane, aby zapewnić wystarczające podsiąkanie pożywki, a w efekcie wyrównany wzrost roślin. Z tego powodu warto kupować gotowe podłoża — na przykład do roślin rabatowych.
Do dokarmiania roślin używa się zarówno nawozów stałych (miesza się je z podłożem przed sadzeniem roślin), jak i pożywek płynnych, w których podaje się zwykle azot i potas. Wygodne są też nawozy o spowolnionym działaniu, gdyż w takim przypadku wystarczy roślinom dostarczać wody. Najczęściej nawozi się jednak płynnymi roztworami — pożywkami zawierającymi makro- i mikroelementy w proporcjach ustalonych na podstawie analizy chemicznej części wskaźnikowych roślin w różnych fazach rozwoju. Pożywki powinny mieć niskie zasolenie (EC 0,8–2,0 mS/cm). Przy ich sporządzaniu należy też brać pod uwagę skład chemiczny używanej wody. W czasie produkcji zawsze następuje stopniowy wzrost zasolenia podłoża, szczególnie w górnej warstwie (w wyniku parowania wody). Przy bardzo wysokim zasoleniu zaleca się przepłukanie podłoża wodą, która nie powinna być jednak odprowadzana do zbiornika.
W czasie uprawy krążącą w obiegu pożywkę (system zamknięty) należy sterylizować (promieniowanie UV, wysoka temperatura lub ozon), aby zapobiec rozprzestrzenianiu się patogenów glebowych. Można także po posadzeniu podlać rośliny roztworem fungicydu.
Duże znaczenie w uprawie zalewowej ma częstotliwość fertygacji (nawadniania z nawożeniem). W tym systemie produkcji niedobór wody jest zawsze bardziej szkodliwy od nadmiaru, jednak zbyt częste nawadnianie prowadzi do osiadania podłoża i obniżenia w nim zawartości powietrza. Stres tlenowy powoduje z kolei zahamowanie pobierania składników pokarmowych (i spadek masy roślin) oraz wzrost zasolenia podłoża. Dlatego zwiększeniu częstotliwości nawadniania (np. w lecie) musi towarzyszyć zmniejszenie stężenia pożywki. Potrzeby wodne roślin rabatowych są jeszcze mało poznane. Częstotliwość nawadniania opiera się więc głównie na obserwacji roślin i powierzchni podłoża. Przy sterowaniu komputerowym decyzję o nawadnianiu podejmuje się na podstawie tensjometrycznego pomiaru potencjału wodnego podłoża lub pomiaru parowania wody z roślin i powierzchni podłoża w doniczce (ewapotranspiracja). W tym drugim przypadku doniczka z rośliną umieszczona jest na automatycznej wadze, podłączonej do systemu sterowania nawadnianiem. Jednak ewapotranspiracja jest różna u różnych gatunków, odmian, a nawet stadiów rozwojowych roślin i wymaga opracowania indywidualnych modeli częstotliwości nawadniania dla poszczególnych odmian roślin.