Numer 09/2001
Zapotrzebowanie roślin na mikroelementy jest niewielkie, w warunkach polowych jednak nierzadko obserwuje się objawy ich niedoboru. Do najczęstszych przyczyn tego zjawiska należą: intensywna uprawa roślin, niedostateczne dawki obornika oraz mała dostępność tych pierwiastków wynikająca z uprawy roślin na glebach o zbyt wysokim pH lub nadmiernie wilgotnych.
| Żelazo | |
| Objawy niedoboru tego składnika, podobnie jak boru, miedzi i manganu, występują na najmłodszych częściach rośliny. Chloroza międzyżyłkowa liści wierzchołkowych jest charakterystycznym symptomem niedostatku żelaza. Jeżeli jego deficyt jest duży, wówczas całe liście wraz z żyłkami zmieniają zabarwienie na żółte, a nawet białe. Objawy są podobne u większości warzyw. | |
|
| |
| Miedź | |
| Efektem jej niedoboru jest zahamowanie wzrostu pędów oraz chloroza pojawiająca się na brzegach liści. Na niedobór miedzi szczególnie wrażliwe są rośliny s t r ą c z k o w e, które mają większe zapotrzebowanie na ten składnik, w porównaniu z innymi warzywami. Charakterystycznym objawem jego niedostatecznej ilości jest skrócenie łodyg, słabe wykształcanie strąków i nasion, a także obumieranie części wierzchołkowej rośliny. U m a r c h w i niedostatek tego składnika objawia się odbarwieniem, zwijaniem i zasychaniem brzegów liści oraz zaburzeniami we wzroście i wybarwieniu korzeni. U c e b u l i brak miedzi powoduje wykształcanie się słabej i cienkiej łuski okrywającej. W przypadku p o m i d o r ó w uprawianych na podłożach organicznych pierwszą oznaką braku tego mikroelementu jest więdnięcie wierzchołków w warunkach dużej intensywności światła. Przy długo utrzymującym się deficycie miedzi liście są przywiędnięte, często zwinięte do środka, a końce ich zamierają. Niedobór tego pierwiastka u s a ł a t y objawia się zahamowaniem wzrostu, liście stają się wąskie i filiżankowato wygięte, na ich brzegach występuje chloroza. Z czasem liście żółkną i więdną, nerwy natomiast różowieją. Zmiany te zaczynają się od brzegów i wierzchołka liścia. | |
|
| |
| Mangan | |
| Pierwsze objawy braku tego składnika widoczne są na młodych liściach w postaci tak zwanej cętkowanej chlorozy, obejmującej tkanki pomiędzy zielonymi nerwami liści. Przy silnym niedostatku manganu, w miejscach objętych chlorozą tkanka brązowieje i zamiera. W warunkach polowych niedobór manganu najczęściej spotykany jest w uprawach buraków, ziemniaków, fasoli, grochu, a także niektórych roślin kapustnych. Na k a p u ś c i e objawy braku manganu występują już w 5., 6. tygodniu po posadzeniu rozsady. Przedłużający się deficyt może powodować niezawiązywanie się główek. U c e b u l i niedostatek manganu powoduje powolny wzrost roślin i jasne zabarwienie szczypioru, który może się skręcać. W przypadku p o m i d o r ó w zmiany wywołane niedoborem manganu widoczne są początkowo na środkowych, a następnie na wierzchołkowych liściach. Przy długotrwałym braku tego składnika obserwuje się lekkie skręcenie blaszek liściowych ku górze. Kwiaty bardzo słabo się rozwijają lub nierozwinięte zasychają i opadają. U s a ł a t y przy niedoborze manganu zmienia się zabarwienie starszych liści na zielonożółte. Zmiany te rozpoczynają się od brzegów liści, przy czym wzrost roślin jest nieznacznie zahamowany. Liście o g ó r k a niedostatecznie odżywione manganem przybierają barwę jasnozieloną, a na ich brzegach pojawia się żółta obwódka. Z czasem chloroza obejmuje całą powierzchnię liści, ale nerwy pozostają zielone. | |
|
| |
| Molibden | |
| Symptomy deficytu tego pierwiastka widoczne są najwcześniej na liściach starszych, a w dalszej kolejności na młodszych. Są to chlorozy, które, w zależności od gatunku rośliny, obejmują różną powierzchnię liścia. Dostępność molibdenu wzrasta w miarę wzrostu pH środowiska glebowego, niedobór ujawnia się u roślin uprawianych na glebach zakwaszonych. Zapotrzebowanie większości roślin na ten mikroelement jest niewielkie, wyjątek stanowią warzywa kapustne i strączkowe. U k a l a f i o r ó w niedobór molibdenu powoduje chorobę fizjologiczną — biczykowatość liści kalafiora — na skutek długotrwałego braku tego składnika nie wykształca się blaszka liściowa, wyrastają tylko nerwy środkowe ("biczyska"). Zaburzenia obejmują także róże kalafiora, które są małe lub zupełnie się nie tworzą. Podobne objawy obserwuje się u b r o k u ł ó w. Niedobór molibdenu powoduje stopniową zmianę zabarwienia liści m a r c h w i na jasnozielone, następnie na żółte, a przy pogłębiającym się braku pierwiastka mogą one stać się białe. Z czasem na brzegach pojawiają się biało-brunatne nekrotyczne plamki, które powiększając się prowadzą do obumierania liści. W przypadku o g ó r k ó w chloroza obejmuje tylko brzegi liści, u s a ł a t y dodatkowo występuje pomiędzy nerwami. U r o ś l i n m o t y l k o w y c h przebarwienia pojawiają się na całym liściu, natomiast na liściach p o m i d o r ó w chloroza ma postać cętkowań występujących pomiędzy nerwami. Przy znacznym niedoborze molibdenu zmienione tkanki obumierają, przybierając brunatne zabarwienie, a liście ulegają zniekształceniu. Niedobór molibdenu u c e b u l i sprawia, że siewki są wiotkie, a końce szczypioru zamierają. | |
|
| |
| Bor | |
| Wymagania warzyw k a p u s t n y c h, a także k o r z e n i o w y c h w stosunku do boru są wysokie. W warunkach deficytu boru młode liście sercowe k a p u s t y początkowo przyjmują zabarwienie jasnozielone, po czym grubieją, sztywnieją i stają się kruche, a ich wzrost jest zahamowany. Przy znacznym niedoborze najmłodsze liście oraz wierzchołek wzrostu brunatnieją i obumierają, a rośliny nie zawiązują główek. U k a l a f i o r ó w niedobór boru wywołuje brunatnienie róż widoczne w postaci ciemnych plam. W tych miejscach róże gniją. Przebarwienia obejmują także łodygę, która wewnątrz staje się pusta. Niedożywienie tym składnikiem powoduje obumieranie najmłodszych liści sercowych oraz wierzchołka wzrostu b u r a k a. Przy silnym deficycie zamierają także liście zewnętrzne. W pachwinach zniszczonych liści wyrastają małe, zniekształcone liście, które później mogą zasychać. Objawy obejmują także korzeń buraka, który początkowo czernieje, po czym zamiera jego miąższ, najpierw w pobliżu szyjki, a następnie także głębiej położone tkanki. Zmiany te zostały określone jako choroby fizjologiczne buraka — zgorzel liści sercowych i zgnilizna korzeni. | |
|
| |
| Cynk | |
| Objawy niedoboru cynku u warzyw występują rzadko. Początkowo na starszych liściach pojawiają się pomiędzy nerwami żółte, chlorotyczne smugi, które z czasem przekształcają się w nekrozy. C e b u l a dodatkowo karłowacieje i zmienia pokrój. U f a s o l i dotknięte chlorozą tkanki z czasem obumierają, przybierając zabarwienie brązowe. Wzrost liści jest nierównomierny, w czego wyniku ich brzegi są pofałdowane. U p o m i d o r a długotrwały deficyt cynku dodatkowo powoduje zaginanie ogonków liściowych do dołu, aż do całkowitego zwinięcia zamierających liści. Autorka pracuje w Katedrze Uprawy Roli i Nawożenia Roślin Ogrodniczych Akademii Rolniczej w Krakowie |