• 12-636-18-51
  • wydawnictwo@plantpress.pl
ogrodinfo.pl
sad24.pl
warzywa.pl
Numer 11/2001

POSTĘPOWANIE W SPRAWACH O EMERYTURĘ LUB RENTĘ INWALIDZKĄ ROLNICZĄ

W poprzednich numerach "Hasła Ogrodniczego" Autorka przedstawiła zasady przyznawania rolniczych świadczeń emerytalno-rentowych, przysługujących do nich dodatków oraz wymagane przez KRUS procedury dokumentujące zaprzestanie prowadzenia działalności rolniczej. Poniżej opisany został tryb postępowania w sprawie przyznania prawa do emerytury lub renty inwalidzkiej — red.
Sposób postępowania określa ustawa z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 1998 r., nr 7, poz. 25, z późn. zm), a w kwestiach nieuregulowanych — przepisy ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. nr 162, poz. 1118, z późn. zm.) oraz rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad ich wypłaty (Dz. U. nr 10, poz. 49, z późn. zm.).

Wnioski o świadczenia
Postępowanie o przyznanie prawa do emerytury lub renty inwalidzkiej rolniczej rozpoczyna się od zgłoszenia przez ubezpieczonego rolnika (lub domownika) bądź inną osobę mającą interes prawny w ustaleniu prawa do tych świadczeń wniosku o świadczenie emerytalno-rentowe. Wniosek (czyli zgłoszone na piśmie lub ustnie do protokołu żądanie przyznania świadczenia) składa się w placówce terenowej lub oddziale regionalnym KRUS, właściwych dla miejsca położenia gospodarstwa osoby ubezpieczonej.

Środki dowodowe
Do wniosku należy dołączyć dowody, które uzasadniają prawo do świadczeń oraz wpływają na ich wysokość. Niezbędny jest również kwestionariusz dotyczący okresów podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników, okresów zaliczanych do tego ubezpieczenia oraz wysokości opłaconych składek. W kwestionariuszu wnioskodawca — pod odpowiedzialnością karną — składa oświadczenie o przebiegu swojej drogi zawodowej po 16. roku życia i podaje kolejno okresy: pracy w gospodarstwie rolnym w charakterze domownika (np. u rodziców), prowadzenia gospodarstwa rolnego (własnego lub dzierżawionego), służby wojskowej, podlegania ubezpieczeniu społecznemu z innego tytułu (okresy składkowe i nieskładkowe), pracy przymusowej po 1.01.1939 r. i inne, mające znaczenie przy ustalaniu prawa i wysokości świadczeń. Część kwestionariusza dotyczącą okresu pracy w gospodarstwie rolnym i podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników (począwszy od 1.07.1977 r.) oraz wysokości opłacanych na to ostatnie składek w latach 1983–1990 oraz ewentualnych zaległości wypełnia pracownik KRUS na podstawie posiadanych przez tę instytucję danych. KRUS potwierdza również autentyczność podpisu osoby składającej oświadczenie. - Potwierdzanie okresów pracy i prowadzenia gospodarstwa rolnego Jeżeli KRUS nie może potwierdzić faktu podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników, gdyż dane ubezpieczonego nie zostały przejęte z urzędu gminy (sprawy ubezpieczenia i opłacania składek leżały w gestii tych urzędów przed powołaniem jednostek organizacyjnych KRUS), wówczas zainteresowany powinien przedstawić zaświadczenie wystawione przez właściwy urząd gminy, na którego terenie jest lub było położone gospodarstwo rolne. Zaświadczenie musi zawierać imię i nazwisko ubezpieczonego, datę urodzenia, adres zamieszkania, okresy podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników i wysokość opłaconej na nie składki. W celu potwierdzenia okresów prowadzenia gospodarstwa rolnego przed 1.07. 1977 r. (przed tą datą rolnicy nie podlegali ubezpieczeniu społecznemu) wnioskodawca powinien przedstawić dokument stwierdzający tytuł władania gospodarstwem (np. akt notarialny, akt własności ziemi, umowę dzierżawy). Ci, którzy pracowali w gospodarstwach rolnych rodziców (lub dziadków) w charakterze domowników przed wprowadzeniem obowiązkowego ubezpieczenia społecznego dla tych osób (przed 1.01.1983 r.), a następnie przejęli to gospodarstwo, oprócz złożonego oświadczenia o pracy w nim, zwykle nie muszą składać dodatkowych dokumentów (zazwyczaj wystarczającą dokumentację posiada KRUS). W innych przypadkach wnioskodawca powinien także dostarczyć zaświadczenie urzędu gminy, potwierdzające miejsce zamieszkania oraz istnienie gospodarstwa w podanym okresie (KRUS stwierdza, czy adres zamieszkania wnioskodawcy pokrywa się z adresem zamieszkania rolnika, u którego wnioskodawca pracował i w związku z tym, czy wnioskodawcę można traktować jako domownika rolnika). Jeżeli urząd gminy nie dysponuje dokumentacją pozwalającą na potwierdzenie tych faktów, okoliczność ta może być potwierdzona pisemnymi zeznaniami co najmniej dwóch świadków, które powinny zawierać: - dane osobowe świadków (imię i nazwisko, datę urodzenia, adres zamieszkania, wykonywany zawód albo numer pobieranej emerytury lub renty); - stwierdzenie, czy i jaki stosunek pokrewieństwa lub powinowactwa łączy ich z wnioskodawcą; - potwierdzenie świadomości celu składania zeznań oraz odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywych informacji; - dane okoliczności objętych zeznaniem oraz stwierdzenie, skąd są one znane świadkowi; - własnoręczny, potwierdzony (np. przez KRUS, urząd gminy lub zakład pracy, w którym świadek jest albo był zatrudniony) podpis. - Potwierdzanie okresów zatrudnienia Poza pracą w gospodarstwie rolnicy często byli zatrudnieni gdzie indziej i podlegali z tego tytułu ubezpieczeniu społecznemu. Czas trwania tego ostatniego może być również uwzględniony przy rozpatrywaniu prawa i określaniu wysokości świadczenia rolniczego, pod warunkiem, że będzie udokumentowany. Okresy podlegania innemu ubezpieczeniu społecznemu (składkowe i nieskładkowe) na obszarze Polski, przypadające przed 1.01.1999 r. (przed wejściem w życie ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych — Dz. U. nr 162, poz. 1118, z póź. zm.) wnioskodawca powinien udowodnić przedstawiając na przykład świadectwo pracy, zaświadczenie zakładu pracy (oraz stosownych organów) lub wpis do legitymacji ubezpieczeniowej, a w razie ich braku wpis w dowodzie osobistym o zatrudnieniu, legitymację służbową, legitymację związków zawodowych lub pismo o: powołaniu, mianowaniu, angażowaniu, zwolnieniu, wyróżnianiu, udzieleniu urlopu oraz orzeczenia sądu. Zaświadczenie zakładu pracy powinno zawierać imię i nazwisko osoby, której dotyczy, datę podjęcia i ustania zatrudnienia, wymiar czasu pracy, rodzaj wykonywanej czynności. Wnioskodawca zobowiązany jest przedstawić informację ZUS z konta ubezpieczonego, aby potwierdzić długość okresów składkowych, oraz dane o podstawie wymiaru i wysokości wpłacanych składek przypadających po dniu wejścia w życie powyższej ustawy. Ubiegający się o świadczenie, który wykaże, że nie może przedstawić odpowiedniego dokumentu o zatrudnieniu (np. wskutek zgubienia lub zniszczenia, likwidacji zakładu pracy, zniszczenia dokumentów na skutek działań wojennych, klęsk żywiołowych), może udokumentować okresy pracy przypadające przed 15.11.1991 r. zeznaniami świadków. Ocena tych zeznań i ewentualne uznanie wskazanego w nich okresu zatrudnienia dokonywane są przez zespół pracowników powołany w oddziale regionalnym KRUS (przy ocenie zeznań świadków KRUS nie jest związany oceną zeznań, dokonaną przez zakład pracy lub inne organa, a jedynie orzeczeniami sądów). - Dokumentacja do renty inwalidzkiej Rolnik (lub domownik) ubiegający się o rentę inwalidzką powinien do wniosku dołączyć zaświadczenie o stanie zdrowia wystawione przez lekarza, pod którego opieką się znajduje, oraz kwestionariusz (wywiad) zawodowy, wypełniany przez pracownika KRUS (na podstawie wypowiedzi wnioskodawcy). Te dokumenty są (o ile zainteresowany udowodni okoliczności niezbędne do ustalenia prawa do renty inwalidzkiej) podstawą do wszczęcia postępowania orzeczniczego i skierowania wnioskodawcy na badanie przez lekarza rzeczoznawcę KRUS, który orzeka w I instancji, lub (o ile w ciągu 14 dni od daty doręczenia tego orzeczenia zainteresowany wniósł odwołanie albo lekarz — regionalny inspektor orzecznictwa lekarskiego KRUS — w tym czasie zgłosił zarzut wadliwości tego orzeczenia) przez komisję lekarską KRUS. Orzeczenie tej ostatniej jest prawomocne i nie można się od niego odwoływać. W postępowaniu orzeczniczym lekarze ustalają: - stałą lub długotrwałą niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym i datę jej powstania, - termin badania kontrolnego, - niezdolność do samodzielnej egzystencji, - wskazania do rehabilitacji, - związek stałej, długotrwałej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym z wypadkiem przy pracy rolniczej lub rolniczą chorobą zawodową. Przy ocenie stanu zdrowia osoby badanej, dla ustalenia długotrwałej niezdolności do pracy, stosowane są zasady określone w rozporządzeniu ministra rolnictwa i gospodarki żywnościowej z 21.10.1991 r. w sprawie ustalania prawa do renty inwalidzkiej rolniczej oraz zgłaszania i ustalania okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy rolniczej (Dz. U. nr 103 z 1991 r., poz. 449). Osoba, która dostanie wezwanie na badanie lekarskie, powinna ze sobą przynieść dowód osobisty, legitymację ubezpieczeniową oraz całą posiadaną dokumentację leczenia (np. karty informacyjne z leczenia szpitalnego i sanatoryjnego, wyniki badań dodatkowych — EKG, radiologicznych i laboratoryjnych, konsultacje lekarzy specjalistów). Gdy nie można wydać orzeczenia na podstawie bezpośredniego badania oraz przedłożonej dokumentacji lekarskiej, zainteresowany może być skierowany na dodatkowe badania, konsultacje specjalistyczne, badanie psychologa lub obserwację szpitalną. Dopiero po zebraniu dodatkowej dokumentacji lekarskiej lekarz rzeczoznawca KRUS (komisja lekarska) wydaje orzeczenie, będące podstawą do rozpatrzenia prawa do renty inwalidzkiej. - Dokumentowanie prawa do dodatków Osoby ubiegające się o przyznanie prawa do dodatków wypłacanych łącznie z emeryturą lub rentą inwalidzką powinny przedstawić: — zaświadczenie o stanie zdrowia wystawione przez lekarza, pod którego opieką jest wnioskodawca (w przypadku ubiegania się o dodatek pielęgnacyjny); — zaświadczenie (legitymację kombatancką) Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych lub odpis (fotokopię) tego zaświadczenia albo legitymacji (w przypadku dodatku kombatanckiego i ryczałtu energetycznego); — oryginalne dokumenty potwierdzające fakt pracy przymusowej lub zeznania świadków (w przypadku dodatku za pracę przymusową); — zaświadczenie organu wojskowego, wydane według wzoru określonego w rozporządzeniu ministra obrony narodowej z 16 grudnia 1994 r. w sprawie organów wojskowych właściwych do wydawania zaświadczeń żołnierzom zastępczej służby wojskowej przymusowo zatrudnianym w kopalniach węgla, kamieniołomach i zakładach wydobywania rud uranu — Dz. U. nr 136, poz. 707, z późn. zm. (w przypadku świadczenia przysługującego żołnierzom zastępczej służby wojskowej przymusowo zatrudnianym w kopalniach węgla, kamieniołomach i zakładach wydobywania rud uranu); — decyzję kierownika Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych lub upoważnionej przez niego osoby (w przypadku świadczenia pieniężnego przysługującego osobom deportowanym do pracy przymusowej oraz osadzonym w obozach pracy przez III Rzeszę i ZSRR). - Dokumentowanie przekazania gospodarstwa rolnego Jeżeli rolnik przekazał gospodarstwo bądź przestał prowadzić dział specjalny, powinien do wniosku dołączyć dokument stwierdzający zaprzestanie prowadzenia działalności rolniczej. Może to być, na przykład, akt notarialny — umowa (darowizny, dożywocia, sprzedaży) lub umowa dzierżawy zawarta zgodnie z ustawą z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników, a także decyzja administracyjna o przejęciu gospodarstwa rolnego na skarb państwa, zaświadczenie urzędu skarbowego o wysokości należnego podatku dochodowego lub o zlikwidowaniu działu specjalnego. Powyższe dokumenty stanowią podstawę do przyznania rolnikowi emerytury "wcześniejszej" lub wypłaty (rolnikowi, domownikowi) emerytury lub renty inwalidzkiej rolniczej w pełnej wysokości. - Inne środki dowodowe Datę urodzenia, zawarcia związku małżeńskiego oraz stopień pokrewieństwa potwierdza wyciąg z akt urzędu stanu cywilnego albo dowód osobisty (tymczasowy dowód tożsamości).

Decyzje w sprawie świadczeń
Po przyjęciu wniosku o emeryturę lub rentę i zbadaniu uprawnień do tych świadczeń oddział regionalny KRUS, właściwy ze względu na miejsce zamieszkania wnioskodawcy, wydaje decyzję przyznającą lub odmawiającą prawa do świadczenia. Zawiera ona wskazanie rodzaju świadczenia, którego dotyczy, powołanie przepisów prawnych, będących jej podstawą oraz pouczenie o trybie i terminie odwołania. Ponadto decyzja przyznająca świadczenie określa wysokość, sposób obliczania oraz indywidualny wskaźnik wymiaru świadczenia, datę rozpoczęcia wypłaty (w przypadku okresowej renty inwalidzkiej także zakończenia), termin płatności, pouczenie, o jakich okolicznościach emeryt lub rencista jest zobowiązany powiadomić KRUS (np. o podjęciu działalności rolniczej przez świadczeniobiorcę lub jego małżonka, objęciu ubezpieczeniem społecznym i osiąganiu przychodów [ich wysokość] z tego tytułu, pobieraniu emerytury lub renty przyznanej przez inny organ rentowy, uzyskaniu przez małżonka prawa do emerytury lub renty, zmianie adresu zamieszkania). Decyzja odmawiająca prawa do emerytury lub renty zawiera szczegółowe uzasadnienie odmowy. Oddziały regionalne KRUS wydają decyzje w sprawie prawa do świadczenia lub (i) ustalenia jego wysokości po raz pierwszy w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji. Jeżeli na podstawie dowodów przedstawionych przez wnioskodawcę nie można ustalić prawa i wysokości świadczenia, za datę wyjaśnienia ostatniej okoliczności KRUS przyjmuje wyznaczoną datę końcową dodatkowego terminu przedstawienia niezbędnych dowodów albo datę przedstawienia tych dowodów.

Wycofanie wniosku i odwołanie od decyzji
Zainteresowany może wycofać (na piśmie lub zgłaszając do protokołu) zgłoszony wniosek o świadczenie, nie później niż do dnia uprawomocnienia się decyzji. Natomiast od każdej decyzji (zarówno przyznającej, ale zdaniem wnioskodawcy nieuwzględniającej wszystkich jego roszczeń, jak i odmownej) oddziału regionalnego KRUS w sprawie emerytury lub renty przysługuje prawo wniesienia odwołania do sądu wojewódzkiego — sądu pracy i ubezpieczeń społecznych, właściwego ze względu na miejsce zamieszkania wnioskodawcy. Odwołanie to należy wnieść na piśmie do oddziału regionalnego KRUS, który wydał tę decyzję, lub do protokołu sporządzonego przez ten oddział, do miesiąca od dnia doręczenia decyzji. W przeciwnym przypadku decyzja staje się prawomocna. Odwołanie powinno zawierać: oznaczenie sądu, nazwisko i imię oraz dokładny adres osoby je wnoszącej, znak i datę zaskarżonej decyzji, określenie oraz uzasadnienie wniosków i zarzutów oraz podpis odwołującego się. Jeżeli oddział regionalny KRUS uzna odwołanie w całości za słuszne, zmienia lub uchyla poprzednią decyzję i nie nadaje odwołaniu dalszego biegu. W przeciwnym razie przekazuje sprawę do rozstrzygnięcia przez sąd z uzasadnieniem nieuwzględnienia odwołania. Od wyroku sądu wojewódzkiego — sądu pracy i ubezpieczeń społecznych przysługuje apelacja do sądu apelacyjnego. Zainteresowana strona wnosi ją do sądu, który wydał zaskarżony wyrok, w terminie dwóch tygodni od doręczenia stronie skarżącej wyroku z uzasadnieniem. Jeżeli strona skarżąca nie zażądała uzasadnienia wyroku w terminie tygodniowym od ogłoszenia sentencji wyroku, termin wniesienia apelacji biegnie od dnia, w którym upłynął termin żądania uzasadnienia. Od wyroku sądu apelacyjnego, kończącego postępowanie w sprawie, może być wniesiona kasacja do Sądu Najwyższego. Należy ją wnieść do sądu apelacyjnego, który wydał zaskarżony wyrok, w terminie miesięcznym od daty doręczenia stronie skarżącej odpisu orzeczenia wraz z uzasadnieniem.

Druki
Dla ułatwienia procedury postępowania KRUS przygotował formularze (np. wniosek o emeryturę, rentę inwalidzką — KRUS SR-20, kwestionariusz dotyczący okresów ubezpieczenia — KRUS SR-21a, kwestionariusz zawodowy — KRUS SR-2, zaświadczenie o stanie zdrowia — KRUS N-14, zeznania świadków — KRUS SR-9, oświadczenie wnioskodawcy w sprawie braku dokumentów — KRUS SR-8), dostępne w placówkach terenowych oraz oddziałach regionalnych KRUS. Pracownicy tych jednostek mają obowiązek informowania zainteresowanych o warunkach i dowodach wymaganych do uzyskania świadczeń emerytalno-rentowych oraz udzielania pomocy przy ubieganiu się o te świadczenia.

Postępowanie wolne od opłat
Ubiegający się o przyznanie prawa do emerytury lub renty inwalidzkiej nie ponoszą żadnych opłat z tego tytułu. Wolne od nich są również wyciągi z akt stanu cywilnego, zaświadczenia wydawane w celu ustalania uprawnień do świadczeń, pisma o wydanie tych dokumentów oraz odwołanie do sądu od decyzji oddziału regionalnego KRUS. Ponadto zainteresowani przyznaniem renty inwalidzkiej lub dodatku pielęgnacyjnego, wezwani przez KRUS na badanie lekarskie, mogą ubiegać się (należy złożyć wniosek w tej sprawie) o zwrot kosztów przejazdu, obejmujący cenę biletu kolejowego (II klasy pociągu osobowego), a jeżeli nie ma połączenia kolejowego — cenę biletu autobusowego oraz biletu na przejazd miejskim środkiem komunikacji (tramwaj, autobus). Mgr Alicja Lejk-Kępka jest głównym specjalistą w Biurze Świadczeń centrali KRUS w Warszawie