Wartość produkcji w danej działalności ogrodniczej jest sumą wartości produktów głównych znajdujących się w obrocie towarowym (tak zwanych roślin towarowych), ustaloną według cen sprzedaży (określanych jako "loco gospodarstwo"). Wartość produkcji z jednostki powierzchni oblicza się jako iloczyn plonu w dt/ha oraz ceny w zł/dt.

Koszty pośrednie związane są z zużyciem czynników produkcji, które nie łączą się bezpośrednio z wytworzeniem konkretnego produktu, lecz z wieloma, lub wiążą się z funkcjonowaniem podmiotu gospodarczego jako całości. Do tej grupy zalicza się koszty ogólnoprodukcyjne (czyli wydziałowe) oraz ogólnogospodarcze (inaczej — ogólnego zarządu).
Koszty ogólnoprodukcyjne wiążą się zwykle z działem produkcji roślinnej albo zwierzęcej lub z daną gałęzią produkcyjną (na przykład sadownictwem, warzywnictwem czy produkcją szkółkarską).

• Koszty ogólnogospodarcze związane są z istnieniem gospodarstwa i jego funkcjonowaniem jako jednostki w życiu gospodarczym.
• Koszty bezpośrednie zalicza się do określonej działalności, czyli są to koszty poniesione na wytworzenie konkretnego produktu czy grupy jednorodnych produktów (np. koszty nasion, sadzeniaków, rozsad, nawozów mineralnych czy środków ochrony roślin zużytych w produkcji pomidorów).
  

Koszty bezpośrednie produkcji roślinnej muszą spełniać jednocześnie trzy warunki:

• bez wątpliwości przypisuje się je do określonej działalności;
• ich wielkość jest proporcjonalna do skali produkcji oraz
• mają bezpośredni wpływ na rozmiar (wielkość i wartość) produkcji.
  

Do kosztów bezpośrednich produkcji roślinnej zalicza się koszty:

• materiału siewnego i nasadzeniowego (zakupionego lub wytworzonego w gospodarstwie),
• nawozów z zakupu (bez wapna nawozowego),
• środków ochrony roślin,
• regulatorów wzrostu (ukorzeniaczy, substancji wzrostowych, antywylegaczy, defoliantów),
• ubezpieczenia dotyczącego bezpośrednio danej działalności,
• specjalistyczne (np. specjalistyczne wydatki na produkcję roślinną, usługi specjalistyczne, najem dorywczy do prac specjalistycznych).

Koszty specjalistyczne produkcji roślinnej mają bezpośredni związek z określoną działalnością oraz podnoszą jakość i wartość produktu finalnego. Zalicza się do nich koszty:

• wody do nawadniania;
• nośników energii (np. energia elektryczna, węgiel, mazut) zużytych do suszenia produktów, ogrzewania, wentylacji, oświetlenia szklarni i innych pomieszczeń (np. wykorzystywanych do produkcji grzybów);
• okrywy (np. piasek, torf) przy produkcji grzybów;
• środków dezynfekcyjnych do konserwacji półek drewnianych, na których uprawiane są grzyby, oraz do dezynfekcji ścieżek komunikacyjnych w pomieszczeniach przeznaczonych do produkcji grzybów;
• wynajmu rojów pszczelich do zapylania roślin;
• odnawiania plantacji wieloletnich (zakup pojedynczych drzew lub krzewów);
• przygotowania produktów do sprzedaży (np. wynajem maszyn do czyszczenia, sortowania, pakowania);
• magazynowania poza gospodarstwem produktów przeznaczonych do sprzedaży (np. wynajem powierzchni magazynowych w obcych budynkach);
• promocji i reklamy;
• związane ze sprzedażą ziemiopłodów (np. opłaty targowiskowe, prowizja od transakcji giełdowych);
• inne (np. opakowania, etykiety, folia, sznurek, liny, środki konserwujące używane podczas przechowywania i magazynowania produktów roślinnych).

Usługi specjalistyczne w produkcji roślinnej obejmują:

• ocenę plantacji,
• likwidację plantacji wieloletnich (usuwanie pojedynczych drzew lub krzewów),
• wykonywanie selekcji negatywnej roślin na plantacji,
• sporządzanie analiz potrzeb nawozowych roślin (np. analizy gleby lub liści),
• suszenie produktów roślinnych,
• analizę jakości produktów przeznaczonych do sprzedaży,
• otoczkowanie nasion przeznaczonych do sprzedaży,
• przygotowanie produktów do sprzedaży wykonane w gospodarstwie lub poza nim (np. czyszczenie, sortowanie, pakowanie),
• transport do gospodarstwa materiału rozmnożeniowego grzybów (np. kostek z grzybnią) specjalistycznymi samochodami wyposażonymi w termoizolację.
  

Najem "dorywczy" do prac specjalistycznych obejmuje prace związane z:

• zapylaniem roślin;
• przerywaniem zawiązków owocowych (np. w sadzie);
• czyszczeniem, sortowaniem, zawiązywaniem, myciem, obieraniem, pakowaniem;
• odnawianiem plantacji wieloletnich (usuwaniem pojedynczych drzew lub krzewów).

Nadwyżka bezpośrednia z określonej działalności jest wartością danego rodzaju produkcji roślinnej (np.uprawy pomidorów pod osłonami) lub zwierzęcej pomniejszoną o jej koszty bezpośrednie. Schematycznie można to przedstawić następująco:

Zaprezentowany sposób obliczania nadwyżki bezpośredniej dla poszczególnych działalności produkcyjnych jest taki sam we wszystkich krajach Unii Europejskiej. Pojęcie nadwyżki bezpośredniej przydatne jest do sprecyzowania różnych kategorii nadwyżek ekonomicznych, obliczanych poprzez odjęcie określonych kosztów od wartości produkcji (rozumianej jako przychód). Niektóre z tych pojęć stosowane są na poziomie poszczególnych, pojedynczych działalności, inne — w odniesieniu do gospodarstwa jako jednostki gospodarczej. Nadwyżka bezpośrednia gospodarstwa rolniczego, w tym ogrodniczego, jest sumą nadwyżek bezpośrednich wytwarzanych produktów roślinnych i zwierzęcych powiększoną o pozostałe przychody. Odpowiada ona przychodom gospodarstwa pomniejszonym o sumę kosztów bezpośrednich.

Jeżeli od wartości nadwyżki bezpośredniej odliczymy koszty pośrednie (zarówno rzeczywiście poniesione, jak też oszacowane), to otrzymujemy tak zwaną wartość dodaną. Rozróżnia się wartość dodaną brutto i netto. Tę drugą otrzymuje się po odliczeniu od wartości dodanej brutto kosztów zużycia środków trwałych (czyli amortyzacji). Wartość dodana jest więc przyrostem wartości dóbr wytworzonych w gospodarstwie w ciągu roku i stanowi dochód gospodarstwa.

Dochód rolniczy (ogrodniczy) uwzględnia szacowaną wartość nakładów pracy własnej producenta i członków jego rodziny, a także wynagrodzenie z tytułu zarządzania i posiadania zasobów majątkowych.

Dr Anna Jargiełło jest pracownikiem Akademii Rolniczej w Lublinie