Numer 01/2002
Cebula należy do najważniejszych gatunków warzyw w Polsce, ze względu na wielkość produkcji i znaczenie w eksporcie. Niestety, charakterystyczny dla tego segmentu rynku brak stabilności (wynikający z przyczyn przyrodniczych i ekonomicznych) grozi utratą pozycji polskiej cebuli nie tylko na rynkach zewnętrznych, ale i na wewnętrznym. Wahania wielkości zbiorów i jakości cebuli decydują o dużej zmienności cen tego warzywa, zarówno skupu, jak i hurtowych. Sytuację dodatkowo pogarsza brak sprawnego systemu informacji rynkowej oraz skutecznych narzędzi interwencji. W rezultacie producenci mający słabe rozeznanie sytuacji na rynku sami przyczyniają się do pogłębienia wahań cen wynikających z czynnika przyrodniczego. Odzwierciedleniem tych tendencji są notowania na rynkach hurtowych (wykres).
 |
Hurtowe ceny cebuli w ostatnich 6 latach, zarówno w ujęciu realnym, jak i nominalnym, były bardzo zróżnicowane. Okresy wysokich notowań przeplatały się z okresami niskich. W latach 1995–2000 można wyodrębnić po 2 lata notowań wysokich, średnich i niskich. Szczególną uwagę zwracają bardzo niskie ceny w latach 1999–2000. W ujęciu nominalnym w 2000 roku średnia roczna hurtowa cena cebuli spadła do 0,51 zł/kg, co tylko o około 0,10 zł przekraczało koszty produkcji wyliczone przez Instytut Ekonomiki i Gospodarki Żywnościowej w Warszawie. Trzeba jednak pamiętać także o kosztach dodatkowych, związanych z wejściem na rynek oraz przygotowaniem towaru do obrotu handlowego. Oznacza to, że sprzedaż na rynku hurtowym znajdowała się na granicy opłacalności. W jeszcze gorszej sytuacji byli producenci dostarczający cebuli do przetwórstwa, gdzie uzyskiwali znacznie niższe ceny, zdecydowanie poniżej kosztów produkcji. Średnia roczna realna cena hurtowa (po uwzględnieniu skutków inflacji) cebuli w 2000 r. wyniosła 0,29 zł/kg i była ponad 3 razy niższa od rekordowego poziomu notowań z roku 1998 i ponad 2,5 raza niższa od poziomu roku bazowego (1995). Niski stopień organizacji rynku cebuli, wahania podaży oraz niedostatki w zakresie infrastruktury magazynowo-przechowalniczej wpływają na duże sezonowe wahania cen w poszczególnych latach gospodarczych. Bardzo duże różnice notowań występują między okresem bezpośrednio po zbiorach a końcem sezonu sprzedaży (tab. 1). |
Na przykład, różnica między średnimi notowaniami we wrześniu, październiku i listopadzie a tymi z czerwca wynosi ponad 200%. Najkorzystniejszy pod względem cen jest II kwartał (tab. 2) każdego roku. Oznacza to, że wysokie notowania uzyskują producenci posiadający warunki do długiego przechowywania warzyw.
 |
Dr Michał Trzęsowski jest pracownikiem AR w Poznaniu oraz kierownikiem Działu Marketingu Wielkopolskiej Giełdy Rolno-Ogrodniczej SA