Przeziernik porzeczkowiec. Szkodnik ten pojawia się zwykle pod koniec maja, po kwitnieniu porzeczki. Jest to motyl długości około 12 mm, ma przezroczyste skrzydła o rozpiętości 17–21 cm. Na odwłoku samicy widoczne są 3 (u samca 4) żółte, poprzeczne pasy. Białoróżowe gąsienice z brązową głową żerują w rdzeniu pędów. W ciągu roku rozwija się jedno pokolenie tego szkodnika. Lot motyli trwa zwykle od trzeciej dekady maja do co najmniej początku sierpnia (wykres 1). Uszkodzenia o znaczeniu gospodarczym powodowane są przez gąsienice, które żerują w rdzeniu najmłodszych — głównie jednorocznych — pędów do wiosny następnego roku (fot. 1). Wyrośnięte przepoczwarczają się w pędzie, przygotowując wcześniej otwór, przez który wylatują motyle. Uszkodzone pędy są osłabione, często więdną, zasychają i się wyłamują. Zredukowana zostaje liczba pędów, na których byłoby owocowanie w następnym roku.

Fot. 1. Gąsienica przeziernika porzeczkowca w uszkodzonym pędzie

Zwalczanie przeziernika porzeczkowca jest konieczne na zagrożonych plantacjach. Próg zagrożenia można określić w okresie jesienno-zimowym, jest to 5% uszkodzonych pędów
z wyjedzonym rdzeniem lub gąsienicą szkodnika. W okresie lotu motyli próg zagrożenia to 15 motyli odłowionych na pułapkę feromonową. Szkodnika zwalcza się w okresie intensywnego lotu motyli i składania jaj. Optymalny termin zabiegów najłatwiej ustalić korzystając z pułapek feromonowych. Zawiesza się je na krzewach w połowie maja i sprawdza raz lub 2 razy w tygodniu, licząc odłowione motyle. Zaleca się środki działające kontaktowo i wgłębnie, w Integrowanej Produkcji (IP) można używać tylko preparatów Sumithion Super 1000 EC (1,125 l/ha) lub Owadofos 540 EC (2,25 l/ha), zaś na pozostałych uprawach także środków Nurelle D 550 EC (1,5 l/ha) bądź Basudin 600 EW (0,9 l/ha) oraz ostatnio zarejestrowanego preparatu Mospilan 20 SP (0,125–0,2 kg/ha). Na silnie zagrożonych plantacjach mogą być konieczne 2 zabiegi na początku lotu motyli (koniec maja i czerwiec, z zachowaniem karencji) i następny — po zbiorze owoców.

Pryszczarek porzeczkowiec pędowy pojawia się na porzeczkach po kwitnieniu. Jest to mała muchówka — długości około 2 mm. Zimują larwy w kokonach w glebie. W sezonie wegetacji rozwijają się 2 lub 3 pokolenia tego szkodnika. Lot muchówek pierwszego pokolenia i składanie jaj przez samice rozpoczyna się w trzeciej dekadzie maja i trwa 3–4 tygodni. Drugie pokolenie pojawia się w lipcu, zwykle tuż przed i w czasie zbioru owoców, a trzecie — w sierpniu i we wrześniu (wykres 2). Samice składają jaja, wydłużone, o długości około 0,3 mm, przezroczyste, umieszczając je po kilka lub kilkanaście w spękaniach lub zranieniach na jednorocznych pędach. Po kilku dniach wylęgają się larwy, beznogie, najpierw przezroczyste — z czasem mlecznobiałe — zaś wyrośnięte są pomarańczowe i mają długość do 4 mm. Larwy żerują w skupiskach pod skórką pędu.
W uszkodzonym miejscu kora ciemnieje, a pęd więdnie, zasycha i się wyłamuje. Pryszczarek pędowy niszcząc pędy jednoroczne (fot. 2) przyczynia się do redukcji plonowania krzewów. Masowe uszkodzenia pędów podczas zbioru źle przystosowanym kombajnem sprzyjają zwiększeniu liczebności populacji szkodnika, gdyż samice chętnie składają jaja w powstałe zranienia.

Fot. 2. Pęd uszkodzony przez larwy pryszczarka porzeczkowca pędowego zasycha

Zwalczanie pryszczarka jest konieczne na zagrożonych uprawach. Próg zagrożenia to 5% uszkodzonych pędów jednorocznych. Szkodnika zwalcza się w okresie intensywnego lotu muchówek, zanim złożą jaja. Pierwszy zabieg należy zwykle wykonać w ostatniej dekadzie maja i około 2–3 tygodni później, zależnie od pogody, a kolejne w lipcu, bezpośrednio po zbiorze owoców i, jeśli jest to konieczne, ponownie po 2 tygodniach. Zwykle zwalcza się jednocześnie pryszczarka porzeczkowca pędowego i przeziernika porzeczkowca (w IP tymi samymi środkami, które niszczą przeziernika porzeczkowca). Do zwalczania tego pryszczarka w konwencjonalnych uprawach zarejestrowano ostatnio Calypso 480 SC (0,15–0,2 l/ha) oraz Mospilan 20 SP (0,125 kg/ha).

Pryszczarek porzeczkowiak liściowy to maleńka muchówka długości 1–1,5 mm. W sezonie wegetacji rozwijają się 3 lub 4 pokolenia tego szkodnika. Beznogie, białokremowe larwy, o długości do 2,4 mm, żerują na najmłodszych liściach porzeczki czarnej (fot. 3).
Uszkodzone liście są zdeformowane i skręcone, a wzrost pędów zahamowany. Silnie uszkodzone wierzchołki zamierają, co wywołuje nadmierne krzewienie się pędów. Pryszczarek liściowy bardziej uszkadza odmiany porzeczki z grupy Ben. Próg zagrożenia to 10% pędów z zasiedlonymi przez szkodnika wierzchołkami.

Fot. 3. Liście uszkodzone przez larwy pryszczarka porzeczkowiaka liściowego

Zwalczanie pryszczarka liściowego odbywa się przy okazji zwalczania przeziernika porzeczkowca i pryszczarka porzeczkowca pędowego.

Misecznik śliwowy i inne czerwce, np. czerwiec porzeczkowy, pojawiają się lokalnie. Samice (fot. 4) i larwy misecznika śliwowego żerują na liściach oraz pędach, wysysając soki roślinne. Silnie uszkodzone pędy, a nawet całe krzewy, mogą zamierać, pozostałe są osłabione. Czerwiec porzeczkowy występuje lokalnie na porzeczce oraz na agreście. Jego ciemnobrązowe samice o długości 4–6 mm od wiosny żerują na pędach i wysysają soki roślinne. Na obficie wydzielanych przez te szkodniki odchodach rozwijają się grzyby sadzakowe, które ograniczają powierzchnię asymilacyjną rośliny. W maju samice czerwca dorastają, wydzielają znaczne ilości charakterystycznej białej wydzieliny woskowej i składają po mniej więcej 1000 jaj (fot. 5). Samice giną, a wylęgające się larwy żerują na pędach do jesieni i tam zimują.

Fot. 4. Samice misecznika śliwowego

Fot. 5. Jaja misecznika śliwowego

Zwalczanie. Misecznik śliwowy i czerwce są niszczone podczas zwalczania przeziernika i pryszczarka porzeczkowca pędowego. Na zagrożonych uprawach konieczna jest obserwacja terminu wylęgania się larw, by na początku ich żerowania przeprowadzić zwalczanie, np. środkiem Nurelle D 550 EC (1,5 l/ha) lub Fastac 100 EC (0,15–0,18 l/ha).

Przędziorek chmielowiec może stale dość licznie występować na krzewach przed zbiorem i po zbiorze owoców aż do jesieni. Żerując na dolnej stronie powoduje żółknięcie, brązowienie i zbyt wczesne opadanie liści, co wyraźnie osłabia krzewy. Przędziorki strząsane wraz z owocami podczas zbioru zanieczyszczają owoce. Mogą też być przenoszone na kombajnie na sąsiednie plantacje, a ponadto często powodują alergie u osób pracujących przy zbiorze owoców. Przędziorek chmielowiec w sprzyjających jego rozwojowi latach ciepłych i suchych wymaga zwalczania na wszystkich odmianach porzeczek.

Zwalczanie jest konieczne, gdy liczebność szkodnika osiąga lub przekracza próg ekonomicznego zagrożenia. Pomiędzy kwitnieniem a zbiorem owoców próg ten wynosi 3 osobniki na 1 liść, a po zbiorze — 5 stadiów ruchomych na 1 liść. Gdy planuje się zwalczanie przędziorka przed zbiorem owoców, trzeba zastosować preparat o odpowiednio krótkiej karencji. W IP do zwalczania larw i jaj zaleca się Nissorun 050 EC (0,9 l/ha). Preparatu tego należy używać w temperaturze powyżej 15°C. Sterylizuje on także samice i ze złożonych przez nie jaj nie wylęgają się larwy (karencja 14 dni). Jeśli przeważają stadia ruchome (dorosłe przędziorki i larwy), bardziej przydatny będzie Omite 30 WP (2,25 kg/ha, karencja 14 dni) lub ewentualnie Omite 570 EW (1,5 l/ha, karencja 28 dni).

W produkcji konwencjonalnej można stosować także środki o karencji 7-dniowej: Magus 200 SC (0,5–0,7 l/ha), Sanmite 20 WP (1,1 kg/ha) lub Ortus 05 SC (0,8–1,2 l/ha).

Trzeba jednak pamiętać, że Omite 30 WP lub Omite 570 EW mogą być użyte tylko jeden raz pomiędzy kwitnieniem a zbiorem owoców. Okres letni po zbiorze owoców jest bardzo ważny z punktu widzenia walki z przędziorkiem. Zniszczenie przędziorków w tym czasie ogranicza przedwczesne opadanie silnie uszkodzonych przez nie liści oraz redukuje liczbę samic schodzących na zimowanie, dzięki czemu mniejsza będzie liczebność szkodnika wiosną następnego roku. W IP można wówczas zastosować: Pennstyl 25 WP (1,2–1,5 kg/ha) lub Pennstyl 600 SC (0,5–0,6 l/ha) oraz Omite 30 WP (1,5–2,25 kg/ha) lub Omite 570 EW (1,5 l/ha), Nissorun 050 EC (0,9 l/ha). W produkcji tradycyjnej, oprócz wymienionych środków, można także użyć jednego z akarycydów polecanych po kwitnieniu (Magus 200 SC, Ortus 05 SC, Sanmite 20 WP). Warto zwrócić uwagę, że skuteczność akarycydów Omite 30 WP/570 EW i Pennstyl 600 SC jest wyższa w temperaturze 20–23°C. Ze względu na kontaktowe i powierzchniowe działanie akarycydów należy tak opryskiwać krzewy, by ciecz użytkowa dotarła na dolną stronę liści, gdzie żerują przędziorki.