Przezwyciężyć stres

Wiadomo, że mróz wywołuje stres utleniający w tkankach rośliny. Z uwzględnieniem tego faktu w ostatnim okresie wykorzystywane są substancje — tak zwane antyutleniacze — zapobiegające skutkom tego stresu poprzez usuwanie wolnych rodników tlenu. Tak działają flawonoidy i inne fenole. Antyoksydantem jest witamina E, a zwłaszcza jej główny składnik alfa-tokoferol. Substancja ta ma właściwości antyutleniające, wbudowywana jest w membrany komórkowe podtrzymując ich stabilność i funkcjonalność. Musi być stosowana w odpowiedniej formie po to, aby ułatwić przemieszczanie się jej przez kutykulę. Z tego powodu alfa-tokoferol stosowany jest z dodatkiem glicerolu, który jest krioprotektantem. Oba te składniki w postaci preparatów Planta­kur E lub łącznie z witaminą C, jako preparat Help wykorzystywane są do ochrony roślin sadowniczych przed późnowiosennym przymrozkiem.

Ostatnio stwierdzono, że proheksadion wapnia, dotychczas stosowany do hamowania wydłużeniowego wzrostu pędów, ma także inne właściwości — indukuje w roślinie zmiany w spektrum flawonoidów i innych fenoli, co zwiększa odporność jabłoni i grusz na późnowiosenny mróz.

Potwierdziły to wyniki naszych badań wykonanych w 2000 roku, kiedy około 6–7 dni po opryskaniu jabłoni tym regulatorem wystąpił silny przygruntowy przymrozek. Wówczas w całym sadzie jabłonie owocowały tylko w górnych partiach korony, wyraźnie powyżej linii mrozu. Okazało się, że na drzewach opryskanych kilka dni wcześniej tym bioregulatorem, zawiązanie było znacznie lepsze niż na drzewach kontrolnych, nieopryskanych preparatem. Stwierdzono pewne różnice w liczbie utrzymujących się owoców, zależnie od dawki użytego bioregulatora.

W niemieckich doświadczeniach

Znacznie pełniejszych informacji o wpływie proheksadionu wapnia i alfa-tokoferolu z glicerolem na wytrzymałość jabłoni na mróz dostarczyli badacze niemieccy z Bonn w wynikach opublikowanych w 2004 roku.
Badania prowadzono w warunkach polowych w dwóch miejscowościach na jabłoniach: 18-letnich drzewach odmiany 'Jonagold'/'M.9', 8-letnich odmiany 'Ga­la'/'M.9' i 18-letnich odmiany 'Boskoop'/'M.9' oraz na młodych siewkach 'Golden Deliciousa' rosnących w warunkach laboratoryjnych. Badania polowe wykonano w sezonie, w którym wystąpił przymrozek. Upłynęło wówczas 15 dni od zastosowania proheksadionu wapnia w pierwszym terminie i 7 dni od drugiego terminu opryskiwania drzew. Pozwoliło to na porównanie skuteczności preparatów w zapobieganiu uszkodzeniom mrozowym w warunkach sztucznych i naturalnych. W przypadku proheksadionu wapnia było potrzebne kilka dni od opryskania do wystąpienia mrozu, aby nastąpił wzrost odporności tkanek na uszkodzenia mrozowe.

Podczas pomiarów na drzewach odmiany 'Jonagold' kwiaty były w stadium od wczesnego do późnego różowego pąka. Wówczas stwierdzono 74,5% uszkodzonych kwiatów na drzewach nietraktowanych. Preparaty spowodowały redukcję liczby uszkodzonych kwiatów o 7–9%. W tym przypadku alfa-tokoferol podziałał nieco lepiej niż proheksadion wapnia.

Drzewa odmiany 'Boskoop' miały kwiaty w stadium od różowego pąka do początków kwitnienia. Mróz spowodował uszkodzenie 94,5% kwiatów nietraktowanych preparatami. Istotną redukcję liczby uszkodzonych kwiatów (do 74,7%) spowodowało późne traktowanie — 2 dni przed mrozem — proheksadionem wapnia i alfa-tokoferolem z glicerolem (do 75,5%).

Wpływ proheksadionu wapnia na ograniczenie uszkodzeń mrozowych można prawdopodobnie tłumaczyć stymulowaniem przez ten związek produkcji flawonoidów, które mogą redukować stres utleniający, obniżyć punkt zamarzania lub usuwać rodniki powstałe pod wpływem mrozu. Dotychczas nie ma podstaw wskazujących na istotne zmiany w budowie tkanek pod wpływem proheksadionu wapnia. Alfa-tokoferol z glicerolem działały szybciej. Glicerol, prawdopodobnie, obniżał punkt zamarzania w tkankach nim traktowanych, podczas gdy alfa-tokoferol natychmiast po przekroczeniu bariery, jaką jest kutykula, działa jako antyoksydant.