Formularze unijne

Sprawne rozpatrzenie uprawnień emerytalnych, zwłaszcza gdy w tym procesie uczestniczy więcej instytucji zabezpieczenia społecznego, zależy od przepływu informac­ji dotyczących wnioskodawcy oraz współpracy pomiędzy odpowiedzialnymi za te kwestie instytucjami. Ułatwić to mają, wprowadzone decyzjami Komisji Administracyjnej do Spraw Zabezpieczenia Społecznego Pracowników Migrujących, działającej przy Komis­ji Europejskiej, standardowe formularze serii E. Każde państwo członkowskie dysponuje takimi formularzami, które są opracowane w języku narodowym, ale mają identyczną treść i układ graficzny. Informacje zawarte w określonym polu formularza mają to samo znaczenie we wszystkich językach, co ułatwia zrozumienie treści przez każdą instytucję.

Przy rozpatrywaniu wniosków o emeryturę oddziały regionalne KRUS (ich wykaz zamieściłam w HO 8/2004) używają formularzy unijnych z serii E 200:

• E-202 PL — wniosek o emeryturę;
• E-205 PL — zaświadczenie dotyczące przebiegu ubezpieczenia w Polsce (właściwy oddział regionalny KRUS potwierdza okresy ubezpieczenia społecznego w Polsce — rolnicze i ewentualnie pracownicze; jest to jedyny formularz z serii E-200, który różni się treścią w poszczególnych państwach członkowskich, ponieważ odzwierciedla ustawodawstwo danego państwa członkowskiego w zakresie definicji ubezpieczenia);
• E-207 PL — informacja dotycząca przebiegu ubezpieczenia osoby ubezpieczonej (wypełnia wnioskodawca);
• E-210 PL — powiadomienie o decyzji dotyczącej emerytury;
• E-211 PL — zestawienie decyzji;
• E-215 PL — sprawozdanie urzędowe dotyczące sytuacji emeryta;
• E-001 PL — prośba o informacje, o formularze, przypomnienie dotyczące osoby wnioskującej.

Oddział regionalny KRUS — instytucja rozpatrująca

Wyznaczony oddział regionalny KRUS pełni rolę instytucji rozpatrującej, gdy:

• wnioskodawca mieszka w Polsce i legitymuje się — jako ostatnim w Polsce — okresem ubezpieczenia społecznego rolników oraz okresami ubezpieczenia (zamieszkania) w innych państwach członkowskich UE;

• wnioskodawca mieszka za granicą w państwie, w którym nie przebył żadnych okresów ubezpieczenia, ale legitymuje się okresami ubezpieczenia lub zamieszkania w innych krajach członkowskich UE, w tym ostatnio przebytym w Polsce okresem ubezpieczenia społecznego rolników.

W takich przypadkach oddział regionalny KRUS powinien przekazać w jak najkrótszym czasie do każdej instytucji właściwej, która uczestniczy w postępowaniu emerytalnym, formularze E-202, E-207 i E-205. Zawarte w nich informacje zastępują przekazanie do tych instytucji dokumentów dowodowych. Z każdej instytucji właściwej państwa członkowskiego, do której zostały przekazane te formularze, oddział regionalny KRUS powinien uzyskać formularz E-205, którym zagraniczna instytucja ubezpieczeniowa potwierdzi "swoje" okresy ubezpieczenia (zamieszkania). Dopiero uzyskanie formularza E-205 z instytucji zagranicznej stanowi podstawę do uwzględnienia okresów ubezpieczenia (zamieszkania za granicą) przy ustalaniu prawa do polskiej emerytury. Instytucja zagraniczna powinna również przekazać formularz E-210 wraz decyzją w sprawie emerytury. Jeżeli w załatwianiu wniosku uczestniczy więcej niż jedna instytucja zagraniczna, KRUS do wszystkich tych instytucji przekaże otrzymane z innych instytucji zagranicznych formularze E-205 i E-210.

Po otrzymaniu ze wszystkich instytucji zagranicznych formularza E-210 wraz decyzjami, oddział regionalny KRUS przekaże osobie zainteresowanej formularz E-211, do którego dołączy decyzję ostateczną w sprawie polskiej emerytury (uwzględniającą bądź nie zagraniczne okresy ubezpieczenia) oraz decyzje wydane przez instytucje właściwe innych państw członkowskich. Takie zestawienie zbiorcze wszystkich decyzji instytucja rozpatrująca przekaże również do zainteresowanych instytucji zagranicznych.

Przekazanie zainteresowanemu formularza E-211 rozpoczyna bieg odwołania od decyzji emerytalnej. Osoba niezadowolona z decyzji może odwołać się od niej na zasadach przewidzianych przez ustawodawstwo danego państwa członkowskiego. Każda decyzja w spra­wie emerytury wskazuje środki odwoławcze i terminy ich wnoszenia, przewidziane przez te ustawodawstwa. W przypadku polskiej emerytury, wnioskodawca w ciągu 30 dni od otrzymania decyzji emerytalnej ma możliwość złożenia odwołania do Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych. Po tym czasie decyzja staje się prawomocna.

Jednocześnie wyznaczony oddział regionalny KRUS, również jako instytucja właściwa, ustala i ewentualnie wypłaca "swoją" emeryturę, najpierw w formie zaliczki — gdy wnioskodawca ma prawo do emerytury na podstawie tylko polskich okresów ubezpieczenia, a następnie emeryturę "unijną", w której wysokości uwzględniono okresy ubezpieczenia za granicą (o ile jest ona korzystniejsza od emerytury "polskiej"). Zakres zadań instytucji rozpatrującej jest szerszy niż instytucji właś­ciwej, bowiem ta pierwsza, oprócz zadań przewidzianych dla instytucji właściwej (potwierdzanie okresów ubezpieczenia, rozpatrywanie prawa do emerytury i podejmowanie jej wypłaty), kieruje postępowaniem emerytalnym, mającym na celu ustalenie prawa do emerytury przez wszystkie zainteresowane instytucje właściwe państw członkowskich, w których wnioskodawca był ubezpieczony.

W przypadku otrzymania wniosku o emeryturę i stwier­dzenia, że wnioskodawca nie spełnia warunków wymaganych do przyznania polskiej emerytury, w związku z niewystarczającym okresem ubezpieczenia w Polsce, instytucja rozpatrująca nakłada obowiązek wypłacenia emerytury o charakterze zaliczki na zagraniczną instytuc­ję właściwą, która jako pierwsza poinformowała polską instytucję rozpatrującą o istnieniu prawa do emerytury z tytułu okresów przebytych wyłącznie na jej terytorium. O powyższym instytucja rozpatrująca informuje pozostałe zagraniczne instytucje właściwe.

Gdy instytucja rozpatrująca stwierdzi, że żadna z instytucji właściwych nie ma podstaw do wypłacenia wnioskodawcy emerytury o charakterze zaliczki z tytułu okresów ubezpieczenia (zamieszkania) przebytych wyłącznie na swoim terytorium, instytucja rozpatrująca wypłaci emeryturę o charakterze zaliczki w wysokości zbliżonej do wysokości emerytury obliczonej według zasady "pro rata temporis" (czyt. HO 6/2004).

Mężczyzna zamieszkały w Polsce składa wniosek o emeryturę rolniczą. Wnioskodawca legitymuje się następującymi okresami ubezpieczenia: w Polsce 20 lat ubezpieczenia społecznego rolników, w Austrii — 4 lata (ostatni okres zatrudnienia za granicą) oraz w Hiszpanii — 4 lata. W żadnym z państw członkowskich wnioskodawca nie spełnia prawa do emerytury (brak wymaganych "własnych okresów ubezpieczenia"). Oddział regionalny KRUS wypłaci emeryturę zaliczkową w wysokości zbliżonej do wysokości emerytury obliczonej według zasady "pro rata temporis". W tym celu oddział w Warszawie ustali teoretyczną wysokość emerytury rolniczej na podstawie zsumowania okresów ubezpieczenia w Polsce, Austrii, i Hiszpanii, a następnie obliczy jej rzeczywistą wysokość w kwocie proporcjonalnej do okresów przebytych wyłącznie w Polsce w stosunku do okresów ubezpieczenia przebytych we wszystkich państwach członkowskich (emerytura teoretyczna x 20/28 — czyt. HO 6/2004).