• 12-636-18-51
  • wydawnictwo@plantpress.pl
ogrodinfo.pl
sad24.pl
warzywa.pl
Numer 04/2003

MECHANIZACJA ZBIORU OWOCÓW Z DRZEW

Międzynarodowe sympozja na temat "Inżynierii Produkcji Owoców, Orzechów i Warzyw" organizowane są od 1983 roku przez główne ośrodki naukowe różnych krajów. Inicjatorami VI Sympozjum, które odbyło się w Poczdamie we wrześniu 2001 roku, były Instytut Techniki Rolniczej (ATB — Bornim) oraz Uniwersytet poczdamski.
Koszty zbioru stanowią istotną część nakładów finansowych ponoszone na produkcję owoców i mogą decydować o jej opłacalności. Zbioru niektórych gatunków nie można w pełni zmechanizować, jedyną możliwością pozostaje zbiór ręczny. Wyposażanie pracowników w różnego rodzaju środki pomocnicze, na przykład podajniki do zbioru jabłek (fot. 1), ma na celu zwiększenie wydajności pracy i, w efekcie, obniżenie kosztów. Poszukiwanie nowych i doskonalenie istniejących metod zbioru ma szczególne znaczenie w produkcji owoców dla przetwórstwa. Spodziewane zmiany w regulacjach prawnych USA, prowadzące do wyeliminowania nielegalnych pracowników zbierających cytrusy, mogą wywołać 40-procentowy wzrost cen tych owoców i spowodować nieopłacalność produkcji.

FOT. 1. PODAJNIKI DO ZBIORU JABŁEK



Otrząsacze
Przegląd obecnych systemów zbioru owoców z drzew przedstawił dr Galen Brown z USA. Wystąpienie dotyczyło cytrusów, ale opisane technologie i maszyny wykorzystywane są także do zbioru jabłek w sadach zakładanych na potrzeby przetwórstwa. Najmniej skomplikowanym sposobem zbioru jest otrząsanie owoców na ziemię i ręczne układanie ich w opakowaniach transportowych. Wykorzystywane są otrząsarki chwytające za pień lub konary drzew. Wydajność tej metody jest mała — przy otrząsaniu za pień jest to 50–100 drzew/godz., za części korony — 10–20 drzew/godz. Zaletą jest możliwość wykorzystywania tej metody w sadach o zróżnicowanej wielkości drzew.

Wzrost wydajności uzyskano podczas zbioru ciągłego otrząsając owoce za pomocą pulsującego strumienia powietrza o prędkości 160 km/godz. Metoda jest zalecana w sadach o nieregularnych kształtach lub znacznej wysokości drzew. Jej wada to wysokie koszty wykorzystywanych urządzeń i energii. Oprócz ręcznego zbierania owoców z ziemi, wykorzystywane są specjalistyczne urządzenia podbierające. Ich użycie jest możliwe w sadach o wyrównanej, wolnej od chwastów powierzchni. Ponadto wymagane jest wcześniejsze usunięcie spod drzew gałęzi i starych owoców, a także wycięcie pędów poniżej 0,45 m. Zabieg ten ma na celu poprawienia widoczności dla właściwego prowadzenia urządzenia.

Efektywność zbioru mechanicznego zwiększa się, gdy wykorzystuje się systemy wychwytujące otrząsane owoce. Ciekawym rozwiązaniem, redukującym uszkodzenia owoców, jest urządzenie zrywające owoce z korony za pomocą sprężystych palców. Znajdują się wewnątrz 900 rur o przekroju prostokątnym wprowadzanych hydraulicznie w koronę drzewa na powierzchni 3 m x 4,2 m. Odrywane owoce opadają na ekran skąd transportowane są do opakowań. Zestaw zbierający składa się dwóch samojezdnych kombajnów poruszających się po obu stronach rzędu drzew, dokładność zbioru wynosi 90%. System polecany jest do sadów szpalerowych, a jego wydajność wynosi około 65 drzew/godz. i jest niższa od wydajności uzyskiwanej przez otrząsarki chwytające za pień drzewa.

Przykładem nowych konstrukcji otrząsaczy są urządzenia hydrostatyczne, w których wibracje wywoływane są przez hydrauliczne silniki tłokowe. Ich zaletą jest czterokrotne zmniejszenie ciężaru, wyeliminowanie uszkodzeń kory pnia oraz niższe koszty produkcji maszyn.


Kombajny do zbiorów

Wykorzystanie otrząsaczy umożliwiło w Stanach Zjednoczonych mechaniczny zbiór czereśni przeznaczonych do bezpośredniego spożycia. Do tego celu wykorzystuje się dwa zespoły zbierające, poruszające się równolegle po obu stronach rzędu drzew. Każdy z nich, sterowany przez operatora hydraulicznie napędzanymi kołami jezdnymi, wyposażony jest w ekrany wychwytujące oraz przenośniki transportujące owoce do opakowań. Otrząsanie czereśni następuje w wyniku pojedynczych, silnych wstrząsów głównych konarów drzewa. Osiągana wydajność zbioru wynosiła około 80 drzew na godzinę, jak jednak przewidują autorzy, może ona wzrosnąć dwukrotnie przy odpowiednim prowadzeniu roślin. Dokładność zbioru wynosi, w zależności od odmiany, 80–90%. Jakość czereśni jest porównywalna z uzyskiwaną podczas zbioru ręcznego, a wzrost uszkodzeń owoców wynosi zaledwie 1–3%.

Najwyższą wydajność osiąga się przy wykorzystaniu kombajnów zbierających owoce z koron drzew. Prędkość robocza takich urządzeń wynosi 1,0–2,0 km/godz., a uzyskiwana wydajność — 500–800 drzew/godz., co pozwala o 75% zredukować koszty w porównaniu do zbioru ręcznego.

Badania nad kombajnowym zbiorem wiśni prowadzone są także w Instytucie Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach. Zbiór prowadzony jest adaptowaną maszyną do zbioru malin (fot. 2), a uzyskiwane wyniki są obiecujące. Dokładność zbioru dla niektórych odmian wynosi ponad 90%, a osiągane wydajności są znacznie wyższe od uzyskiwanych za pomocą otrząsarek.

Opracowany w Niemczech zestaw do ciągłego zbioru jabłek przemysłowych składa się z zawieszanego na ciągniku (lub samojezdnego) urządzenia otrząsającego chwytającego pień drzewa oraz przemieszczającego się w sąsiednim międzyrzędziu zespołu wychwytywania i przenoszenia owoców do pojemników. Pracę w ruchu ciągłym umożliwia specjalnej konstrukcji głowica otrząsająca wsuwana w rząd pni. Podczas ruchu ciągnika otrząsacz napiera na pień drzewa, co automatycznie uruchamia otrząsanie z założoną amplitudą i częstotliwością. Po otrzęsieniu owoców następuje samoczynne zwolnienie uchwytu. Zastosowanie samojezdnego zestawu do zbioru ciągłego jabłek wyposażonego w taki typ otrząsacza obniża o 55% koszty zbioru w stosunku do zbioru ręcznego.



FOT. 2. ZESPÓŁ OTRZĄSAJĄCY KOMBAJNU DO ZBIORU WIŚNI