Sparaksis (Sparaxis sp.) należy do rodziny kosaćcowatych (Iridaceae) i jest blisko spokrewniony z bardziej znaną frezją. W obrębie tego rodzaju wyróżnia się 15 gatunków i 4 podgatunki.

Roślina sparaksisu trójbarwnego, z prawej - pojedynczy kwiat

Powszechnie uprawia się obecnie mieszańcowe formy sparaksisu trójbarwnego (Sparaxis tricolor). Rośliny te dorastają do wysokości około 40 cm, mają wąskie mieczowate liście, ustawione pionowo do góry (fot.). Kwiatostanem jest kłos złożony średnio z 5 kwiatów (może ich być od 1 do 9).
Kwiaty są promieniste, barwy karminowoczerwonej, a u form mieszańcowych mogą też być różowe, fioletowe i białe, zawsze z kontrastowo wybarwionym dnem kwiatowym w kolorze brązowo-żółtym. Sparaksis jest geofitem, którego organ spichrzowy stanowi owalna bulwa.

Obszar naturalnego występowania wszystkich gatunków sparaksisu ograniczony jest wyłącznie do niewielkiego rejonu Afryki Południowo-Zachodniej, który określa się jako Fynbos.
W środowisku naturalnym wzrost roślin przypada na miesiące zimowe (na południowej półkuli), gdy trwa pora deszczowa, a średnia temperatura spada tam do 10–15°C, natomiast w czasie upalnego i suchego lata, gdy temperatura powietrza wynosi 25–30°C, nadziemna część rośliny zasycha, a bulwa przechodzi spoczynek. W naszych warunkach rośliny nie są zimotrwałe, dlatego bulwy co roku trzeba wykopywać na początku września i sadzić w pole wczesną wiosną (od początku do końca kwietnia). Sparaksis jest typową rośliną rabatową — należy go sadzić w słonecznych miejscach. Trzeba pamiętać, że źle rośnie na stanowiskach zacienionych, w sąsiedztwie drzew, krzewów i wysokich ekspansywnych bylin. Gatunek ten można też polecić do uprawy w pojemnikach bądź — podobnie jak w przypadku tulipanów, narcyzów i innych cebulowych — sadzić jego bulwy w doniczkach przyśpieszając kwitnienie roślin pod osłonami.

Sparaksis wytwarza bulwy potomne o obwodzie 1–9 cm. Aby uzyskać kwiaty, należy sadzić bulwy o obwodzie 3,5–4 cm (takie są najczęściej dostępne w sprzedaży), z których wyrasta zwykle 1–3 pędów kwiatostanowych. Długie i obfite kwitnienie (15–20 pędów kwiatostanowych) zapewniają natomiast bulwy o obwodzie 5–6 cm, posadzone w żyznym podłożu na głębokości 4–6 cm.

Obfitemu kwitnieniu sparaksisu w polu lub w ogrodzie sprzyja chłodna i deszczowa wiosna. Wysoka temperatura, w połączeniu z suszą w pierwszych 6 tygodniach wzros­tu roślin, powoduje zasychanie końców liści i zmniejsza liczbę pędów kwiatostanowych wyrastających z bulwy. Po ukazaniu się liści celowe jest 2-krotne zasilenie roślin dowolnym nawozem wieloskładnikowym. Przy niedoborze opadów celowe jest też podlewanie, dopóki rośliny nie zaczną kwitnąć. Aby zapobiec zachwaszczeniu rabat, zaleca się ściółkować je korą sosnową.

Sparaksis kwitnie po mniej więcej 8 tygodniach od sadzenia bulw, zwykle jest to początek lata. Kwitnienie trwa średnio 3 tygodnie, do początku lipca lub połowy sierpnia (sadząc bulwy co kilka dni, od pierwszych dni kwietnia do początku maja, można wydłużyć okres kwitnienia roślin na rabacie). Z jednej bulwy o obwodzie ponad 5 cm wyrasta zwykle kilka pędów kwiatostanowych, czasem jest ich nawet ponad 25.

Po upływie 2–3 tygodni od zakończenia kwitnienia liście zaczynają zasychać, należy wówczas sparaksis wykopać, a bulwy potomne dosuszyć i oddzielić. Z 1 bulwy matecznej uzyskuje się 3 lub 4 bulwy potomne, które trzeba przechować do wiosny w temperaturze powyżej 25°C i wilgotności względnej powietrza 85%. Umieszczone w temperaturze od 2°C do 24°C na ponad 4 tygodnie mogą się, podobnie jak bulwy frezji, przepoczwarczać (najintensywniej proces ten przebiega w temp. 13–15°C).
Z bulw, w których rozpoczął się już ten proces, nie wyrosną po posadzeniu pędy i liście, wytworzą się natomiast mniejsze bulwy następcze.

Sparaksis można też rozmnażać z bulw wytwarzanych na podziemnej części pędu w kątach liści (bulwy te kwitną po 2 latach uprawy, mają charakterystyczny, wydłużony kształt, z wgłębieniem od strony łodygi i są tak samo wartościowe, jak bulwy wytwarzane u podstawy pędu) oraz z nasion, które bez problemu dojrzewają w naszych warunkach i zachowują zdolność kiełkowania nawet przez 3 lata. Nasiona wysiewa się wiosną do skrzynek lub wprost do gruntu, kiełkują w ciągu 30 dni.

Po zaschnięciu części nadziemnej roślin wytworzone bulwy przybyszowe przechowuje się do następnego roku. Rośliny kwitną już w drugim roku uprawy. Na plantacjach konieczne są zabiegi ochrony roślin, głównie zapobiegające porażeniu szarą pleśnią, należy też zwracać uwagę na norniki, mogące podgryzać bulwy sparaksisu, i na zające, którym bardzo smakują liście tej rośliny.