Numer 02/2002
Możliwości zbytu świeżych owoców jagodowych na rynku detalicznym są bardzo duże, pod warunkiem wydłużenia okresu ich podaży. Owoce deserowe powinny być najwyższej jakości, ponieważ konkurencja będzie eliminować gorszych producentów. Zainstalowanie urządzeń nawadniających, ściółkowanie czarną folią, prowadzenie krzewów w formie szpalerowej lub piennej, to najczęstsze sposoby poprawy jakości owoców.
| Uprawa odmian o zróżnicowanym terminie dojrzewania | |||
Sadzenie kilku odmian o zróżnicowanym terminie dojrzewania umożliwia ciągłe zbiory przez miesiąc (agrest, porzeczka czarna), a nawet 2 miesiące (porzeczka czerwona i biała). Owoce wszystkich odmian można przeznaczyć do sprzedaży detalicznej. Preferowane są owoce duże, smaczne, trwałe, o atrakcyjnym wyglądzie. U porzeczki i agrestu brakuje odmiany typowo deserowej, ponieważ hodowcy dotychczas zwracali szczególną uwagę na przydatność ich owoców dla przetwórstwa. Jest regułą, że wyższe ceny płacone są poza sezonem głównego wysypu owoców danego gatunku. W tabeli 1 podano przykłady odmian najwcześniejszych i najpóźniejszych.
'Bona' jest polską odmianą, bardzo wczesną, o dużych, jędrnych, deserowych owocach. Rośliny mają szeroki pokrój i odznaczają się odpornością na mączniaka. Nadaje się do przyspieszonej uprawy w tunelach foliowych. 'Ben Tirran' jest szkocką bardzo późną odmianą odporną na mączniaka, jej owoce przeznaczone są do przetwórstwa. Może przedłużyć okres dostarczania owoców na rynek, choć nie są one atrakcyjne. 'Jonkheer van Tets' jest najwcześniejszą odmianą porzeczki czerwonej, o długich, efektownych gronach. W uprawie polowej na wierzchołkach gron owoce często się nie zawiązują. W tunelu przy dużej wilgotności powietrza i obecności owadów zapylających grona są pełne. 'Rovada' jest najpopularniejszą późną odmianą spotykaną w supermarketach na Zachodzie. Jej owoce w długich, efektownych gronach dobrze przechowują się w chłodniach.
Owoce bardzo późnej odmiany 'Macherauchs Rote Spätlese' pod daszkami z folii mogą pozostawać na krzewie do września, ale nie są atrakcyjne pod względem wyglądu ani smaku. 'Biała z Juterbog' jest typową wczesną odmianą deserową porzeczki białej, o gronach średniej długości. 'Blanka' ma grona bardzo długie, efektowne, ale owoce są kwaśne i dopiero w pełni dojrzałe powinny trafiać na rynek. Agrest 'Heninga' ma pokryte włoskami żółte owoce, które są średniej wielkości, ale smaczne, i dojrzewają bardzo wcześnie. Owoce 'Hinnonmaki Rot' są średniej wielkości, o atrakcyjnym jaskrawoburaczkowym kolorze. Dzięki odporności na mączniaka można tę odmianę polecać do uprawy ekologicznej. 'Rzeszowski' ma ciemnofioletowe, gładkie, owalne owoce. | |||
|
| |||
| Prowadzenie roślin w szpalerze | |||
Wpływ gęstości sadzenia na plonowanie w uprawie szpalerowej porzeczki czerwonej ilustruje tabela 2. Krzewy trzech odmian posadzono wiosną 1970 r. w pięciu różnych rozstawach, przy szerokości międzyrzędzi 2,0 m. Pionowe pędy szkieletowe przywiązywano do drutów w odstępach 25 cm, tak więc krzewy posadzone co 0,5 m posiadały 2 pędy szkieletowe, a posadzone co 1,5 m — 6 pędów. Te szkieletowe pozostają przez cały okres trwania plantacji. Tegoroczne zielone przyrosty pędów bocznych skraca się, gdy owoce zaczynają się przebarwiać. Takie cięcie ułatwia zbiór i wpływa korzystnie na jakość owoców. Gęste sadzenie i wysokie prowadzenie szpalerów umożliwia szybkie uzyskiwanie obfitych plonów z jednostki powierzchni. Zbiór owoców z roślin prowadzonych przy szpalerach jest mniej męczący, a owoce są czyste.
| |||
|
| |||
| Przyspieszanie dojrzewania w tunelach i opóźnianie pod daszkami | |||
| W uprawie gruntowej w tunelach nieogrzewanych można przyspieszyć dojrzewania owoców o 2, 3 tygodnie. W tym celu należy sadzić odmiany wczesne porzeczki czerwonej, jak 'Bona', 'Jonkheer van Tets' lub 'Heros'. Ta ostatnia jest wprawdzie o kilka dni późniejsza od drugiej, ale ma większe i smaczniejsze owoce zebrane w długie, efektowne grona. Agrest oraz porzeczka czarna i biała są uprawiane w tunelach na razie tylko sporadycznie. W Holandii porzeczki czerwone w tunelach uprawiane są niekiedy na 1 pęd przy drutach lub kijkach bambusowych, co umożliwia uzyskiwanie plonów nawet ponad 40 t/ha. Ważne jest zapewnienie dobrego zapylenia kwiatów przez owady, które należy przywozić na plantację na początku okresu kwitnienia. W tunelu plony bywają niekiedy niższe niż w polu, zwłaszcza jeśli podczas kwitnienia temperatura przekracza 30°C — wtedy zapylenie przez owady jest mniej efektywne. Dobrym rozwiązaniem są tunele z bocznym wietrzeniem, w których łatwiej można ograniczyć nadmierny wzrost temperatury. Do uprawy na zbiór opóźniony nadają się odmiany 'Ben Tirran', 'Rovada' oraz 'Blanka', które warto uprawiać pod daszkami z folii w celu zabezpieczenia owoców przed deszczem. Zapobiega to ich gniciu oraz pękaniu, dzięki czemu mogą dłużej pozostawać na krzewach. Nie jest to więc opóźnianie dojrzewania owoców, lecz przedłużenie ich trwałości. | |||
|
| |||
| Uprawa sterowana w pojemnikach | |||
| Typowa uprawa sterowana krzewów ma wiele cech wspólnych ze znaną już w Polsce uprawą truskawek z sadzonek "frigo". Tu również podstawowym ogniwem są rośliny przetrzymywane w chłodni, które po przejściu okresu spoczynku mogą być uprawiane w szklarni lub tunelu na zbiór przyspieszony lub opóźniony. Uprawę porzeczek i agrestu prowadzi się zwykle przez wiele lat, dlatego do chłodni krzewy wstawia się w wiadrach 8–10-litrowych. Sadzonki przechowuje się w temperaturze –2,0°C, co zabezpiecza je przed chorobami, oraz szczelnie owinięte folią, aby nie wyschły. W takich warunkach mogą być przechowywane nawet przez rok. Wprowadzenie jednak krzewów w zbyt długi okres spoczynku obniża plonowanie. Po wyjęciu z chłodni przed rozpoczęciem wegetacji poleca się przetrzymywać rośliny przez 2 tygodnie w temperaturze 3°C. Do pędzenia krzewy w pojemnikach ustawia się gęsto, np. w rozstawie 1,3 x 0,4 m, a pędy przymocowuje się do kijów lub drutów rusztowania. Zbiory rozpoczyna się po 10 tygodniach od wstawienia roślin do ciepłego pomieszczenia. | |||
|
| |||
| Przechowywanie owoców | |||
Długotrwałe przechowywanie owoców jagodowych zostało dotychczas najlepiej opracowane dla porzeczki czerwonej. Owoce odmiany 'Rovada' przechowywane w zwykłej chłodni w temperaturze 1°C już po 4 tygodniach zaczynają pleśnieć i mają około 5% ubytki świeżej masy. Wzbogacenie atmosfery w dwutlenek węgla ogranicza procesy przemiany materii, co zmniejsza ubytek świeżej masy (0,5–0,9%). Zmniejsza to rozwój chorób grzybowych oraz poprawia wygląd i smak owoców. Dobre efekty daje nasycenie powietrza dwutlenkiem węgla do 20%. Producenci uzyskują takie warunki w zwykłej chłodni wpuszczając z butli dwutlenek węgla pod kopuły z folii, którą szczelnie okryte są opakowania z owocami porzeczki czerwonej. Obniżenie zawartości tlenu w atmosferze do 1,5% zmniejsza szybkość procesu oddychania w owocach i dodatkowo przedłuża okres przechowywania (tab. 3). Najlepsze do tego celu są chłodnie z kontrolowaną atmosferą. W przypadku porzeczki czarnej można raczej mówić o krótkotrwałym przechowywaniu i przedłużaniu trwałości schłodzonych owoców na etapie obrotu. Jakość przechowywanych owoców poprawia również właściwa ochrona przed chorobami na plantacji owocującej.
Dr Józef Gwozdecki jest pracownikiem ISK w Skierniewicach | |||
