Śmietka kapuściana

Rzodkiew i rzodkiewka uprawiane wiosną mogą być uszkadzane przez wiele szkodników. Najgroźniejsza z nich jest śmietka kapuściana (Delia radicum syn. D). Występuje ona w Polsce powszechnie. Owad dorosły jest niewielką ciemnoszarą muchówką, podobną do muchy domowej. Zimuje w glebie w stadium poczwarki. Wylot much pierwszego pokolenia odbywa się, w zależności od przebiegu pogody, pod koniec kwietnia lub na początku maja, gdy gleba ma temperaturę powyżej 10°C. Śmietka składa białe podłużne jaja, po kilka przy szyjce korzeniowej roślin lub obok nich, w ziemię. Wylęgające się larwy są żółtobiałe, beznogie. Żerują wewnątrz zgrubień rzodkiewki (fot. 1). Uszkodzona tkanka ciemnieje, gnije, a końcowa część zgrubienia jest oblepiona wilgotną ziemią. Zgrubienia rzodkiewki i rzodkwi zasiedlone przez larwy śmietki nie osiągają odpowiednich rozmiarów i kształtów (fot. 2 a i b) charakterystycznych dla danej odmiany, nie nadają się do handlu i konsumpcji.

Fot. 1. Ślady żerowania śmietki kapuścianej wewnątrz zgrubień rzod­kiew­ki

Fot. 2. Zgrubienia zdeformowane wskutek żerowania śmietki ka­pu­ś­cia­nej — a) rzodkiewki, b) rzodkwi

Zapobieganie. Duże znaczenie w ograniczaniu szkodliwości śmietki kapuścianej ma przestrzeganie zasad prawidłowej agrotechniki:

• wczesny siew nasion, pozwalający na wcześniejszy zbiór — przed wylęgnięciem się larw;
• unikanie uprawy rzodkiewki bezpośrednio po nawożeniu obornikiem;
• zwalczanie przez cały okres wegetacyjny kwitnących chwastów — źródła nektaru dla muchówek.

Dobre efekty uzyskuje się również przykrywając zagony agrowłókniną polipropylenową lub siatką (markizeta) o oczkach 1 mm x 1 mm albo 1 mm x 1,5 mm. Okrycia te uniemożliwiają szkodnikom dostęp do roślin oraz pozwalają na wcześniejszy siew nasion i przyspieszenie terminu zbiorów.

Zwalczanie. Zaleca się przedsiewne zaprawianie nasion Zaprawą Marshal 250 DS (30 g na kilogram nasion) lub Super Homai 70 DS (50 g na kilogram nasion).

Jeżeli nasiona nie zostały zaprawione przed siewem, rzodkiew i rzodkiewkę należy chronić podlewając rośliny, gdy znajdują się w fazie liścieni. Do jednorazowego podlewania wykorzystuje się: Basudin 600 EW (0,04%), Bi 58 Nowy (0,1%), Diazinon 250 EC (0,1%), Diazol 250 EC (0,1%) lub Diazol 500 EW (0,05%) przeznaczając 0,25–0,5 l cieczy użytkowej na metr bieżący rzędu (ilość cieczy zależy od wybranego środka). Można również wykorzystywać granulat — Diazinon 10 GR (1 g na metr bieżący rzędu) — bezpośrednio po siewie nasion.

W gospodarstwach ekologicznych szkodliwość śmietki kapuścianej można ograniczyć stosując Bioczos BR zawierający miazgę czosnkową, którego działanie polega na utrudnianiu owadom identyfikacji roślin rzodkiewki i rzodkwi. Rośliny podlewa się 3 razy co 7 dni roztworem sporządzonym z 2 kostek preparatu na 1 l wody, przeznaczając 0,5 l cieczy na metr bieżący rzędu. Pierwszy zabieg należy wykonać w okresie wschodów. W tym samym czasie można także wykładać w rzędy kostki Bioczosu — co 0,5–1 m.

Pchełki

Dla wschodzących roślin rzodkwi i rzodkiewki bardzo groźne są pchełki (Phyllotreta spp.). Są to małe skaczące chrząszcze. Najczęściej występują: pchełka smużkowana — długości 3 mm, czarna, metalicznie błyszcząca z dwoma żółtymi paskami na grzbietowej stronie ciała, pchełka falistosmuga — długości do 2 mm, czarna z dwiema falistymi żółtymi smugami od strony grzbietowej, pchełka czarna — koloru czarnego, długości do 2,5 mm. Żerują w miękiszu liścieni i liści, w których wygryzają liczne drobne otwory (fot. 3). Przy masowym wystąpieniu szkodnika liście brązowieją i zamierają. Chrząszcze występują licznie podczas suchej, upalnej pogody.

Fot. 2. Zgrubienia zdeformowane wskutek żerowania śmietki ka­pu­ś­cia­nej — a) rzodkiewki, b) rzodkwi

W przypadku wystąpienia 2–4 chrząszczy na metrze kwadratowym uprawy należy wykonać zabieg jednym z podanych środków: Basudin 600 EW (0,35 l/ha), Cyperkil Super 25 EC (0,12 l/ha), Decis 2,5 EC (0,2–0,3 l/ha), Diazinon 250 EC (0,9 l/ha), Diazol 500 EW (0,45 l/ha), Karate Zeon 050 CS (0,12 l/ha).

Prowadząc chemiczną ochronę roślin w uprawie rzodkwi i rzodkiewki należy pamiętać, że są to warzywa o bardzo krótkim okresie wegetacji i przestrzegać karencji używanych środków.