Numer 05/2002
Miniony sezon sprzyjał rozwojowi większości chorób występujących na plantacjach krzewów jagodowych. Z tego powodu w bieżącym roku należy liczyć się z obfitymi źródłami zakażeń wieloma patogenami. Skuteczna ochrona chemiczna wymaga właściwej techniki oraz przemyślanego doboru fungicydów i terminów zabiegów.
| Szara pleśń truskawki (Botrytis cinerea) | |||
| Szara pleśń truskawki (Botrytis cinerea) powoduje największe straty na plantacjach tej rośliny. O nasileniu choroby decydują przede wszystkim warunki atmosferyczne panujące w okresie kwitnienia truskawek i zbioru owoców. Opady występujące w tym czasie sprzyjają rozwojowi zgnilizny i nowym infekcjom. Dobre efekty ochrony chemicznej można uzyskać jedynie przy kompleksowym jej prowadzeniu. Ważną rolę odgrywają: odpowiednie dla odmiany i typu gleby nawożenie azotowe, ściółkowanie plantacji, zapewnienie roślinom dobrego przewietrzania (niezbyt zagęszczone plantacje), prawidłowa technika zabiegów oraz szybkie schłodzenie owoców po zbiorze. Liczba opryskiwań wykonywanych w sezonie zależy od podatności odmiany oraz od przebiegu warunków atmosferycznych i waha się zwykle od 2 (odmiany mało wrażliwe) do 5, 6 (odmiany bardzo podatne, w sezonach o dużym zagrożeniu szarą pleśnią). W okresach największego zagrożenia (pełnia kwitnienia) warto opryskiwać preparatem Sumilex 500 SC, pamiętając równocześnie o konieczności rotacji fungicydów z grupy dikarboksymidów (Sumilex 500 SC, Ronilan 500 SC i Rovral Flo 255 SC) z preparatami należącymi do innych grup chemicznych. Przy wyborze środków ochrony roślin warto także pamiętać, że niektóre z nich oprócz szarej pleśni zwalczają, bądź ograniczają, także inne choroby czy nawet szkodniki. Fungicydem o szerokim działaniu jest Euparen, który wyraźnie ogranicza białą plamistość liści, skórzastą zgniliznę owoców, mączniaka prawdziwego oraz populację przędziorków. Z kolei Teldor 500 SC należy traktować tylko jako preparat do wykorzystania w uprawach odmian powtarzających, bądź tuż przed i w trakcie zbiorów, jeśli wystąpią w tym okresie przewlekłe opady. | |||
|
| |||
| Biała plamistość liści (Mycosphaerella fragarie) i mączniak prawdziwy (Sphaerotheca macularis) | |||
| Biała plamistość liści (Mycosphaerella fragarie) i mączniak prawdziwy (Sphaerotheca macularis) mogą stwarzać znaczne problemy na plantacjach owocujących niektórych odmian truskawek ('Kama, 'Elsanta') i na wszystkich plantacjach matecznych. Ochrona przed białą plamistością liści jest szczególnie ważna na plantacjach odmian wrażliwych ('Kama') przeznaczonych do upraw pod osłonami. Sadzenie zdrowych sadzonek najczęściej wystarcza dla zabezpieczenia plantacji przed tą chorobą. Jednak, gdy stwierdzi się objawy chorobowe na sadzonkach lub na roślinach przeznaczonych do przykrycia folią lub włókniną, konieczne jest opryskiwanie jesienią lub wiosną fungicydami. Przemiennie można stosować wtedy Domark 100 EC (związek IBE, który może być używany w temperaturze powyżej 12°C) i Topsin M 500 SC. Podczas wiosennego opryskiwania należy przestrzegać okresu karencji, który dla Topsinu M 500 SC wynosi 14 dni, a dla Domarku 100 EC — 7 dni. Na plantacjach owocujących wystarczającą ochronę przed białą plamistością uzyskuje się zwykle przy odpowiednim doborze fungicydów do zwalczania szarej pleśni. Dobrą skuteczność przeciwko białej plamistości wykazuje Euparen Multi 50 WP/WG oraz preparaty zawierające tiuram, które ograniczają jej nasilenie. Znacznie więcej problemów na plantacjach odmian wrażliwych i w matecznikach stwarza ochrona truskawek przed mączniakiem prawdziwym. Szczególnie podatne są 'Elsanta' oraz 'Honeyoe'. Ponadto mączniak prawdziwy jest podstawową chorobą występującą na plantacjach matecznych. Porażeniu ulegają sadzonki praktycznie wszystkich uprawianych odmian. Nowo wprowadzony fungicyd Domark 100 EC skutecznie zwalcza mączniaka prawdziwego. Preparat ten, podobnie jak Topsin M 500 SC, może być używany na plantacjach owocujących także po kwitnieniu. Fungicydy te znacznie rozszerzają asortyment preparatów dopuszczonych do stosowania przed zbiorami i ułatwią przestrzeganie rotacji środków. | |||
|
| |||
| Zgnilizna korony truskawki i skórzasta zgnilizna owoców (Phytophthora cactorum) | |||
W ostatnim sezonie na wielu plantacjach 'Elsanty' i 'Honeyoe' notowano występowanie zgnilizny korony truskawki (fot. 1).
Źródłem patogenu zawsze były porażone sadzonki. Warto więc zwrócić uwagę na zdrowotność kupowanych sadzonek, przede wszystkim tych frigo, które są bardziej podatne na chorobę. Zdrowotność materiału jest szczególnie ważna przy uprawie w tunelu foliowym lub w szklarni, gdzie panują wyjątkowo dobre warunki dla rozprzestrzeniania się patogena, a straty z powodu zgnilizny korony mogą być tak duże, że uprawa stanie się nieopłacalna. Ponadto posadzenie porażonych roślin powoduje skażenie gleby i możliwość wystąpienia drugiej choroby powodowanej przez ten sam patogen — skórzastej zgnilizny owoców (fot. 2).
Najlepszym zabezpieczeniem owoców przed porażeniem jest ściółkowanie plantacji, dzięki czemu owoce nie mają kontaktu z glebą, w której grzyb się rozwija. Także opryskiwanie niektórymi fungicydami przeciwko szarej pleśni, na przykład Euparenem Multi 50 WP/WG i preparatami tiuramowymi, znacznie zmniejsza nasilenie choroby. Na plantacjach, na których występuje skórzasta zgnilizna owoców, należy ograniczyć używanie do zwalczania szarej pleśni fungicydu Rovral Flo 255 SC, który stymuluje porażenie owoców przez ten patogen. | |||
|
| |||
| Groźne nie tylko dla porzeczek | |||
Na niektórych plantacjach porzeczek i agrestu, należy zwrócić szczególną uwagę na zwalczanie opadziny liści porzeczki (Drepanopeziza ribis, fot. 3) i amerykańskiego mączniaka agrestu (Sphaerotheca mors-uvae) ze względu na duży potencjał infekcyjny sprawców tych chorób.
Dla uzyskania dobrych efektów ochrony konieczne jest, w zależności od warunków atmosferycznych i wrażliwości odmiany, wykonanie od czterech do sześciu opryskiwań w sezonie. Pierwsze zabiegi przeciwko opadzinie liści należy przeprowadzić przed kwitnieniem roślin, a następne — po kwitnieniu przeciętnie co 10–14 dni. Źródłem infekcji pierwotnych są przede wszystkim zarodniki workowe rozwijające się na porażonych, opadłych liściach, czemu sprzyja duża ilość opadów w okresie wiosennym. Asortyment zarejestrowanych fungicydów jest wystarczająco szeroki dla prowadzenia racjonalnej ochrony, a więc przestrzegania rotacji preparatów. Oprócz fungicydów zawierających mankozeb polecane są także preparaty z grupy IBE (Punch Bis 400 EC i Score 250 EC), których ze względu na możliwość pojawienia się odporności należy używać najwyżej 2, 3 razy w sezonie i w temperaturze powyżej 12°C. Na plantacjach porzeczki czarnej odmiany 'Ojebyn' mogą występować objawy rdzy wejmutkowo-porzeczkowej (Cronartium ribicola, fot. 2). Choroba ta zwalczana jest zwykle jednocześnie podczas ochrony porzeczek przed opadziną liści. Najwięcej problemów przysparza zwalczanie amerykańskiego mączniaka agrestu, szczególnie na młodych plantacjach porzeczki 'Ben Lomond' i agrestu odmiany 'Biały Triumf'. Zapobieganie tej chorobie polega na wczesnowiosennym wycinaniu porażonych pędów, prawidłowym prześwietlaniu plantacji i zabiegach chemicznych. Wczesnowiosenne wycinanie pędów z objawami mączniaka znacznie redukuje źródło infekcji i nasilenie infekcji pierwotnych. Pierwsze opryskiwanie należy wykonać tuż po kwitnieniu, a w przypadku agrestu wydaje się, że nawet przed kwitnieniem, jednak wymaga to potwierdzenia szczegółowymi badaniami. Następne zabiegi przeprowadza się co 7–10 dni, z zachowaniem okresu karencji. Na plantacjach odmian bardzo wrażliwych, w niektóre lata istnieje także konieczność zabiegów po zbiorach. Podstawowymi fungicydami do zwalczania amerykańskiego mączniaka agrestu są Nimrod 250 EC, który może być używany także w niskiej temperaturze, i związki IBE (Punch Bis 400 EC, Rubigan 12 EC i Score 250 EC). Ze względu na możliwość powstawania form odpornych grzyba, fungicydy z grupy IBE nie powinny być częściej stosowane niż 2, 3 razy w sezonie, najlepiej w rotacji z innymi preparatami, takimi jak Nimrod 250 EC, Saprol 190 EC i Topsin M 500 SC. W okresach największego zagrożenia warto opryskiwać Nimrodem 250 EC, a w wyższej temperaturze Punchem Bis 400 EC. | |||
|
| |||
| Nowa, mało znana | |||
Chorobą, która pojawiła się w ostatnim sezonie na wielu plantacjach porzeczki czarnej, jest rdza porzeczkowo-turzycowo. Przewidywanie zagrożenia plantacji porzeczek przez tą chorobę jest trudne, gdyż jej rozwój jest słabo poznany. Objawy chorobowe pojawiają się na liściach w postaci wyraźnych żółtych, lekko wypukłych plam, w których miejscu na dolnej stronie blaszki rozwijały się żółto-pomarańczowe narośla. Podobne objawy obserwowane były na zielnych pędach, ogonkach liściowych, szypułkach kwiatowych i owocach (fot. 4), które następnie opadały.
Rdza porzeczkowo-turzycowo (zwana też rdzą agrestu) jest rdzą dwudomową, która na porzeczce i agreście rozwija stadium ognikowe. Dalsze stadia rozwojowe rdzy agrestu występują na turzycach. Wystąpieniu choroby sprzyja obecność podmokłych łąk i nieużytków w pobliżu plantacji porzeczek. Rosnące na nich turzyce umożliwiają przejście pełnego cyklu rozwojowego rdzy. Czynnikiem sprzyjającym masowym infekcjom turzyc i dobremu rozwojowi zarodników zimujących jest długa i ciepła jesień. Warunki takie zaistniały w Polsce w sezonie 2000 r. Nie było ich natomiast w ostatnim roku (2001 r.), należy więc przypuszczać, że sytuacja się nie powtórzy. Niemniej jednak na plantacjach, na których rdza porzeczkowo-turzycowo występowała w dużym nasileniu, ochronę chemiczną warto rozpocząć wcześniej, przed kwitnieniem, stosując fungicydy, których substancją czynną jest mankozeb (np. różne formy Dithane lub Penncozebu). | |||
|
| |||
| Dr Anna Bielenin jest pracownikiem Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach | |||
