Numer 02/2002
Rodzime młode ziemniaki z rejonów najbardziej przydatnych do ich produkcji trafiają na rynek w połowie czerwca. W sprzyjających warunkach klimatycznych od posadzenia bulw do zbioru upływa zwykle około 60 dni. Przy prawidłowej agrotechnice uzyskuje się plon około 11–13 ton z hektara.
| Opłacalny plon handlowy po 50–60 dniach od sadzenia można uzyskać tylko wtedy, gdy już na początku kwietnia gleba jest ogrzana do 5–6°C, średnia temperatura powietrza w maju wynosi około 14°C, a w czerwcu 17°C. W rejonach o mniej korzystnych warunkach termicznych młode ziemniaki zbierane są dopiero na początku lipca. Powodzenie tej uprawy zależy także od dostępności wody. Najlepsze warunki wzrostu i rozwoju mają rośliny wówczas, gdy suma opadów od kwietnia do czerwca wynosi około 200 mm. Opady powinny być umiarkowane w kwietniu, a dość obfite i równomiernie rozłożone w maju i w czerwcu. Rynek wczesnych ziemniaków charakteryzuje się szybkimi spadkami cen w sezonie, spowodowanymi dynamicznie rosnącą podażą oraz znaczną zmiennością notowań w latach, wynikającą z dużych wahań podaży. Jednym z warunków opłacalności tej uprawy jest uzyskanie jak najwcześniej dużego plonu bulw handlowych (do 20 lipca ich minimalna średnica to 28 mm, od 21 lipca — 35 mm), co wymaga dobrej znajomości technologii produkcji tej rośliny. | |||
|
| |||
| Dobór odmiany | |||
W Polskim Rejestrze Odmian znajduje się 14 bardzo wczesnych ('Irys', 'Frezja', 'Ruta', 'Malwa', 'Orlik', 'Aster', 'Drop', 'Gloria', 'Accent', 'Fresco', 'Bard', 'Denar', 'Lord', 'Molli') i 10 wczesnych ('Perkoz', 'Lotos', 'Bila', 'Sumak', 'Albina', 'Felsina', 'Latona', 'Aksamitka', 'Cykada', 'Vineta') odmian jadalnych ziemniaka. Wybierając spośród nich musimy uwzględnić potrzeby wodne i glebowe poszczególnych kreacji (tab. 1 i 2) oraz wymagania rynku dotyczące cech użytkowych — przede wszystkim barwy i konsystencji miąższu. W środkowo-wschodniej Polsce konsumenci preferują ziemniaki o białym miąższu, mączyste. Znacznie rzadziej wybierają te o miąższu kremowym, a bardzo niewielki odsetek szuka bulw o miąższu żółtym. W pozostałych rejonach kraju pierwszeństwo mają ziemniaki o miąższu jasnożółtym lub żółtym, średnio zwięzłe, w typie kulinarnym wszechstronnie użytkowym. Większość wymienionych wyżej odmian ma bulwy o miąższu jasnożółtym i pod względem kulinarnym jest wszechstronnie użytkowa. Tylko 'Irys' ma bulwy białe, 'Sumak'— kremowe, a 'Drop', 'Gloria', 'Bila', 'Albina' i 'Vineta' — żółte. 'Accent', 'Frezja', 'Albina', 'Cykada' i 'Vineta' są typu kulinarnego sałatkowego, rzadziej wszechstronnie użytkowego, 'Bard, 'Denar' i 'Lord' — sałatkowego.
Do uprawy na najwcześniejszy zbiór lepiej wybierać te z grupy bardzo wczesnych, szybko wiążących bulwy. Przy nieco późniejszym terminie zbioru ziemniaka dobre efekty daje także uprawa odmian wczesnych. Spośród nich 'Albina' charakteryzuje się powolnym tempem przyrastania młodych bulw w początkowym okresie wzrostu roślin. | |||
|
| |||
| Przygotowanie sadzeniaków | |||
Warunkiem uzyskania dużego plonu wczesnych ziemniaków jest podkiełkowanie sadzeniaków. Pozwala ono na wcześniejsze posadzenie ziemniaków w niedostatecznie ogrzaną glebę (bez obawy, że kiełki ulegną zniszczeniu przez rizoktoniozę), skraca okres od sadzenia do wschodów, przyspiesza rozwój roślin i młodych bulw i, nawet kilkakrotnie, zwiększa plony zbierane w najwcześniejszym terminie. W miarę opóźniania zbioru efekt podkiełkowania sadzeniaków się zmniejsza. Większe korzyści zabieg ten przynosi w latach, w których w początkowym okresie wzrostu ziemniaków występują niekorzystne warunki pogodowe. Podkiełkowanie sadzeniaków powoduje zmianę ich wieku fizjologicznego, od którego zależy tempo rozwoju części nadziemnej roślin i, w efekcie, plon bulw. Na wiek fizjologiczny sadzeniaków wpływa nie tylko czas, ale także warunki otoczenia, a głównie temperatura w okresie przechowywania. Im wyższa jest temperatura przechowywania sadzeniaków, tym proces fizjologicznego starzenia się bulw przebiega szybciej. Sadzeniaki przechowywane w jednakowych warunkach nie zawsze są w tym samym wieku fizjologicznym. W miarę jego postępowania wartość plonotwórcza sadzeniaków najpierw zwiększa się, a potem stopniowo maleje. Wartość plonotwórczą sadzeniaków można określić na podstawie stadium rozwoju bulwy. Wyróżnia się kilka tych stadiów: spoczynek, dominacja kiełka wierzchołkowego, kiełkowanie kilku oczek, kiełkowanie wielu oczek, tuberyzacja na kiełkach, tuberyzacja na bulwie (wytwarzanie bulw potomnych z pominięciem fazy wzrostu i rozwoju). Małą wartość plonotwórczą mają sadzeniaki w stadium dominacji kiełka wierzchołkowego i tuberyzacji na kiełkach. Dość duża jest wartość plonotwórcza sadzeniaków w stadium kiełkowania kilku oczek, a duża — w stadium kiełkowania wielu oczek (tab. 3).
Dla uzyskania obfitego plonu należy wysadzać bulwy znajdujące się w fazie największej wartości plonotwórczej. Szybkość przemian biochemicznych związanych z fizjologicznym starzeniem się bulw jest cechą odmianową. Pożądany wiek fizjologiczny sadzeniaków w momencie sadzenia można uzyskać zmieniając długość okresu podkiełkowywania dostosowanego do szybkości fizjologicznego starzenia się poszczególnych odmian. Sadzeniaki odmian szybko fizjologicznie się starzejących (np. 'Aster', 'Drop', 'Malwa', 'Bila') należy podkiełkowywać krócej niż starzejących się bardzo wolno (np. 'Albina', 'Lotos'). Długość okresu podkiełkowywania sadzeniaków zależy także od planowanego terminu zbioru ziemniaków. Im wcześniej będą one zbierane, tym dłużej powinno trwać podkiełkowywanie. Dla uzyskania dużego plonu bulw w najwcześniejszym terminie zbioru (po 60 dniach od sadzenia) sadzeniaki podkiełkowuje się przez 6–8 tygodni. Przy planowaniu późniejszego zbioru (po 75 dniach), w zależności od odmiany, podkiełkowywanie powinno trwać 4–6 tygodni (tab. 4).
Sadzeniaki należy podkiełkowywać w ażurowych skrzynkach, układając je dwiema warstwami tak, aby do bulw docierało światło, zapewniające prawidłowy rozwój kiełków. Skrzynki ustawia się w jasnym pomieszczeniu (światło naturalne lub sztuczne przez 10–12 godzin w ciągu doby), w którym jest możliwość utrzymania temperatury 12–15°C i wilgotności względnej powietrza 85–90%. Prawidłowo podkiełkowane sadzeniaki powinny mieć grube, intensywnie wybarwione i mocno osadzone na bulwie kiełki świetlne długości 1,5–2,5 cm, z wyraźnie widocznymi zawiązkami korzeni i liści. Jeżeli warunki atmosferyczne nie pozwolą sadzić ziemniaków w zaplanowanym terminie, należy obniżyć temperaturę i przedłużyć okres oświetlenia w ciągu doby, aby nie dopuścić do nadmiernego wyrośnięcia kiełków. Dr hab. Wanda Wadas jest profesorem nadzwyczajnym Akademii Podlaskiej w Siedlcach | |||
