• 12-636-18-51
  • wydawnictwo@plantpress.pl
ogrodinfo.pl
sad24.pl
warzywa.pl
Numer 02/2002

ODPORNE NA PARCHA JABŁONIE Z CZECH I POLSKI

W wielu państwach klient gotów jest zapłacić więcej za produkt gorszej jakości, lecz ekologiczny. W Polsce na razie rozwija się tylko integrowana produkcja owoców, z której jabłka powinny być wysokiej jakości i w cenie tych wyprodukowanych metodą konwencjonalną.
Jednak trudno jest uzyskać dobrą jakość owoców ograniczając liczbę zabiegów chemicznych, ponieważ w latach wilgotnych nawet odmiany mało wrażliwe na parcha są porażane przez zarodniki grzyba Venturia inaequalis wywołującego tę chorobę. Dopiero odporność genetyczna eliminuje problem. Na podstawie czteroletnich badań i obserwacji z lat 1998–2001, a także wcześniejszych doświadczeń z odmianami jabłoni odpornymi na parcha, przedstawiam charakterystykę kilku z nich.

Polskie odmiany
Letnia odmiana 'Alka' (fot. 1) — obecnie w rejestracji pod nową nazwą 'Waleria' — rośnie umiarkowanie silnie, dlatego można ją szczepić na podkładkach karłowych oraz półkarłowych. Drzewa mają lekko "płaczący" pokrój, gdyż liczne, cienkie pędy łatwo zwieszają się pod ciężarem owoców. W pierwszych latach po posadzeniu owocuje średnio obficie, lecz bardzo regularnie, bez skłonności do przemienności. Spośród odmian polskiej hodowli, jest najmniej podatna na mączniaka jabłoni. Ma średniej wielkości lub drobne owoce, dlatego konieczne jest przerzedzanie zawiązków. Kolor rumieńca zbliżony jest do 'Mac Spura' lub 'Spartana'. Jabłka są słodkie, co jest rzadkością wśród odmian letnich, dlatego chętnie znajdują nabywców. Dojrzewają około połowy sierpnia i nie opadają przed zbiorem.

FOT. 1. 'ALKA'


Drzewa odmiany 'Witos' rosną silnie, korony mają rozłożyste i raczej słabo zagęszczone. Na podkładkach karłowych zaczynają owocować w 3. roku po posadzeniu i plonują obficie. W latach sprzyjających rozwojowi mączniaka jabłoni (ciepłych i suchych) 'Witos' może być w niewielkim stopniu porażany przez tę chorobę. Ma dużą skłonnością do przemiennego owocowania. Jego duże i smaczne owoce dojrzewają kilka dni po 'Alce' (koniec sierpnia). Przed zbiorem bardzo łatwo opadają, dlatego należy zbierać je kilkakrotnie. Jabłka są podatne na pękanie, gnicie oraz gorzką plamistość podskórną. Mogą występować również problemy z ich wybarwieniem. Zdecydowanie najcenniejszą polską odmianą jest 'Sawa' (fot. 2), której drzewa również silnie rosną, dlatego lepiej plonują na podkładkach karłowych. Na 'M.9' owocują obficie już w 3. roku po posadzeniu, z niewielką tendencją do przemienności. Jest podobnie wrażliwa na mączniaka jabłoni, jak 'Witos'. Owoce osiągają dojrzałość zbiorczą na początku września, przed zbiorem nie opadają i nie są wrażliwe na gorzką plamistość podskórną. Wybarwiają się bardzo dobrze, nawet wewnątrz korony. Czerwonoburaczkowy, rozmyty rumieniec obejmuje prawie całą powierzchnię dużych i smacznych owoców. Niestety, przechowywane w zwykłych przechowalniach szybko przejrzewają i tracą swoje walory smakowe.

FOT. 2. 'SAWA'


Spośród odmian polskich najpóźniej, bo pod koniec września, dojrzewają jabłka klonu 'U 1165'. Drzewa tworzą zagęszczone korony z licznymi, zwieszającymi się pędami. Plonują obficie nawet na podkładkach półkarłowych — dla uzyskania owoców zadowalającej wielkości konieczne jest przerzedzanie zawiązków. Klon ten charakteryzuje się dużą skłonnością do przemienności owocowania oraz przedwczesnym opadaniem jabłek. Spośród ocenianych odmian jest najbardziej wrażliwy na mączniaka jabłoni. Średniej wielkości lub duże owoce o niezbyt atrakcyjnym, brudnoczerwonym rumieńcu są umiarkowanie podatne na gorzką plamistość podskórną. Pomimo tego, iż jest to klon zimowy, jabłka można przechowywać stosunkowo krótko (w przechowalni do grudnia) i są one niezbyt smaczne.

Odmiany z Czech
Spośród nich najwcześniej, bo w pierwszej połowie września, dojrzałość zbiorczą osiągają owoce 'Rosany'. Jej drzewa rosną słabo, można uszlachetniać je na podkładkach karłowych oraz półkarłowych. Zaczynają owocować już w drugim roku po posadzeniu i corocznie obficie plonują. W warunkach sprzyjających chorobie drzewa mogą być w niewielkim stopniu porażane przez mączniaka jabłoni, są również chętnie zasiedlane przez mszyce. Owoce dojrzewają dosyć nierównomiernie i opadają, dlatego wskazany jest przynajmniej dwukrotny ich zbiór. Pod względem kształtu i koloru rumieńca przypominają 'Melrose', lecz są znacznie mniejsze. Jabłka 'Rosany' charakteryzują się średnią podatnością na gorzką plamistość podskórną. W przeprowadzonych już dwukrotnie degustacjach, zarówno pod względem smaku, jak i wyglądu, zostały ocenione stosunkowo słabo. Znacznie cenniejszą czeską odmianą jest 'Rubinola' (fot. 3). Drzewo odznacza się dużą siłą wzrostu i zwartym pokrojem, jego pędy się ogałacają. Wzrost ma podobny do 'Rubina', od którego pochodzi, a pąki kwiatowe zawiązują się głównie na wierzchołkach długopędów. Odmiana ta najlepiej owocuje na podkładkach 'M.9', 'P 22' i 'P 60' i już od 3. roku plonuje regularnie, lecz umiarkowanie obficie. 'Rubinola' jest mało wrażliwa na mączniaka jabłoni. Średniej wielkości owoce dojrzewają około połowy września, są mało podatne na gorzką plamistość podskórną i nie opadają przed zbiorem. Ich gładka skórka jest prawie w całości pokryta żywoczerwonym, rozmytym rumieńcem. Zarówno na drzewach, jak i po zbiorze, w skrzynkach, prezentują się doskonale. Przechowują się dobrze nawet w przechowalni. Walory estetyczne owoców 'Rubinoli' ocenia się bardzo wysoko (tuż za 'Floriną'), mniej natomiast odpowiada konsumentom ich smak.

FOT. 3. 'RUBINOLA'


'Rajka' (fot. 4), rośnie silnie, tworząc mało zagęszczone korony o zwartym pokroju, z nielicznymi grubymi, pionowymi pędami. Ze względu na sztywność pędów, drzewa są trudne do formowania poprzez przyginanie. Odmiana ta bardzo wcześnie, bo już w 2. roku po posadzeniu, wchodzi w okres owocowania. Plonuje bardzo obficie, ale z dużą tendencją do przemienności. Dla uzyskania owoców odpowiedniej jakości w latach urodzaju wymaga silnego przerzedzania zawiązków. Podobnie jak 'Rubinola', wykazuje dużą odporność na mączniaka jabłoni oraz gorzką plamistość podskórną. Dojrzałość zbiorczą jabłka osiągają pod koniec września i przedwcześnie nie opadają. Są mniejsze od owoców Šampiona, od którego odmiana ta pochodzi, kuliste, z intensywnie czerwono-pomarańczowym rumieńcem, pokrywającym większą część skórki. Konsumenci wysoko ocenili walory estetyczne, a zwłaszcza smakowe 'Rajki'.

FOT. 4. 'RAJKA'


Drzewa zimowej odmiany 'Topaz' (fot. 5) rosną raczej słabo, tworząc kuliste, zagęszczające się korony z dużą liczbą krótkich pędów. Wchodzą w owocowanie w 3. roku, plonują bardzo obficie, lecz z tendencją do przemienności. Dla uzyskania jabłek dobrej jakości wymagają silnego przerzedzania zawiązków. Odmiana chętnie zasiedlana jest przez mszyce, natomiast mało wrażliwa na mączniaka. Średniej wielkości owoce, dojrzewające na początku października, są najczęściej dobrze wybarwione i na przeważającej części skórki pokryte pomarańczowo-czerwonym, paskowanym rumieńcem. 'Topaz' jest średnio podatny na gorzką plamistość podskórną. Jego owoce oceniane są przez konsumentów podobnie, jak 'Rubinoli' i 'Rajki'.J

FOT. 5. 'TOPAZ'


edną z najpóźniejszych czeskich odmian jest 'Goldstar' (fot. 6). Siła wzrostu jego drzew na podkładkach półkarłowych jest umiarkowana, natomiast na superkarłowych może być zbyt słaba. Korony nie mają tendencji do zagęszczania, a stosunkowo cienkie pędy zwieszają się pod ciężarem owoców. Zaczyna owocować w 3. roku po posadzeniu, plonuje obficie i bez tendencji do przemienności. Drzewa charakteryzują się dużą odpornością na porażenie przez mączniaka jabłoni. Zielonożółte, duże owoce, czasami z niewielkim pomarańczowym rumieńcem, dojrzałość zbiorczą osiągają w połowie października. Przed zbiorem nie opadają, lecz są podatne na gorzką plamistość podskórną. Aby zapobiec tej chorobie fizjologicznej, w okresie wegetacji należy kilkakrotnie opryskać drzewa solami wapnia. Smak owoców konsumenci ocenili wyżej niż jabłek 'Golden Deliciousa', 'Jonagolda' czy 'Elstara', mniej podoba się im natomiast wygląd zewnętrzny.

FOT. 6. 'GOLDSTAR'



Francuska 'Florina'
Stara, odporna na parcha odmiana, wyhodowana we Francji — 'Florina' (fot. 7) — może stanowić cenny materiał porównawczy dla innych, o zbliżonej porze dojrzewania owoców. Jej drzewa rosną silnie i łatwo się zagęszczają dużą liczbą zwisających jednorocznych pędów. Plonuje bardzo obficie, z tendencją do przemienności przede wszystkim na podkładkach superkarłowych, dlatego należy corocznie silnie przerzedzać jej zawiązki. W warunkach sprzyjających chorobie odmiana ta, podobnie jak 'Sawa', 'Witos' i 'Rosana', może być porażana przez mączniaka jabłoni. Owoce dojrzewają w terminie zbliżonym do okresu dojrzewania 'Goldstara' (połowa października). Nie opadają przed zbiorem i nie wykazują charakterystycznych objawów gorzkiej plamistości podskórnej. Jabłka 'Floriny' są atrakcyjne wizualnie — różowoczerwony rumieniec z jasnymi przetchlinkami pokrywa prawie całą ich powierzchnię. Wadą tej odmiany jest obserwowana w niektórych latach szybka utrata dobrego smaku jabłek przetrzymywanych w przechowalni. W takich warunkach przedwcześnie przejrzewają i stają się mączyste.

FOT. 7. 'FLORINA'



Warto uprawiać
Jednoroczne drzewka posadzono w rozstawie 3,5 x 1,2 m (2380 drzew/ha), niezależnie od siły wzrostu i podkładki. Charakterystykę wzrostu oraz plonowanie przedstawiają tabele 1–3. Na podstawie kilkuletnich obserwacji można stwierdzić, że przedstawione odmiany (oprócz 'Witosa', 'Rosany' i 'U 1165') nadają się do uprawy towarowej. Żadna z nich nie jest jednak bez wad, ale znając je, można odpowiednio wcześnie zapobiegać ich negatywnym cechom. W sadownictwie wielkotowarowym duże znaczenie mogą mieć czeskie odmiany zimowe, o ile okaże się, że ich owoce będą się długo i dobrze przechowywać. Należy jednak popracować nad ich jakością, prowadząc coroczne cięcie drzew, przerzedzając zawiązki oraz opryskując je solami wapnia. Kwater z odmianami odpornymi na parcha jabłoni nie można prowadzić bez ochrony chemicznej — liczba zabiegów insektycydami i akarycydami powinna być taka sama, jak w sadach tradycyjnych. Znacznej redukcji ulega liczba opryskiwań fungicydami, ale i tak powinno się wykonać 2, 3 takie zabiegi, aby nie pojawiły się patogeny saprofityczne, oszpecające owoce lub wywołujące choroby rzadko obserwowane w sadach chronionych przed parchem, np. monilioza porażająca kwiaty.

TABELA 1. WZROST I OWOCOWANIE ODMIAN JABŁONI (ŚREDNIA Z PODKŁADEK 'M.9', 'P 2', 'P 60', 'P 22'). SAD ZAŁOŻONY W 1998 ROKU




TABELA 2. SUMA PLONU (kg/drzewo) DO 3. ROKU PO POSADZENIU, W ZALEŻNOŚCI OD ODMIANY I PODKŁADKI




TABELA 3. ŚREDNIA MASA OWOCU (g)


Dr Ireneusz Sosna jest pracownikiem Katedry Ogrodnictwa Akademii Rolniczej we Wrocławiu